Luận văn thạc sĩ về các yếu tố ảnh hưởng đến tăng trưởng tín dụng của ngân hàng thương mại tại Việt Nam

• Tác giả: Trần Thị Ngọc Liễu
• Người hướng dẫn: PGS. Đoàn Thanh Hà
• Trường học: Trường Đại Học Ngân Hàng TP. Hồ Chí Minh
• Chuyên ngành: Tài Chính - Ngân Hàng
• Đề tài: Yếu Tố Ảnh Hưởng Đến Tăng Trưởng Tín Dụng Ngân Hàng Thương Mại Việt Nam
• Loại tài liệu: Luận Văn Thạc Sỹ
• Năm xuất bản: 2019
• Địa điểm: TP. Hồ Chí Minh

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CÁM ƠN
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU
• 1.1. Lý do chọn đề tài
• 1.2. Mục tiêu nghiên cứu và câu hỏi nghiên cứu
• 1.3. Đối tượng nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu
• 1.4. Phương pháp nghiên cứu
• 1.5. Ý nghĩa và đóng góp của đề tài
• 1.6. Kết cấu luận văn
• 2. CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN TĂNG TRƯỞNG TÍN DỤNG
• 2.1. Tổng quan về tín dụng và tăng trưởng tín dụng
• 2.2. Khái niệm tín dụng ngân hàng
• 3. CHƯƠNG 3: PHƯƠNG PHÁP VÀ MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU
• 3.1. Phương pháp nghiên cứu và cơ sở dữ liệu
• 3.2. Mô hình nghiên cứu
• 3.2.1. Xây dựng các biến số
• 3.2.2. Dạng mô hình
• 3.3. Các giả thuyết nghiên cứu
• 3.4. Các phương pháp hồi quy dữ liệu
• 3.5. Các bước thực hiện mô hình nghiên cứu
• 4. CHƯƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN
• 4.1. Tăng trưởng tín dụng của các Ngân hàng thương mại Việt Nam giai đoạn 2009-2018
• 4.2. Kiểm định các yếu tố ảnh hưởng đến tăng trưởng tín dụng của các Ngân hàng thương mại Việt Nam
• 4.2.1. Phân tích thống kê mô tả
• 4.2.2. Tốc độ tăng trưởng huy động vốn của các Ngân hàng thương mại Việt Nam giai đoạn 2009 – 2018
• 4.2.3. Tỷ lệ nợ xấu của các Ngân hàng thương mại Việt Nam giai đoạn 2009 – 2018
• 4.2.4. Kết quả hồi quy và thảo luận
• 4.2.4.1. Phân tích ma trận tương quan giữa các biến
• 4.2.4.2. Kiểm định phương sai thay đổi
• 4.2.4.3. Kiểm định tương quan chuỗi
• 4.2.4.4. Kết quả hồi quy với biến phụ thuộc LoanGr
• 4.2.4.5. Kết quả hồi quy với biến phụ thuộc LnLoan
• 4.2.4.6. Thảo luận kết quả nghiên cứu
• 5. CHƯƠNG 5: KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ
• 5.1. Khuyến nghị, chính sách
• 5.2. Công tác dự báo và lập kế hoạch tăng trưởng tín dụng
• 5.3. Về công tác huy động vốn
• 5.4. Hạn chế của đề tài và hướng nghiên cứu tiếp theo
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC

I. Tổng quan về tín dụng và tăng trưởng tín dụng

Trong nền kinh tế thị trường, tín dụng ngân hàng đóng vai trò quan trọng trong việc luân chuyển vốn từ những chủ thể thừa vốn sang những chủ thể thiếu vốn. Tăng trưởng tín dụng (TTTD) của các ngân hàng thương mại (NHTM) Việt Nam không chỉ ảnh hưởng đến hoạt động của ngân hàng mà còn tác động đến toàn bộ nền kinh tế. Theo nghiên cứu, các yếu tố như quy mô tín dụng kỳ trước và tốc độ tăng trưởng huy động vốn hàng năm có ảnh hưởng tích cực đến TTTD. Ngược lại, tỷ lệ lạm phát lại có tác động tiêu cực. Việc hiểu rõ các yếu tố này là cần thiết để xây dựng chính sách tín dụng hiệu quả.

1.1 Khái niệm tín dụng ngân hàng

Tín dụng ngân hàng là quan hệ giữa ngân hàng và các chủ thể khác trong xã hội, trong đó ngân hàng vừa là người cho vay vừa là người đi vay. Theo Bùi Diệu Anh (2010), tín dụng là quan hệ ra đời gắn liền với sản xuất và lưu thông hàng hóa. Tín dụng ngân hàng không chỉ giúp phân phối vốn hiệu quả mà còn thúc đẩy quá trình tái sản xuất xã hội. Sự phát triển của tín dụng ngân hàng có tác động quyết định đến sự phát triển kinh tế, đặc biệt trong bối cảnh hội nhập và toàn cầu hóa hiện nay.

II. Các yếu tố ảnh hưởng đến tăng trưởng tín dụng

Nghiên cứu chỉ ra rằng các yếu tố kinh tế vĩ mô và các yếu tố vi mô bên trong ngân hàng đều có ảnh hưởng đến TTTD. Tốc độ tăng trưởng kinh tế (GDP) và tỷ lệ lạm phát là những yếu tố vĩ mô quan trọng. Trong khi đó, TTTD kỳ trước và tỷ lệ gia tăng vốn huy động hàng năm là những yếu tố vi mô có tác động rõ rệt. Việc phân tích mối quan hệ giữa các yếu tố này giúp các nhà quản lý ngân hàng đưa ra quyết định chính xác hơn trong việc điều hành hoạt động tín dụng.

2.1 Tác động của các yếu tố vĩ mô

Tốc độ tăng trưởng kinh tế (GDP) có thể thúc đẩy TTTD thông qua việc tăng nhu cầu vay vốn từ các doanh nghiệp. Ngược lại, tỷ lệ lạm phát cao có thể làm giảm sức mua của người tiêu dùng và doanh nghiệp, từ đó ảnh hưởng tiêu cực đến TTTD. Nghiên cứu cho thấy rằng trong giai đoạn từ 2009 đến 2018, tỷ lệ lạm phát đã có những tác động tiêu cực đến TTTD của các NHTM Việt Nam, điều này cần được các nhà quản lý ngân hàng lưu ý khi xây dựng chính sách tín dụng.

2.2 Tác động của các yếu tố vi mô

Các yếu tố vi mô như TTTD kỳ trước và tỷ lệ gia tăng vốn huy động hàng năm có ảnh hưởng tích cực đến TTTD. TTTD kỳ trước phản ánh khả năng cho vay của ngân hàng, trong khi tỷ lệ gia tăng vốn huy động cho thấy khả năng thu hút vốn của ngân hàng. Nghiên cứu cho thấy rằng các NHTM cần chú trọng đến việc cải thiện tỷ lệ huy động vốn để duy trì TTTD ổn định và bền vững.

III. Kết luận và khuyến nghị

Từ kết quả nghiên cứu, có thể thấy rằng việc duy trì TTTD ổn định và bền vững là một thách thức lớn đối với các NHTM Việt Nam. Các nhà quản lý cần chú ý đến chính sách tín dụng và các yếu tố ảnh hưởng đến TTTD để đưa ra các quyết định hợp lý. Khuyến nghị được đưa ra là cần có các biện pháp nhằm kiểm soát tỷ lệ nợ xấu và tăng cường huy động vốn, từ đó đảm bảo sự phát triển bền vững của hệ thống ngân hàng.

3.1 Khuyến nghị về chính sách tín dụng

Các NHTM cần xây dựng chính sách tín dụng linh hoạt, phù hợp với tình hình kinh tế vĩ mô. Việc theo dõi sát sao các yếu tố như tỷ lệ lạm phát và tốc độ tăng trưởng GDP sẽ giúp các ngân hàng điều chỉnh chính sách cho vay một cách kịp thời. Đồng thời, cần có các biện pháp nhằm giảm thiểu rủi ro tín dụng, đảm bảo an toàn cho hoạt động ngân hàng.

Tổng quan nghiên cứu

Tăng trưởng tín dụng (TTTD) của các ngân hàng thương mại (NHTM) Việt Nam đóng vai trò then chốt trong việc thúc đẩy phát triển kinh tế quốc gia. Giai đoạn 2009-2018 chứng kiến nhiều biến động quan trọng trong hoạt động tín dụng, với mức tăng trưởng tín dụng năm 2009 đạt 37,53%, năm 2010 là 31,19%, sau đó giảm xuống còn 8,85% năm 2012 và tăng trở lại khoảng 18% trong các năm 2016-2017. Tuy nhiên, sự tăng trưởng không ổn định, đi kèm với tỷ lệ nợ xấu có xu hướng gia tăng, đặt ra thách thức lớn cho hệ thống ngân hàng và nền kinh tế.

Luận văn tập trung nghiên cứu các yếu tố ảnh hưởng đến TTTD của 16 NHTM niêm yết trên các sàn HOSE, HNX và UPCOM trong giai đoạn 2009-2018. Mục tiêu chính là xác định mức độ tác động của các yếu tố vi mô bên trong ngân hàng như TTTD kỳ trước, tốc độ tăng trưởng huy động vốn, tỷ lệ nợ xấu, cũng như các yếu tố kinh tế vĩ mô như tăng trưởng GDP và tỷ lệ lạm phát đến TTTD. Nghiên cứu nhằm cung cấp cơ sở khoa học cho việc xây dựng chính sách tín dụng ổn định, bền vững và an toàn, góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động của các NHTM và thúc đẩy phát triển kinh tế quốc gia.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai nhóm lý thuyết chính: lý thuyết về tín dụng ngân hàng và lý thuyết về các yếu tố ảnh hưởng đến tăng trưởng tín dụng. Tín dụng ngân hàng được hiểu là quan hệ chuyển giao tạm thời vốn từ ngân hàng đến các chủ thể thiếu vốn, đóng vai trò trung gian tài chính quan trọng trong nền kinh tế thị trường. Tăng trưởng tín dụng phản ánh sự thay đổi dư nợ cho vay qua các kỳ, là chỉ tiêu quan trọng đánh giá hiệu quả hoạt động ngân hàng.

Các yếu tố ảnh hưởng đến TTTD được phân thành hai nhóm: (1) yếu tố kinh tế vĩ mô gồm tăng trưởng GDP và tỷ lệ lạm phát; (2) yếu tố vi mô bên trong ngân hàng gồm TTTD kỳ trước, tốc độ tăng trưởng huy động vốn hàng năm và tỷ lệ nợ xấu. Các lý thuyết và mô hình nghiên cứu trước đây của các tác giả quốc tế và trong nước được tổng hợp để xây dựng khung phân tích phù hợp với đặc điểm của các NHTM Việt Nam.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp định lượng với dữ liệu bảng (panel data) thu thập từ báo cáo tài chính và báo cáo thường niên của 16 NHTM niêm yết trong giai đoạn 2009-2018, cùng số liệu kinh tế vĩ mô từ Tổng cục Thống kê. Cỡ mẫu gồm 160 quan sát.

Hai mô hình hồi quy được xây dựng với biến phụ thuộc là tốc độ tăng trưởng tín dụng (LoanGr) và quy mô tín dụng (LnLoan). Các biến độc lập gồm TTTD kỳ trước, tốc độ tăng trưởng huy động vốn (DepositGr), tỷ lệ nợ xấu (NPL), tăng trưởng GDP (GDP) và tỷ lệ lạm phát (INF).

Phương pháp phân tích chính là hồi quy mô hình động sử dụng phương pháp moment tổng quát (GMM) nhằm xử lý vấn đề biến nội sinh, tự tương quan và phương sai thay đổi trong dữ liệu bảng. Các kiểm định như kiểm định phương sai thay đổi Breusch-Pagan, kiểm định tự tương quan Wooldridge, kiểm định Sargan và AR(2) được thực hiện để đảm bảo tính hợp lệ và độ tin cậy của mô hình.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Ảnh hưởng của TTTD kỳ trước: Kết quả hồi quy cho thấy TTTD kỳ trước có ảnh hưởng tích cực và có ý nghĩa thống kê đến TTTD kỳ hiện tại, với hệ số hồi quy dương, khẳng định tính liên tục và xu hướng tăng trưởng tín dụng ổn định qua các năm.

2. Tốc độ tăng trưởng huy động vốn: Tốc độ tăng trưởng huy động vốn hàng năm có tác động cùng chiều và có ý nghĩa đến TTTD, với mức trung bình huy động vốn tăng khoảng 31,56% trong giai đoạn nghiên cứu, cho thấy nguồn vốn huy động là yếu tố quan trọng thúc đẩy khả năng cấp tín dụng của ngân hàng.

3. Tỷ lệ nợ xấu: Tỷ lệ nợ xấu trung bình khoảng 1,96% có ảnh hưởng tiêu cực đến TTTD, phản ánh thực tế khi nợ xấu tăng cao, ngân hàng phải thắt chặt tín dụng để kiểm soát rủi ro, làm giảm tốc độ tăng trưởng tín dụng.

4. Tăng trưởng GDP: Mặc dù tăng trưởng GDP trung bình đạt 6,12% trong giai đoạn nghiên cứu, kết quả hồi quy cho thấy ảnh hưởng của GDP đến TTTD không rõ ràng, có thể do tác động gián tiếp hoặc bị chi phối bởi các yếu tố khác trong mô hình.

5. Tỷ lệ lạm phát: Lạm phát trung bình 6,49% có ảnh hưởng tiêu cực đến TTTD, phù hợp với lý thuyết khi lạm phát cao làm giảm sức mua, gây khó khăn cho huy động vốn và cho vay của ngân hàng.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu phù hợp với nhiều nghiên cứu thực nghiệm trước đây, khẳng định vai trò quan trọng của các yếu tố vi mô như TTTD kỳ trước và tốc độ tăng trưởng huy động vốn trong việc thúc đẩy TTTD. Tỷ lệ nợ xấu là chỉ báo rủi ro tín dụng, ảnh hưởng tiêu cực đến khả năng mở rộng tín dụng của ngân hàng. Mối quan hệ ngược chiều giữa lạm phát và TTTD phản ánh tác động của chính sách tiền tệ thắt chặt khi lạm phát tăng cao.

Việc GDP không có ảnh hưởng rõ ràng có thể do trong giai đoạn nghiên cứu, nền kinh tế Việt Nam trải qua nhiều biến động, chính sách tiền tệ và các yếu tố nội bộ ngân hàng đóng vai trò quyết định hơn trong việc điều chỉnh tín dụng. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện xu hướng TTTD, huy động vốn và tỷ lệ nợ xấu qua các năm, giúp minh họa mối quan hệ và biến động của các chỉ số này.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường quản lý và kiểm soát chất lượng tín dụng: Các NHTM cần xây dựng chính sách tín dụng chặt chẽ, tập trung kiểm soát tỷ lệ nợ xấu nhằm duy trì TTTD ổn định và bền vững. Thời gian thực hiện: ngay lập tức và liên tục; chủ thể: Ban điều hành ngân hàng.

2. Đẩy mạnh huy động vốn hiệu quả: Tăng cường các kênh huy động vốn đa dạng, ổn định để đảm bảo nguồn vốn cho hoạt động cho vay, hướng tới mục tiêu tăng trưởng huy động vốn hàng năm trên 30%. Thời gian: trung hạn 1-3 năm; chủ thể: phòng kinh doanh và marketing ngân hàng.

3. Phối hợp chính sách tiền tệ linh hoạt: Ngân hàng Nhà nước cần điều chỉnh chính sách tiền tệ phù hợp, kiểm soát lạm phát ở mức vừa phải để tạo điều kiện thuận lợi cho TTTD phát triển. Thời gian: liên tục theo chu kỳ kinh tế; chủ thể: NHNN và các cơ quan quản lý.

4. Ứng dụng công nghệ và nâng cao năng lực quản trị: Các NHTM cần áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý tín dụng, phân tích rủi ro và dự báo tăng trưởng tín dụng nhằm nâng cao hiệu quả và giảm thiểu rủi ro. Thời gian: dài hạn 3-5 năm; chủ thể: Ban lãnh đạo và phòng công nghệ thông tin.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Nhà quản trị ngân hàng thương mại: Giúp hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng đến TTTD, từ đó xây dựng chiến lược tín dụng phù hợp, nâng cao hiệu quả hoạt động và kiểm soát rủi ro.

2. Cơ quan quản lý nhà nước và NHNN: Cung cấp cơ sở khoa học để điều chỉnh chính sách tiền tệ, giám sát hoạt động tín dụng và đảm bảo sự ổn định của hệ thống ngân hàng.

3. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành Tài chính - Ngân hàng: Là tài liệu tham khảo quý giá về mô hình nghiên cứu, phương pháp phân tích dữ liệu bảng và các yếu tố tác động đến tín dụng ngân hàng tại Việt Nam.

4. Các nhà đầu tư và chuyên gia phân tích tài chính: Hỗ trợ đánh giá hiệu quả hoạt động tín dụng của các NHTM, từ đó đưa ra quyết định đầu tư và tư vấn chính xác hơn.

Câu hỏi thường gặp

1. Yếu tố nào ảnh hưởng mạnh nhất đến tăng trưởng tín dụng của các NHTM Việt Nam?
   TTTD kỳ trước và tốc độ tăng trưởng huy động vốn là hai yếu tố có ảnh hưởng tích cực và mạnh nhất, thể hiện tính liên tục và nguồn vốn huy động là nền tảng cho hoạt động tín dụng.

2. Tại sao tỷ lệ nợ xấu lại ảnh hưởng tiêu cực đến tăng trưởng tín dụng?
   Nợ xấu cao làm giảm khả năng thu hồi vốn, buộc ngân hàng phải thắt chặt cho vay để kiểm soát rủi ro, từ đó làm giảm tốc độ tăng trưởng tín dụng.

3. Lạm phát ảnh hưởng như thế nào đến hoạt động tín dụng ngân hàng?
   Lạm phát cao làm giảm sức mua và gây khó khăn trong huy động vốn, đồng thời khiến NHNN thắt chặt chính sách tiền tệ, làm giảm khả năng mở rộng tín dụng.

4. Tăng trưởng GDP không có ảnh hưởng rõ ràng đến tăng trưởng tín dụng có phải là điều bất thường?
   Không hoàn toàn, vì trong giai đoạn nghiên cứu, các yếu tố nội bộ ngân hàng và chính sách tiền tệ có thể chi phối mạnh hơn, làm giảm tác động trực tiếp của GDP đến tín dụng.

5. Phương pháp GMM có ưu điểm gì trong nghiên cứu này?
   GMM xử lý tốt vấn đề biến nội sinh, tự tương quan và phương sai thay đổi trong dữ liệu bảng động, giúp kết quả hồi quy chính xác và tin cậy hơn so với các phương pháp truyền thống.

Kết luận

• TTTD kỳ trước và tốc độ tăng trưởng huy động vốn hàng năm có ảnh hưởng tích cực và có ý nghĩa thống kê đến TTTD của các NHTM Việt Nam trong giai đoạn 2009-2018.
• Tỷ lệ nợ xấu và tỷ lệ lạm phát có ảnh hưởng tiêu cực đến TTTD, phản ánh rủi ro tín dụng và tác động của chính sách tiền tệ thắt chặt.
• Tăng trưởng GDP không có ảnh hưởng rõ ràng đến TTTD trong phạm vi nghiên cứu, có thể do các yếu tố nội bộ và chính sách chi phối.
• Phương pháp hồi quy GMM được áp dụng hiệu quả để xử lý các vấn đề nội sinh và tự tương quan trong mô hình dữ liệu bảng động.
• Các đề xuất về quản lý tín dụng, huy động vốn, chính sách tiền tệ và ứng dụng công nghệ được đưa ra nhằm duy trì TTTD ổn định, bền vững và an toàn.

Next steps: Các NHTM và cơ quan quản lý cần triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng với dữ liệu cập nhật và các yếu tố mới để nâng cao hiệu quả quản lý tín dụng.

Call to action: Các nhà quản trị ngân hàng và nhà hoạch định chính sách nên áp dụng kết quả nghiên cứu này để xây dựng chiến lược tín dụng phù hợp, góp phần phát triển kinh tế bền vững.