Tổng quan nghiên cứu
Trong bối cảnh chuyển đổi số và sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ thông tin, đào tạo trực tuyến đã trở thành xu hướng tất yếu trong giáo dục đại học. Tại Việt Nam, Trường Đại học Thương Mại là một trong những cơ sở giáo dục tiên phong áp dụng hình thức đào tạo trực tuyến, với hơn 60 năm phát triển và đổi mới. Năm 2024, trường đã ban hành quy chế tổ chức đào tạo trực tuyến trình độ đại học, tạo nền tảng pháp lý và kỹ thuật cho việc triển khai các học phần trực tuyến. Tuy nhiên, kết quả học tập của sinh viên trong môi trường này vẫn còn nhiều thách thức, do ảnh hưởng của các yếu tố như chất lượng giảng dạy, động cơ học tập, chất lượng hệ thống và chất lượng thông tin.
Mục tiêu nghiên cứu nhằm khám phá và phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến kết quả học tập các học phần đào tạo trực tuyến của sinh viên Trường Đại học Thương Mại trong năm học 2024. Nghiên cứu tập trung vào các yếu tố thuộc về giảng viên (phương pháp giảng dạy, tương tác lớp học), người học (động cơ học tập) và công nghệ (chất lượng hệ thống, chất lượng thông tin). Phạm vi nghiên cứu bao gồm sinh viên tham gia các học phần trực tuyến tại trường trong khoảng thời gian từ tháng 1 đến tháng 12 năm 2024.
Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện ở việc cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để nâng cao chất lượng đào tạo trực tuyến, đồng thời hỗ trợ nhà trường và giảng viên trong việc thiết kế chương trình, cải thiện phương pháp giảng dạy và phát triển hệ thống công nghệ phù hợp. Kết quả nghiên cứu cũng góp phần thúc đẩy sự phát triển bền vững của giáo dục đại học trong kỷ nguyên số, đáp ứng nhu cầu học tập linh hoạt và đa dạng của sinh viên hiện nay.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Nghiên cứu dựa trên sự kết hợp của các lý thuyết và mô hình sau:
Thuyết hành vi và thuyết kiến tạo: Giúp giải thích quá trình học tập trực tuyến, trong đó thuyết hành vi nhấn mạnh việc học tập qua các phản xạ có điều kiện và môi trường học tập được thiết kế sẵn, còn thuyết kiến tạo tập trung vào sự chủ động xây dựng kiến thức của người học thông qua tương tác với môi trường số.
Mô hình thành công của hệ thống thông tin (DeLone & McLean): Mô hình này đánh giá hiệu quả của hệ thống học tập trực tuyến qua các yếu tố như chất lượng hệ thống, chất lượng thông tin, chất lượng dịch vụ, sự hài lòng của người dùng và kết quả học tập.
Mô hình các yếu tố ảnh hưởng đến kết quả học tập: Bao gồm các nhóm yếu tố thuộc về giảng viên (phương pháp giảng dạy, tương tác lớp học), người học (động cơ học tập) và công nghệ (chất lượng hệ thống, chất lượng thông tin). Các khái niệm chính gồm: động cơ học tập, chất lượng giảng dạy, chất lượng hệ thống, chất lượng thông tin, kết quả học tập.
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp định lượng và định tính:
Nguồn dữ liệu: Thu thập dữ liệu chính từ sinh viên Trường Đại học Thương Mại tham gia các học phần đào tạo trực tuyến trong năm 2024. Mẫu nghiên cứu gồm khoảng 500 phiếu khảo sát hợp lệ, được chọn theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích dựa trên lý thuyết của Yamane (1967).
Công cụ thu thập dữ liệu: Bảng hỏi được thiết kế dựa trên thang đo Likert 5 điểm, chuẩn hóa qua khảo sát thử nghiệm và phân tích nhân tố khám phá (EFA) để đảm bảo độ tin cậy và tính hợp lệ. Bên cạnh đó, phỏng vấn sâu với một nhóm nhỏ sinh viên và giảng viên nhằm bổ sung dữ liệu định tính.
Phương pháp phân tích: Sử dụng phần mềm SPSS và JASP để thực hiện phân tích thống kê mô tả, kiểm định giả thuyết (T-test, Chi-square), phân tích nhân tố khám phá (EFA), kiểm định độ tin cậy Cronbach Alpha và phân tích hồi quy tuyến tính đa biến nhằm đánh giá mức độ ảnh hưởng của các yếu tố đến kết quả học tập.
Timeline nghiên cứu: Thu thập dữ liệu từ tháng 3 đến tháng 9 năm 2024, phân tích và báo cáo kết quả trong quý cuối năm 2024.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
Ảnh hưởng của chất lượng giảng dạy và tổ chức học phần: Kết quả phân tích cho thấy yếu tố này có mức trung bình 3.85/5, với hệ số Cronbach Alpha đạt 0.89, chứng tỏ độ tin cậy cao. Phân tích hồi quy cho thấy chất lượng giảng dạy tác động tích cực và có ý nghĩa thống kê đến kết quả học tập (β = 0.42, p < 0.01).
Động cơ học tập của sinh viên: Yếu tố này có giá trị trung bình 3.78/5, hệ số Cronbach Alpha 0.87. Động cơ học tập được xác định là nhân tố quan trọng thứ hai ảnh hưởng đến kết quả học tập (β = 0.35, p < 0.01).
Chất lượng hệ thống và chất lượng thông tin: Hai yếu tố này có mức trung bình lần lượt là 3.65 và 3.70, với hệ số Cronbach Alpha trên 0.85. Chất lượng hệ thống và thông tin đều có tác động tích cực đến kết quả học tập, trong đó chất lượng hệ thống có ảnh hưởng mạnh hơn (β = 0.28, p < 0.05).
Sự khác biệt theo giới tính và năm học: Kiểm định T-test cho thấy không có sự khác biệt đáng kể về kết quả học tập giữa nam và nữ (p > 0.05). Tuy nhiên, kết quả học tập có sự khác biệt theo năm học, với sinh viên năm cuối có kết quả học tập cao hơn khoảng 7% so với sinh viên năm đầu (p < 0.05).
Thảo luận kết quả
Các kết quả trên phù hợp với các nghiên cứu trước đây, khẳng định vai trò quan trọng của chất lượng giảng dạy và động cơ học tập trong việc nâng cao kết quả học tập trực tuyến. Việc giảng viên tổ chức bài giảng khoa học, tương tác hiệu quả giúp sinh viên tăng cường tiếp thu kiến thức và duy trì động lực học tập. Chất lượng hệ thống và thông tin cũng đóng vai trò then chốt, bởi hệ thống ổn định, dễ sử dụng và thông tin cập nhật giúp sinh viên học tập thuận lợi hơn.
Sự không khác biệt về kết quả học tập theo giới tính phản ánh tính công bằng trong môi trường học trực tuyến. Sự khác biệt theo năm học có thể do sinh viên năm cuối có kinh nghiệm học tập trực tuyến tốt hơn và kỹ năng tự học cao hơn. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột so sánh mức độ ảnh hưởng của từng yếu tố và bảng phân tích hồi quy chi tiết.
Kết quả nghiên cứu góp phần làm rõ cơ chế tác động của các yếu tố trong môi trường đào tạo trực tuyến, đồng thời cung cấp bằng chứng thực tiễn để nhà trường và giảng viên điều chỉnh phương pháp giảng dạy và cải thiện hệ thống công nghệ.
Đề xuất và khuyến nghị
Nâng cao chất lượng giảng dạy và tổ chức học phần: Tổ chức các khóa đào tạo nâng cao kỹ năng giảng dạy trực tuyến cho giảng viên, tập trung vào phương pháp tương tác và thiết kế bài giảng hấp dẫn. Mục tiêu tăng điểm hài lòng của sinh viên về giảng dạy lên ít nhất 4.0/5 trong vòng 1 năm.
Tăng cường động cơ học tập của sinh viên: Xây dựng các chương trình hỗ trợ sinh viên phát triển kỹ năng tự học, quản lý thời gian và tạo động lực học tập thông qua các hoạt động ngoại khóa và tư vấn học tập. Mục tiêu giảm tỷ lệ sinh viên bỏ học trực tuyến xuống dưới 5% trong 2 học kỳ.
Cải thiện chất lượng hệ thống và thông tin: Đầu tư nâng cấp hạ tầng công nghệ, đảm bảo hệ thống LMS vận hành ổn định, tốc độ truy cập nhanh và giao diện thân thiện. Đồng thời, cập nhật thường xuyên tài liệu học tập, đảm bảo tính chính xác và đầy đủ. Mục tiêu tăng tỷ lệ hài lòng về hệ thống lên 90% trong 12 tháng.
Tăng cường tương tác giữa giảng viên và sinh viên: Khuyến khích giảng viên sử dụng các công cụ tương tác trực tuyến như forum, video call, phản hồi nhanh để tạo môi trường học tập tích cực. Mục tiêu tăng số lượng tương tác trung bình mỗi học phần lên 30% trong năm học tới.
Các giải pháp trên cần được thực hiện đồng bộ bởi Ban Giám hiệu, phòng Công nghệ thông tin, Khoa Quản trị chất lượng và đội ngũ giảng viên, với sự phối hợp chặt chẽ và giám sát tiến độ định kỳ.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Nhà quản lý giáo dục đại học: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách đào tạo trực tuyến, nâng cao chất lượng giảng dạy và phát triển hạ tầng công nghệ phù hợp với xu hướng chuyển đổi số.
Giảng viên các trường đại học: Áp dụng các kiến thức về phương pháp giảng dạy trực tuyến hiệu quả, tăng cường tương tác và động viên sinh viên nhằm cải thiện kết quả học tập.
Sinh viên tham gia đào tạo trực tuyến: Hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng đến kết quả học tập, từ đó chủ động nâng cao động cơ học tập và kỹ năng tự quản lý trong môi trường số.
Nhà nghiên cứu giáo dục và công nghệ giáo dục: Tham khảo mô hình nghiên cứu tích hợp giữa yếu tố con người và công nghệ, làm cơ sở cho các nghiên cứu tiếp theo về đào tạo trực tuyến và đánh giá hiệu quả học tập.
Câu hỏi thường gặp
Yếu tố nào ảnh hưởng mạnh nhất đến kết quả học tập trực tuyến?
Chất lượng giảng dạy và tổ chức học phần được xác định là yếu tố có ảnh hưởng mạnh nhất, chiếm β = 0.42 trong mô hình hồi quy, cho thấy vai trò quyết định của giảng viên trong môi trường học trực tuyến.Động cơ học tập của sinh viên được đánh giá như thế nào?
Động cơ học tập có mức trung bình 3.78/5, đóng vai trò quan trọng thứ hai trong việc ảnh hưởng đến kết quả học tập, thể hiện qua sự tập trung và đầu tư thời gian của sinh viên vào quá trình học.Chất lượng hệ thống và thông tin ảnh hưởng ra sao?
Hai yếu tố này có tác động tích cực đến kết quả học tập, trong đó chất lượng hệ thống ổn định và dễ sử dụng giúp sinh viên tiếp cận tài liệu nhanh chóng, giảm thiểu gián đoạn trong học tập.Có sự khác biệt về kết quả học tập giữa các nhóm sinh viên không?
Nghiên cứu không tìm thấy sự khác biệt đáng kể theo giới tính, nhưng sinh viên năm cuối có kết quả học tập cao hơn khoảng 7% so với sinh viên năm đầu, phản ánh kinh nghiệm và kỹ năng học tập trực tuyến được tích lũy.Làm thế nào để nâng cao hiệu quả học tập trực tuyến?
Cần đồng thời cải thiện chất lượng giảng dạy, tăng cường động cơ học tập, nâng cấp hệ thống công nghệ và thúc đẩy tương tác giữa giảng viên và sinh viên để tạo môi trường học tập tích cực và hiệu quả.
Kết luận
- Nghiên cứu đã xác định rõ các yếu tố chính ảnh hưởng đến kết quả học tập trực tuyến gồm chất lượng giảng dạy, động cơ học tập, chất lượng hệ thống và chất lượng thông tin.
- Chất lượng giảng dạy và tổ chức học phần có ảnh hưởng mạnh nhất, tiếp theo là động cơ học tập của sinh viên.
- Chất lượng hệ thống và thông tin đóng vai trò hỗ trợ quan trọng, giúp sinh viên học tập thuận lợi hơn trong môi trường số.
- Kết quả không khác biệt theo giới tính nhưng có sự khác biệt theo năm học, phản ánh sự phát triển kỹ năng học tập trực tuyến theo thời gian.
- Đề xuất các giải pháp nâng cao chất lượng đào tạo trực tuyến, tập trung vào giảng viên, sinh viên và công nghệ, nhằm cải thiện hiệu quả học tập trong giai đoạn chuyển đổi số.
Next steps: Triển khai các giải pháp đề xuất, theo dõi và đánh giá hiệu quả định kỳ, mở rộng nghiên cứu sang các trường đại học khác để so sánh và hoàn thiện mô hình.
Call-to-action: Các nhà quản lý, giảng viên và sinh viên cần phối hợp chặt chẽ để xây dựng môi trường học tập trực tuyến hiệu quả, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục đại học trong thời đại số.