Nghiên cứu hiệu quả phương pháp dạy kỹ năng nghe hiểu cho học sinh lớp 10 tại trường THPT Lý Thường Kiệt Bắc Giang

• Tác giả: Pham Thi Yen
• Người hướng dẫn: Pham Thi Hanh, MA
• Trường học: Vietnam National University, Hanoi University of Languages and International Studies
• Chuyên ngành: English Teaching Methodology
• Đề tài: A Study On Teaching Listening Comprehension To The 10th Form Students At Ly Thuong Kiet High School - Bac Giang
• Loại tài liệu: minor thesis
• Năm xuất bản: 2010
• Địa điểm: Hanoi

• 1. CHAPTER 1: INTRODUCTION
• 1.1. Aims of the Study
• 1.2. Methods of the Study
• 1.3. Scope of the Study
• 1.4. Design of the Study
• 2. CHAPTER II: LITERATURE REVIEW
• 2.1. Introduction
• 2.2. The definition of listening and listening comprehension
• 2.2.1. Definition of listening
• 2.2.2. Definition of listening comprehension
• 2.3. Listening Comprehension Process
• 2.4. The importance of listening comprehension
• 2.5. What makes listening difficult
• 2.5.1. The linguistic factors
• 2.5.1.1. The type of language input
• 2.5.1.2. Pronunciation, rhythm, and intonation
• 2.5.2. The non-linguistic factors
• 2.5.2.1. Listener’s ability to concentrate
• 2.5.2.2. Listener’s background knowledge
• 2.6. The procedure of teaching a listening lesson
• 2.6.1. While-listening stage
• 2.6.2. Post-listening stage
• 3. CHAPTER III: RESEARCH METHODOLOGY
• 3.1. The Course
• 3.2. The 10 form students
• 3.3. The data collection instruments
• 3.4. Data collection and analysis
• 4. CHAPTER IV: DATA ANALYSIS AND DISCUSSION
• 4.1. Questionnaire for the student
• 4.2. Students’ views on the aims of learning English at school
• 4.3. The difficulties encountered by 10th form students when learning listening
• 4.4. The expectations of the students towards teachers of listening skill
• 4.5. Students’ attitude after listening lesson
• 4.6. Students’ need in learning listening
• 4.7. The students’ effort
• 4.8. Teachers and their teaching methods
• 4.8.1. Teachers’ views on the aims of teaching English at school
• 4.8.2. Teachers’ opinion about the aspects of language taught at school
• 4.8.3. Teachers’ opinion of teaching listening comprehension
• 4.8.4. Teachers’ difficulties in teaching listening
• 4.8.5. Teachers’ activities to help students overcome the difficulties in learning listening process
• 4.9. Teachers’ attitude toward class-listening activities
• 4.10. Teachers’ opinions about three-listening stages
• 4.11. Teachers’ comments on the pre-listening activities in the textbooks and their suggestions
• 4.12. Listening exercises teachers often have students practice in a listening lesson and their effectiveness
• 4.13. Students’ achievement from a listening text
• 4.14. Teachers’ suggestion in teaching listening
• 4.15. The teachers’ effort
• 4.16. Teachers’ need in having effective listening lessons
• 4.17. Teachers’ suggestion to the administrators in order to have effective listening lessons
• 5. CHAPTER V: RECOMMENDATIONS AND CONCLUSION
• 5.1. Limitation and suggestions for the further study
• Acknowledgements
• Abstract
• Table of contents
• List of abbreviations
• List of tables and pie charts

I. Phương pháp dạy kỹ năng nghe hiểu

Phương pháp dạy kỹ năng nghe hiểu là trọng tâm của nghiên cứu này, đặc biệt trong bối cảnh giáo dục tại trường THPT Lý Thường Kiệt, Bắc Giang. Nghiên cứu chỉ ra rằng việc dạy kỹ năng nghe hiểu đòi hỏi sự kết hợp giữa phương pháp giảng dạy hiệu quả và sự hiểu biết về các yếu tố ảnh hưởng đến quá trình nghe. Kỹ năng nghe hiểu không chỉ là việc tiếp nhận âm thanh mà còn là quá trình giải mã và hiểu ý nghĩa của thông điệp. Các phương pháp như top-down và bottom-up được đề cập như hai cách tiếp cận chính trong việc dạy và học kỹ năng này. Top-down tập trung vào việc sử dụng kiến thức nền của người nghe để hiểu thông điệp, trong khi bottom-up nhấn mạnh việc giải mã từng đơn vị ngôn ngữ nhỏ nhất.

1.1. Phương pháp top down và bottom up

Phương pháp top-down và bottom-up là hai cách tiếp cận chính trong việc dạy kỹ năng nghe hiểu. Top-down tập trung vào việc sử dụng kiến thức nền của người nghe để hiểu thông điệp, trong khi bottom-up nhấn mạnh việc giải mã từng đơn vị ngôn ngữ nhỏ nhất. Sự kết hợp của hai phương pháp này giúp học sinh không chỉ hiểu được từng từ mà còn nắm bắt được ý nghĩa tổng thể của thông điệp. Nghiên cứu chỉ ra rằng việc áp dụng cả hai phương pháp này trong giảng dạy sẽ giúp học sinh cải thiện kỹ năng nghe hiểu một cách toàn diện.

1.2. Các yếu tố ảnh hưởng đến kỹ năng nghe hiểu

Có nhiều yếu tố ảnh hưởng đến kỹ năng nghe hiểu, bao gồm yếu tố ngôn ngữ và phi ngôn ngữ. Yếu tố ngôn ngữ như phát âm, ngữ điệu, và từ vựng đóng vai trò quan trọng trong việc hiểu thông điệp. Yếu tố phi ngôn ngữ như khả năng tập trung và kiến thức nền của người nghe cũng ảnh hưởng đáng kể. Nghiên cứu chỉ ra rằng việc cải thiện các yếu tố này thông qua các bài tập và hoạt động phù hợp sẽ giúp học sinh nâng cao kỹ năng nghe hiểu.

II. Học sinh lớp 10 và thực trạng học tập

Học sinh lớp 10 tại trường THPT Lý Thường Kiệt, Bắc Giang, gặp nhiều khó khăn trong việc học kỹ năng nghe hiểu. Nghiên cứu chỉ ra rằng phần lớn học sinh có trình độ tiếng Anh thấp, thiếu vốn từ vựng và kỹ năng phát âm. Điều này khiến việc nghe hiểu trở nên khó khăn hơn. Ngoài ra, việc thiếu cơ sở vật chất và phương pháp giảng dạy chưa phù hợp cũng là những yếu tố ảnh hưởng tiêu cực đến quá trình học tập của học sinh.

2.1. Khó khăn của học sinh

Học sinh lớp 10 tại trường THPT Lý Thường Kiệt gặp nhiều khó khăn trong việc học kỹ năng nghe hiểu. Nghiên cứu chỉ ra rằng phần lớn học sinh có trình độ tiếng Anh thấp, thiếu vốn từ vựng và kỹ năng phát âm. Điều này khiến việc nghe hiểu trở nên khó khăn hơn. Ngoài ra, việc thiếu cơ sở vật chất và phương pháp giảng dạy chưa phù hợp cũng là những yếu tố ảnh hưởng tiêu cực đến quá trình học tập của học sinh.

2.2. Nhu cầu của học sinh

Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng học sinh lớp 10 có nhu cầu được hỗ trợ nhiều hơn trong việc học kỹ năng nghe hiểu. Họ mong muốn giáo viên sử dụng các phương pháp giảng dạy sáng tạo và hiệu quả hơn, đồng thời cung cấp các tài liệu học tập phù hợp. Việc tạo ra môi trường học tập tích cực và khuyến khích học sinh tham gia vào các hoạt động nghe hiểu sẽ giúp cải thiện kỹ năng này một cách đáng kể.

III. Giáo dục phổ thông và kỹ năng ngôn ngữ

Giáo dục phổ thông tại Việt Nam đang chú trọng phát triển các kỹ năng ngôn ngữ, đặc biệt là kỹ năng nghe hiểu. Tuy nhiên, việc dạy và học kỹ năng này vẫn còn nhiều hạn chế, đặc biệt là ở các trường THPT tại các tỉnh như Bắc Giang. Nghiên cứu chỉ ra rằng việc cải thiện phương pháp giảng dạy và đầu tư vào cơ sở vật chất sẽ giúp nâng cao chất lượng giáo dục và phát triển kỹ năng ngôn ngữ cho học sinh.

3.1. Phát triển kỹ năng nghe

Phát triển kỹ năng nghe là một trong những mục tiêu quan trọng của giáo dục phổ thông. Nghiên cứu chỉ ra rằng việc áp dụng các phương pháp giảng dạy hiệu quả và tạo ra môi trường học tập tích cực sẽ giúp học sinh cải thiện kỹ năng nghe hiểu. Các hoạt động như nghe và trả lời câu hỏi, nghe và tóm tắt thông điệp, và nghe để thực hiện nhiệm vụ cụ thể sẽ giúp học sinh phát triển kỹ năng này một cách toàn diện.

3.2. Giáo dục tại Bắc Giang

Giáo dục tại Bắc Giang đang đối mặt với nhiều thách thức, đặc biệt là trong việc dạy và học kỹ năng nghe hiểu. Nghiên cứu chỉ ra rằng việc thiếu cơ sở vật chất và phương pháp giảng dạy chưa phù hợp là những yếu tố ảnh hưởng tiêu cực đến quá trình học tập của học sinh. Tuy nhiên, việc cải thiện các yếu tố này thông qua đầu tư vào cơ sở vật chất và đào tạo giáo viên sẽ giúp nâng cao chất lượng giáo dục tại địa phương.

Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế, tiếng Anh ngày càng trở nên quan trọng, đặc biệt tại Việt Nam trong quá trình hiện đại hóa và công nghiệp hóa. Theo khảo sát tại Trường THPT Lý Thường Kiệt, Bắc Giang, với 380 học sinh lớp 10 và 7 giáo viên tham gia, việc học tiếng Anh được xem chủ yếu nhằm mục đích vượt qua kỳ thi tốt nghiệp (hơn 80% học sinh) và hoàn thành môn học bắt buộc (trên 75%). Tuy nhiên, kỹ năng nghe – một trong bốn kỹ năng cơ bản – lại được đánh giá là khó khăn nhất, với 84% học sinh cho rằng kỹ năng này khó, trong đó 24% đánh giá rất khó. Mục tiêu nghiên cứu nhằm khảo sát thực trạng dạy và học kỹ năng nghe tại trường, xác định những khó khăn của học sinh và giáo viên, đồng thời đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả giảng dạy và học tập kỹ năng này. Nghiên cứu được thực hiện trong năm 2010, tập trung vào học sinh lớp 10 tại Trường THPT Lý Thường Kiệt, với ý nghĩa quan trọng trong việc cải thiện chất lượng dạy học tiếng Anh, góp phần nâng cao năng lực giao tiếp và chuẩn bị cho các kỳ thi quan trọng.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết về kỹ năng nghe và quá trình nghe hiểu trong giảng dạy tiếng Anh như sau:

• Định nghĩa nghe và nghe hiểu: Nghe được hiểu là quá trình chủ động tiếp nhận và xử lý thông tin âm thanh để xây dựng ý nghĩa, không chỉ đơn thuần nhận biết từ ngữ (Celce-Murcia, 1991; Underwood, 1989). Nghe hiểu là kỹ năng tiếp nhận tích cực, đòi hỏi người nghe phải vận dụng kiến thức ngôn ngữ và phi ngôn ngữ để giải mã thông điệp (Anderson & Lynch, 1988; Buck, 1984).

• Quá trình nghe: Bao gồm các giai đoạn nhận thức âm thanh, giải mã, lưu trữ thông tin trong bộ nhớ ngắn hạn hoặc dài hạn, đồng thời kết hợp hai quá trình xử lý ngôn ngữ: bottom-up (từ âm vị đến ý nghĩa) và top-down (dựa trên kiến thức và ngữ cảnh) (Brown, 1994).

• Các yếu tố gây khó khăn trong nghe: Bao gồm yếu tố ngôn ngữ như tốc độ nói, phát âm, ngữ điệu, từ vựng, cấu trúc câu; và yếu tố phi ngôn ngữ như khả năng tập trung, kiến thức nền văn hóa, chất lượng thiết bị nghe (Brown & Yule, 1983; Anderson & Lynch, 1988).

• Mô hình dạy nghe ba giai đoạn: Pre-listening (chuẩn bị), while-listening (trong khi nghe), post-listening (sau khi nghe) nhằm giúp học sinh làm quen, thực hành và củng cố kỹ năng nghe (Underwood, 1989).

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp khảo sát định tính kết hợp định lượng thông qua hai bộ bảng hỏi dành cho 380 học sinh lớp 10 và 7 giáo viên tiếng Anh tại Trường THPT Lý Thường Kiệt. Mẫu được chọn ngẫu nhiên từ 8 lớp học. Bảng hỏi gồm các câu hỏi đóng và mở, tập trung vào nhận thức, khó khăn, nhu cầu và phương pháp dạy học kỹ năng nghe. Thời gian thu thập dữ liệu là tháng 12 năm 2010. Dữ liệu được phân tích bằng phương pháp thống kê mô tả, trình bày dưới dạng bảng và biểu đồ, đồng thời trích dẫn ý kiến mở để làm rõ các vấn đề. Cỡ mẫu lớn và sự tham gia đầy đủ của giáo viên giúp đảm bảo tính đại diện và độ tin cậy của kết quả.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Mục tiêu học tiếng Anh của học sinh: Hơn 80% học sinh học tiếng Anh để vượt qua kỳ thi tốt nghiệp, 75% học để hoàn thành môn học bắt buộc, chỉ khoảng 7% học để giao tiếp hiệu quả. Không có học sinh nào học để đi du học.

2. Đánh giá tầm quan trọng của kỹ năng nghe: 68% học sinh cho rằng kỹ năng nghe rất quan trọng hoặc quan trọng, 32% cho là ít quan trọng, không có học sinh nào cho là không quan trọng.

3. Khó khăn trong học nghe: 84% học sinh cho rằng kỹ năng nghe khó, trong đó 24% rất khó. Các nguyên nhân chính gồm: giọng nói và ngữ điệu khó nghe (chiếm tỷ lệ cao nhất), tốc độ nói nhanh (53%), thời gian học nghe hạn chế (hơn 60%), chất lượng băng ghi âm kém, chủ đề nghe không quen thuộc.

4. Kỳ vọng của học sinh với giáo viên: 69,4% mong muốn giáo viên trang bị chiến lược nghe hiệu quả, 53,9% muốn có tài liệu bổ sung ngoài giờ học, 52% cần cung cấp từ vựng cần thiết, 38% muốn giải thích rõ hơn về đặc điểm ngôn ngữ nói.

5. Phương pháp giảng dạy của giáo viên: 93,4% giáo viên tạo môi trường thoải mái để học sinh trao đổi trước khi nghe, 58,6% đề xuất chiến lược nghe phù hợp, 51,3% sử dụng đa dạng tài liệu nghe, 100% giáo viên áp dụng mô hình dạy nghe ba giai đoạn.

6. Bài tập nghe phổ biến: Tất cả giáo viên sử dụng bài tập đúng/sai, 85,7% dùng câu hỏi trắc nghiệm, 71,4% bài tập sắp xếp tranh ảnh theo thứ tự.

7. Nhu cầu và khó khăn của giáo viên: 78% giáo viên gặp khó khăn do chủ đề nghe không hấp dẫn, 67% do lớp học đông và thời gian hạn chế, 72% do chất lượng băng ghi âm kém. 100% giáo viên mong muốn có thiết bị dạy học đầy đủ, tài liệu hấp dẫn và được đào tạo nâng cao chuyên môn.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy sự chênh lệch giữa mục tiêu học tập của học sinh và tầm quan trọng thực sự của kỹ năng nghe. Học sinh chủ yếu học để thi, dẫn đến thái độ thụ động và thiếu động lực trong học nghe. Khó khăn về ngôn ngữ như phát âm, tốc độ nói nhanh và thiếu vốn từ vựng là những rào cản lớn, phù hợp với các nghiên cứu trước đây về yếu tố gây khó khăn trong nghe. Việc giáo viên áp dụng mô hình dạy nghe ba giai đoạn và đa dạng bài tập giúp cải thiện hiệu quả học tập, tuy nhiên, hạn chế về thiết bị và tài liệu vẫn là thách thức. So sánh với các nghiên cứu trong ngành, việc tạo môi trường học tập tích cực và sử dụng chiến lược nghe phù hợp được xem là yếu tố then chốt để nâng cao kỹ năng nghe. Dữ liệu có thể được minh họa qua biểu đồ tròn thể hiện tỷ lệ học sinh đánh giá tầm quan trọng kỹ năng nghe và bảng thống kê các khó khăn gặp phải.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường trang thiết bị dạy học: Trang bị phòng nghe hiện đại với máy tính, tai nghe chất lượng, băng ghi âm rõ ràng nhằm tạo môi trường học tập thuận lợi. Thời gian thực hiện: trong vòng 1 năm. Chủ thể: Ban giám hiệu và phòng thiết bị trường học.

2. Đào tạo nâng cao năng lực giáo viên: Tổ chức các khóa bồi dưỡng chuyên môn về phương pháp dạy nghe, cập nhật kỹ thuật giảng dạy hiện đại, đặc biệt là mô hình dạy nghe ba giai đoạn. Thời gian: 6 tháng đến 1 năm. Chủ thể: Sở Giáo dục và Đào tạo, nhà trường.

3. Đa dạng hóa phương pháp và tài liệu giảng dạy: Giáo viên cần thiết kế bài tập phù hợp với trình độ và sở thích học sinh, sử dụng hình ảnh, trò chơi, video và các tài liệu thực tế để tăng hứng thú học tập. Thời gian: liên tục trong năm học. Chủ thể: Giáo viên bộ môn.

4. Tổ chức các hoạt động ngoại khóa tiếng Anh: Thành lập câu lạc bộ tiếng Anh, tổ chức các buổi giao lưu, thi nghe nói để học sinh có cơ hội thực hành và nâng cao kỹ năng nghe ngoài lớp học. Thời gian: hàng tháng. Chủ thể: Nhà trường, giáo viên và học sinh.

5. Khuyến khích học sinh chủ động học tập: Hướng dẫn học sinh phương pháp tự học nghe hiệu quả, khuyến khích nghe tiếng Anh qua các kênh truyền thông, internet, và chia sẻ kinh nghiệm học tập. Thời gian: liên tục. Chủ thể: Giáo viên và học sinh.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Giáo viên tiếng Anh trung học phổ thông: Nghiên cứu cung cấp cái nhìn sâu sắc về khó khăn và nhu cầu trong dạy nghe, giúp giáo viên điều chỉnh phương pháp giảng dạy phù hợp, nâng cao hiệu quả bài học.

2. Nhà quản lý giáo dục và ban giám hiệu trường học: Thông tin về thực trạng và đề xuất cải tiến giúp hoạch định chính sách, đầu tư trang thiết bị và tổ chức đào tạo giáo viên hiệu quả.

3. Sinh viên và nghiên cứu sinh ngành sư phạm tiếng Anh: Tài liệu tham khảo quý giá về lý thuyết và thực tiễn dạy nghe, phương pháp nghiên cứu khảo sát, hỗ trợ cho các đề tài nghiên cứu tương tự.

4. Phụ huynh học sinh: Hiểu rõ hơn về khó khăn và nhu cầu học tập của con em mình, từ đó phối hợp với nhà trường và giáo viên để hỗ trợ học sinh phát triển kỹ năng nghe.

Câu hỏi thường gặp

1. Tại sao kỹ năng nghe lại khó đối với học sinh lớp 10?
   Nguyên nhân chính là do tốc độ nói nhanh, phát âm và ngữ điệu khác biệt, từ vựng hạn chế và thiếu kiến thức nền văn hóa. Ví dụ, 53% học sinh cho biết tốc độ nói nhanh gây khó khăn lớn.

2. Giáo viên nên áp dụng phương pháp nào để cải thiện kỹ năng nghe?
   Mô hình dạy nghe ba giai đoạn (pre-, while-, post-listening) được đánh giá hiệu quả, kết hợp với đa dạng bài tập như đúng/sai, trắc nghiệm, sắp xếp tranh ảnh giúp học sinh dễ tiếp thu.

3. Học sinh có thể tự học kỹ năng nghe như thế nào?
   Học sinh nên luyện nghe thường xuyên qua các kênh đa phương tiện, chia sẻ kinh nghiệm với bạn bè, và áp dụng các chiến lược nghe như dự đoán nội dung, ghi chú ý chính.

4. Thiết bị dạy học ảnh hưởng thế nào đến việc học nghe?
   Thiết bị chất lượng kém làm giảm hiệu quả nghe, gây mệt mỏi và mất tập trung. 100% học sinh mong muốn có phòng nghe hiện đại với thiết bị đầy đủ.

5. Làm sao để duy trì động lực học nghe cho học sinh?
   Tạo môi trường học tập thoải mái, sử dụng tài liệu hấp dẫn, tổ chức hoạt động ngoại khóa và khuyến khích sự tham gia tích cực của học sinh giúp duy trì động lực.

Kết luận

• Học sinh lớp 10 tại Trường THPT Lý Thường Kiệt gặp nhiều khó khăn trong kỹ năng nghe do hạn chế về ngôn ngữ, thiết bị và phương pháp học tập.
• Giáo viên nhận thức rõ tầm quan trọng của kỹ năng nghe nhưng còn thiếu thiết bị và cần nâng cao chuyên môn để áp dụng phương pháp hiệu quả.
• Mô hình dạy nghe ba giai đoạn và đa dạng bài tập được áp dụng rộng rãi, góp phần cải thiện kỹ năng nghe của học sinh.
• Đề xuất các giải pháp cụ thể về trang thiết bị, đào tạo giáo viên, đổi mới phương pháp và tổ chức hoạt động ngoại khóa nhằm nâng cao chất lượng dạy và học nghe.
• Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các đề xuất, đánh giá hiệu quả và mở rộng nghiên cứu sang các cấp học khác để hoàn thiện phương pháp giảng dạy kỹ năng nghe.

Hành động ngay: Các nhà quản lý, giáo viên và học sinh cần phối hợp thực hiện các giải pháp đề xuất để nâng cao kỹ năng nghe, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục tiếng Anh tại trường.