Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển kinh tế - xã hội mạnh mẽ tại Việt Nam, việc thu hồi đất để thực hiện các dự án phát triển hạ tầng và công nghiệp ngày càng trở nên phổ biến. Theo Tổng cục Thống kê, năm 2023, tăng trưởng kinh tế đạt 7,08%, kéo theo nhu cầu sử dụng đất tăng cao, đặc biệt tại các địa phương có nhiều dự án trọng điểm. Tỉnh Bến Tre, vùng Đồng bằng Sông Cửu Long, với nhiều dự án công nghiệp và hạ tầng, trong đó có Khu công nghiệp Phú Thuận tại huyện Bình Đại, đã thu hồi hơn 231,7 ha đất, ảnh hưởng đến hơn 1.000 hộ dân. Quá trình bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi thu hồi đất là vấn đề phức tạp, ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống người dân và sự phát triển bền vững của địa phương.

Luận văn tập trung phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến sự hài lòng của người dân về công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất tại huyện Bình Đại, tỉnh Bến Tre trong giai đoạn từ tháng 12/2023 đến tháng 5/2024. Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng sự hài lòng, xác định các nhân tố tác động chính và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả công tác này. Nghiên cứu sử dụng mẫu khảo sát 200 hộ dân bị ảnh hưởng, dữ liệu được xử lý bằng phần mềm SPSS, đảm bảo tính khoa học và thực tiễn. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cải thiện chính sách bồi thường, hỗ trợ, góp phần ổn định xã hội và thúc đẩy phát triển kinh tế địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai mô hình lý thuyết chính về chất lượng dịch vụ và sự hài lòng của khách hàng là SERVQUAL và SERVPERF. Mô hình SERVQUAL (Parasuraman et al., 1988) gồm 5 yếu tố: độ tin cậy, sự đáp ứng, năng lực phục vụ, sự đồng cảm và phương tiện hữu hình, được sử dụng để đánh giá chất lượng dịch vụ công trong lĩnh vực bồi thường, hỗ trợ và tái định cư. Mô hình SERVPERF (Cronin & Taylor, 1992) tập trung đo lường chất lượng dịch vụ dựa trên hiệu suất thực tế, giúp giảm thiểu độ dài bảng câu hỏi và tăng tính chính xác trong đánh giá.

Ngoài ra, nghiên cứu bổ sung bốn yếu tố đặc thù phù hợp với bối cảnh thu hồi đất tại huyện Bình Đại gồm: mức giá bồi thường, chuyển đổi nghề, tái định cư và chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư. Các khái niệm chính được đo lường qua 33 biến quan sát trên thang Likert 5 điểm, bao gồm:

  • Mức độ tin cậy: sự tin tưởng vào chính sách, cán bộ và quy trình bồi thường.
  • Mức giá bồi thường: tính công bằng và phù hợp của giá trị bồi thường.
  • Năng lực phục vụ: trình độ, kỹ năng và thái độ của nhân viên thực hiện.
  • Chuyển đổi nghề: hỗ trợ đào tạo và tư vấn nghề nghiệp cho người dân.
  • Sự đồng cảm: sự thấu hiểu và chia sẻ của cán bộ với người dân.
  • Tái định cư: chất lượng và tiện nghi nơi ở mới.
  • Chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư: các chính sách hỗ trợ tài chính, vật chất và pháp lý.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp thu thập dữ liệu thứ cấp và sơ cấp. Dữ liệu thứ cấp được thu thập từ các báo cáo của Trung tâm Phát triển quỹ đất tỉnh Bến Tre giai đoạn 2019-2023. Dữ liệu sơ cấp được thu thập qua khảo sát trực tiếp 200 hộ dân bị ảnh hưởng tại hai xã Long Định và Phú Thuận, huyện Bình Đại, trong khoảng thời gian từ tháng 8 đến tháng 10 năm 2023.

Mẫu khảo sát được chọn theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện cho các hộ dân bị thu hồi đất trong dự án Khu công nghiệp Phú Thuận. Dữ liệu thu thập được xử lý và phân tích bằng phần mềm SPSS 22, bao gồm kiểm định độ tin cậy Cronbach’s Alpha, phân tích nhân tố khám phá (EFA) và phân tích hồi quy đa biến để xác định mức độ ảnh hưởng của các yếu tố đến sự hài lòng của người dân.

Quy trình nghiên cứu gồm các bước: xác định vấn đề nghiên cứu, xây dựng mô hình và giả thuyết, thiết kế bảng câu hỏi, thu thập dữ liệu, xử lý và phân tích số liệu, cuối cùng là đề xuất giải pháp dựa trên kết quả phân tích.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Mức giá bồi thường là yếu tố có tác động lớn nhất đến sự hài lòng của người dân với hệ số hồi quy B = 0,350. Người dân đánh giá cao mức giá bồi thường phù hợp với giá thị trường và đảm bảo có thể mua được chỗ ở mới tốt hơn.

  2. Tái định cư đứng thứ hai với hệ số B = 0,286, phản ánh tầm quan trọng của việc bố trí nơi ở mới đầy đủ tiện nghi, gần nơi ở cũ, giúp người dân duy trì các mối quan hệ xã hội và ổn định cuộc sống.

  3. Năng lực phục vụ của cán bộ thực hiện công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư có hệ số B = 0,214, cho thấy thái độ, kỹ năng và trình độ chuyên môn của nhân viên ảnh hưởng tích cực đến sự hài lòng.

  4. Mức độ tin cậy với hệ số B = 0,203, thể hiện sự tin tưởng của người dân vào chính sách và quy trình bồi thường, cũng như sự minh bạch trong thực hiện.

  5. Chuyển đổi nghề có tác động vừa phải với hệ số B = 0,144, cho thấy việc hỗ trợ đào tạo nghề và tìm kiếm việc làm mới giúp người dân thích nghi sau khi mất đất.

  6. Chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư có hệ số B = 0,080, phản ánh vai trò của các chính sách hỗ trợ tài chính, vật chất trong việc nâng cao sự hài lòng.

  7. Sự đồng cảm là yếu tố có tác động yếu nhất với hệ số B = 0,042, tuy nhiên vẫn góp phần tạo môi trường thuận lợi cho người dân chia sẻ và phản hồi.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu phù hợp với các nghiên cứu trong và ngoài nước, khẳng định mức giá bồi thường và tái định cư là hai yếu tố then chốt ảnh hưởng đến sự hài lòng của người dân khi thu hồi đất. Việc bố trí tái định cư gần nơi ở cũ và đảm bảo tiện nghi giúp giảm thiểu tác động tiêu cực đến đời sống xã hội. Năng lực phục vụ và mức độ tin cậy của cán bộ cũng đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng niềm tin và sự hợp tác từ người dân.

So với nghiên cứu của Nguyễn Thị Oanh (2013) và Lê Văn Tạo (2018), yếu tố chuyển đổi nghề và chính sách hỗ trợ được bổ sung và xác nhận có ảnh hưởng tích cực, phù hợp với bối cảnh phát triển kinh tế và nhu cầu thích nghi nghề nghiệp của người dân tại Bình Đại. Mức độ đồng cảm tuy có tác động thấp nhưng vẫn cần được duy trì để tạo sự thông cảm và giảm thiểu xung đột.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện hệ số tác động của từng yếu tố, giúp trực quan hóa mức độ ảnh hưởng và ưu tiên giải pháp cải thiện.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng mức giá bồi thường: Cơ quan chức năng cần rà soát, điều chỉnh mức giá bồi thường sát với giá thị trường và đảm bảo người dân có thể mua được chỗ ở mới tốt hơn. Thời gian thực hiện trong 12 tháng, do UBND tỉnh và Trung tâm Phát triển quỹ đất chủ trì.

  2. Cải thiện chất lượng tái định cư: Đầu tư xây dựng khu tái định cư với đầy đủ tiện nghi, gần nơi ở cũ, tích hợp các dịch vụ cộng đồng như trường học, y tế. Thời gian hoàn thành dự kiến 18 tháng, phối hợp giữa Ban Quản lý dự án và chính quyền địa phương.

  3. Nâng cao năng lực phục vụ cán bộ: Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng giao tiếp, nghiệp vụ cho cán bộ làm công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư nhằm nâng cao thái độ phục vụ và hiệu quả công việc. Thực hiện liên tục hàng năm, do Sở Nội vụ và Trung tâm Phát triển quỹ đất đảm nhiệm.

  4. Tăng cường minh bạch và tin cậy: Công khai quy trình, chính sách và kết quả bồi thường, hỗ trợ để người dân dễ dàng tiếp cận thông tin, đồng thời thiết lập kênh phản hồi và giải quyết khiếu nại nhanh chóng. Thời gian triển khai trong 6 tháng, do UBND huyện và Mặt trận Tổ quốc giám sát.

  5. Hỗ trợ chuyển đổi nghề và tạo việc làm: Phối hợp với các trung tâm dạy nghề tổ chức đào tạo, tư vấn nghề nghiệp phù hợp với nhu cầu thị trường lao động địa phương, hỗ trợ vay vốn ưu đãi cho người dân. Thời gian thực hiện 12 tháng, do Sở Lao động - Thương binh và Xã hội chủ trì.

  6. Cải tiến chính sách hỗ trợ: Rà soát, bổ sung các chính sách hỗ trợ tài chính, vật chất như hỗ trợ gạo, tiền thuê nhà, đảm bảo quyền lợi người dân trong quá trình thu hồi đất. Thời gian thực hiện 9 tháng, do Sở Tài nguyên và Môi trường phối hợp với các đơn vị liên quan.

  7. Tăng cường sự đồng cảm và đối thoại: Tổ chức các buổi đối thoại, gặp gỡ thường xuyên giữa cán bộ và người dân để lắng nghe, chia sẻ khó khăn, từ đó xây dựng mối quan hệ hợp tác bền vững. Thực hiện liên tục, do UBND xã và Mặt trận Tổ quốc địa phương đảm nhiệm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cơ quan quản lý nhà nước về đất đai và phát triển đô thị: Giúp hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng đến sự hài lòng của người dân, từ đó cải tiến chính sách và quy trình bồi thường, hỗ trợ, tái định cư.

  2. Các nhà hoạch định chính sách và lập kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội: Sử dụng kết quả nghiên cứu để cân nhắc các giải pháp phát triển bền vững, giảm thiểu xung đột xã hội liên quan đến thu hồi đất.

  3. Các tổ chức nghiên cứu và đào tạo trong lĩnh vực quản lý kinh tế, phát triển nông thôn và đô thị: Là tài liệu tham khảo khoa học, bổ sung kiến thức thực tiễn về quản lý đất đai và dịch vụ công.

  4. Cộng đồng dân cư và các tổ chức xã hội tại các địa phương có dự án thu hồi đất: Hiểu rõ quyền lợi, quy trình và các yếu tố ảnh hưởng đến sự hài lòng, từ đó chủ động tham gia và giám sát quá trình thu hồi đất.

Câu hỏi thường gặp

  1. Yếu tố nào ảnh hưởng mạnh nhất đến sự hài lòng của người dân khi thu hồi đất?
    Mức giá bồi thường là yếu tố quan trọng nhất với hệ số tác động B = 0,350, thể hiện người dân rất quan tâm đến giá trị bồi thường phù hợp với giá thị trường và đảm bảo cuộc sống mới.

  2. Tại sao tái định cư lại quan trọng trong quá trình thu hồi đất?
    Tái định cư giúp người dân ổn định nơi ở mới, duy trì các mối quan hệ xã hội và giảm thiểu tác động tiêu cực đến đời sống, từ đó nâng cao sự hài lòng và giảm khiếu kiện.

  3. Năng lực phục vụ của cán bộ ảnh hưởng như thế nào đến người dân?
    Cán bộ có kỹ năng, thái độ phục vụ tốt giúp người dân cảm thấy được tôn trọng, thông tin rõ ràng và giải quyết công việc hiệu quả, góp phần tăng sự hài lòng.

  4. Chuyển đổi nghề có vai trò gì trong hỗ trợ người dân bị thu hồi đất?
    Hỗ trợ đào tạo và tư vấn nghề nghiệp giúp người dân thích nghi với môi trường lao động mới, giảm thiểu thất nghiệp và tăng thu nhập, từ đó nâng cao chất lượng cuộc sống.

  5. Làm thế nào để tăng cường sự tin cậy và minh bạch trong công tác bồi thường?
    Công khai quy trình, chính sách, kết quả bồi thường và thiết lập kênh phản hồi, giải quyết khiếu nại nhanh chóng giúp người dân tin tưởng và hợp tác hơn trong quá trình thu hồi đất.

Kết luận

  • Nghiên cứu xác định 7 yếu tố ảnh hưởng đến sự hài lòng của người dân về công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư tại huyện Bình Đại, trong đó mức giá bồi thường và tái định cư là hai yếu tố quan trọng nhất.
  • Phương pháp nghiên cứu kết hợp thu thập dữ liệu sơ cấp và thứ cấp với mẫu khảo sát 200 hộ dân, phân tích bằng SPSS đảm bảo tính khoa học và thực tiễn.
  • Kết quả nghiên cứu phù hợp với các nghiên cứu trong và ngoài nước, đồng thời bổ sung các yếu tố đặc thù phù hợp với bối cảnh địa phương.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao sự hài lòng của người dân, góp phần ổn định xã hội và thúc đẩy phát triển kinh tế địa phương trong vòng 6-18 tháng tới.
  • Khuyến nghị các cơ quan quản lý, nhà hoạch định chính sách và cộng đồng dân cư tham khảo để cải tiến công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư hiệu quả hơn.

Luận văn mong muốn trở thành tài liệu tham khảo hữu ích cho các bên liên quan trong việc nâng cao chất lượng công tác thu hồi đất, đảm bảo quyền lợi người dân và phát triển bền vững địa phương.