Nguyên tắc xử lý đối với người dưới 18 tuổi phạm tội theo Bộ luật hình sự năm 2015

• Tác giả: Phạm Thị Hoàng Phương
• Người hướng dẫn: TS. Nguyễn Thanh Mai
• Trường học: Trường Đại Học Luật Hà Nội
• Chuyên ngành: Luật hình sự và tố tụng hình sự
• Đề tài: Nguyên Tắc Xử Lý Đối Với Người Dưới 18 Tuổi Phạm Tội Theo Quy Định Của Bộ Luật Hình Sự Năm 2015
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2022
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• 1. CHƯƠNG 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ CHUNG VỀ NGUYÊN TẮC XỬ LÝ ĐỐI VỚI NGƯỜI DƯỚI 18 TUỔI PHẠM TỘI
• 1.1. Một số vấn đề lý luận chung về nguyên tắc xử lý đối với người dưới 18 tuổi phạm tội
• 1.2. Nguyên tắc áp dụng Bộ luật hình sự để xử lý người dưới 18 tuổi phạm tội
• 1.3. Lịch sử lập pháp hình sự Việt Nam từ sau Cách mạng Tháng Tám năm 1945 đến trước khi ban hành Bộ luật Hình sự năm 2015 quy định về nguyên tắc xử lý đối với người dưới 18 tuổi phạm tội
• 1.3.1. Giai đoạn từ sau Cách mạng Tháng Tám năm 1945 đến trước khi ban hành Bộ luật Hình sự năm 1985
• 1.3.2. Giai đoạn từ năm 1985 đến trước khi ban hành Bộ luật Hình sự năm 1999
• 1.3.3. Giai đoạn từ năm 1999 đến trước khi ban hành Bộ luật Hình sự năm 2015
• 1.4. Quy định tương tự của pháp luật hình sự quốc tế và một số nước về nguyên tắc xử lý đối với người dưới 18 tuổi phạm tội
• 1.4.1. Quy định tương tự của pháp luật hình sự quốc tế
• 1.4.2. Quy định tương tự của pháp luật hình sự một số nước
• 1.5. KẾT LUẬN CHƯƠNG 1
• 2. CHƯƠNG 2: QUY ĐỊNH CỦA BỘ LUẬT HÌNH SỰ NĂM 2015 VỀ NGUYÊN TẮC XỬ LÝ ĐỐI VỚI NGƯỜI DƯỚI 18 TUỔI PHẠM TỘI VÀ THỰC TIỄN ÁP DỤNG
• 2.1. Quy định của Bộ luật Hình sự năm 2015 về nguyên tắc xử lý đối với người dưới 18 tuổi phạm tội
• 2.2. Thực tiễn áp dụng nguyên tắc xử lý đối với người dưới 18 tuổi phạm tội
• 2.3. Những hạn chế, bất cập và nguyên nhân của hạn chế trong việc áp dụng nguyên tắc xử lý đối với người dưới 18 tuổi phạm tội
• 2.3.1. Hạn chế, bất cập trong quy định của Bộ luật Hình sự
• 2.3.2. Những hạn chế từ mô hình của Tòa án và đội ngũ xét xử các vụ án người dưới 18 tuổi phạm tội hiện nay
• 2.4. KẾT LUẬN CHƯƠNG 2
• 3. CHƯƠNG 3: HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VÀ NHỮNG GIẢI PHÁP ĐẢM BẢO THI HÀNH CÁC NGUYÊN TẮC XỬ LÝ ĐỐI VỚI NGƯỜI DƯỚI 18 TUỔI PHẠM TỘI TRONG BỘ LUẬT HÌNH SỰ NĂM 2015
• 3.1. Đề xuất hoàn thiện quy định của Bộ luật Hình sự năm 2015 về nguyên tắc xử lý đối với người dưới 18 tuổi phạm tội
• 3.2. Đề xuất một số giải pháp về tổ chức thực hiện các quy định của Bộ luật Hình sự năm 2015 về nguyên tắc xử lý đối với người dưới 18 tuổi phạm tội
• 3.2.1. Nâng cao năng lực, trình độ chuyên môn, trách nhiệm, đạo đức của Thẩm phán, Hội thẩm Nhân dân
• 3.2.2. Tăng cường tuyên truyền, phổ biến pháp luật hình sự
• 3.2.3. Tăng cường hướng dẫn, giải thích pháp luật liên quan đến nguyên tắc xử lý
• 3.3. KẾT LUẬN CHƯƠNG 3
• KẾT LUẬN
• DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Giới thiệu về xử lý người dưới 18 tuổi phạm tội

Bộ luật hình sự 2015 đã đưa ra những quy định cụ thể về việc xử lý tội phạm vị thành niên. Điều này thể hiện sự quan tâm của pháp luật đối với nhóm đối tượng chưa đủ trưởng thành về mặt tâm sinh lý. Nguyên tắc xử lý đối với người dưới 18 tuổi phạm tội được quy định rõ ràng, nhằm bảo vệ quyền lợi và lợi ích hợp pháp của các em. Theo đó, việc xử lý không chỉ dừng lại ở hình phạt mà còn chú trọng đến việc giáo dục và tái hòa nhập xã hội. Pháp luật về vị thành niên đã nhấn mạnh rằng, những người dưới 18 tuổi cần được bảo vệ và giáo dục, thay vì chỉ áp dụng các biện pháp hình sự thông thường. Điều này phản ánh sự tiến bộ trong tư duy pháp lý và nhận thức xã hội về trách nhiệm của người lớn trong việc hướng dẫn, giáo dục thanh thiếu niên.

1.1. Tầm quan trọng của việc xử lý người dưới 18 tuổi phạm tội

Việc xử lý pháp lý người dưới 18 tuổi phạm tội không chỉ là trách nhiệm của hệ thống tư pháp mà còn là trách nhiệm của toàn xã hội. Những quy định trong Bộ luật hình sự 2015 đã tạo ra một khung pháp lý rõ ràng, giúp các cơ quan chức năng có thể áp dụng một cách linh hoạt và hiệu quả hơn. Điều này đặc biệt quan trọng trong bối cảnh tội phạm vị thành niên ngày càng gia tăng và có xu hướng trẻ hóa. Bên cạnh đó, việc áp dụng các biện pháp giáo dục và tái hòa nhập xã hội cho người dưới 18 tuổi phạm tội sẽ giúp giảm thiểu nguy cơ tái phạm, đồng thời góp phần xây dựng một xã hội an toàn và lành mạnh hơn. Hệ thống tư pháp hình sự cần có những biện pháp cụ thể để đảm bảo rằng người dưới 18 tuổi không chỉ bị xử lý mà còn được tạo điều kiện để phát triển tích cực trong tương lai.

II. Quy định của Bộ luật hình sự 2015 về người dưới 18 tuổi phạm tội

Theo Bộ luật hình sự 2015, người dưới 18 tuổi phạm tội sẽ bị xử lý theo những quy định riêng biệt nhằm bảo vệ quyền lợi của họ. Các quy định này không chỉ tập trung vào việc áp dụng hình phạt mà còn chú trọng đến việc giáo dục và cải tạo. Trách nhiệm hình sự của người dưới 18 tuổi được quy định rõ ràng, tạo cơ sở cho việc áp dụng các biện pháp xử lý phù hợp. Điều 90 của Bộ luật này nêu rõ rằng, người từ đủ 14 tuổi đến dưới 18 tuổi phạm tội phải chịu trách nhiệm hình sự, nhưng có thể được miễn trách nhiệm hình sự hoặc hưởng các biện pháp giáo dục thay thế. Điều này cho thấy sự linh hoạt trong việc áp dụng luật đối với nhóm đối tượng này, nhằm đảm bảo rằng việc xử lý không chỉ là hình thức mà còn mang tính nhân văn.

2.1. Các nguyên tắc xử lý người dưới 18 tuổi

Các nguyên tắc xử lý đối với người dưới 18 tuổi phạm tội theo Bộ luật hình sự 2015 bao gồm việc ưu tiên giáo dục, cải tạo và tái hòa nhập xã hội. Pháp luật khuyến khích việc áp dụng các biện pháp giáo dục thay vì hình phạt nặng nề, nhằm giúp người phạm tội nhận thức được sai lầm và có cơ hội sửa chữa. Điều này không chỉ có lợi cho người phạm tội mà còn cho xã hội, khi những người này có thể trở thành công dân có ích trong tương lai. Các biện pháp giáo dục bao gồm việc tham gia các chương trình giáo dục, lao động công ích, hoặc giám sát tại gia đình. Việc áp dụng các biện pháp này cần được thực hiện một cách đồng bộ và có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan chức năng, gia đình và xã hội.

III. Thực tiễn áp dụng quy định về xử lý người dưới 18 tuổi phạm tội

Thực tiễn cho thấy, việc áp dụng các quy định trong Bộ luật hình sự 2015 đối với người dưới 18 tuổi phạm tội còn gặp nhiều khó khăn. Nhiều vụ án cho thấy sự thiếu thống nhất trong việc áp dụng các nguyên tắc xử lý, dẫn đến tình trạng một số trường hợp không được xử lý đúng mức. Đặc biệt, việc áp dụng hình phạt nhẹ hoặc miễn trách nhiệm hình sự đối với người dưới 18 tuổi vẫn còn phổ biến, gây ra những lo ngại về sự công bằng trong pháp luật. Các điều kiện hình sự và môi trường sống của người dưới 18 tuổi cũng ảnh hưởng lớn đến việc thực hiện các quy định này. Cần có những nghiên cứu và phân tích sâu hơn về thực trạng này để có thể đưa ra các giải pháp khắc phục hiệu quả.

3.1. Những hạn chế và bất cập trong thực tiễn

Một trong những bất cập lớn nhất trong việc xử lý pháp lý người dưới 18 tuổi phạm tội là sự không đồng nhất trong việc áp dụng các quy định. Các cơ quan tư pháp đôi khi không có đủ thông tin hoặc kinh nghiệm để xử lý các vụ án liên quan đến người chưa thành niên. Điều này dẫn đến việc áp dụng các hình phạt không phù hợp, không đáp ứng được yêu cầu của pháp luật. Hơn nữa, sự thiếu hụt trong công tác giáo dục và hỗ trợ từ gia đình và cộng đồng cũng là một nguyên nhân dẫn đến tình trạng này. Cần thiết phải có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan chức năng và các tổ chức xã hội để đảm bảo rằng người dưới 18 tuổi phạm tội không chỉ bị xử lý mà còn được hỗ trợ để phát triển tích cực.

Tổng quan nghiên cứu

Theo báo cáo của Cục Cảnh sát Hình sự, hàng năm có khoảng 115 nghìn người bị bắt giữ, trong đó có từ 16 đến 18 nghìn trẻ vị thành niên, chiếm tỷ lệ 15-18% tổng số người bị bắt giữ. Tình trạng tội phạm do người dưới 18 tuổi phạm tội ngày càng phức tạp và gia tăng, đặt ra yêu cầu cấp thiết về việc hoàn thiện nguyên tắc xử lý đối với nhóm đối tượng này. Luận văn tập trung nghiên cứu “Nguyên tắc xử lý đối với người dưới 18 tuổi phạm tội theo quy định của Bộ luật Hình sự năm 2015” nhằm làm rõ các quy định pháp luật, thực trạng áp dụng và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả xử lý.

Phạm vi nghiên cứu bao gồm các quy định của Bộ luật Hình sự năm 2015 về nguyên tắc xử lý người dưới 18 tuổi phạm tội, thực tiễn áp dụng trong giai đoạn 2018-2021 trên phạm vi toàn quốc. Mục tiêu chính là phân tích các nguyên tắc xử lý, đánh giá những hạn chế trong thực tiễn và đề xuất các kiến nghị hoàn thiện pháp luật cũng như nâng cao năng lực áp dụng pháp luật. Ý nghĩa nghiên cứu không chỉ góp phần hoàn thiện hệ thống pháp luật hình sự mà còn bảo vệ quyền lợi, tạo điều kiện giáo dục, giúp đỡ người chưa thành niên sửa chữa sai lầm, phát triển lành mạnh, trở thành công dân có ích cho xã hội.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hệ thống các quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh về hình phạt và cải tạo con người, cùng với các quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam về chính sách hình sự và giáo dục, phòng ngừa tội phạm ở người dưới 18 tuổi. Hai lý thuyết trọng tâm được áp dụng là:

1. Lý thuyết nhân đạo trong pháp luật hình sự: Nhấn mạnh việc xử lý người dưới 18 tuổi phạm tội phải bảo đảm lợi ích tốt nhất, ưu tiên mục đích giáo dục, giúp đỡ sửa chữa sai lầm, không nhằm mục đích trừng phạt nghiêm khắc.

2. Lý thuyết trách nhiệm hình sự có tính giảm nhẹ: Căn cứ vào đặc điểm tâm sinh lý, khả năng nhận thức và mức độ nguy hiểm của hành vi phạm tội để phân loại mức độ chịu trách nhiệm hình sự, áp dụng các biện pháp xử lý phù hợp.

Các khái niệm chính bao gồm: người dưới 18 tuổi phạm tội, nguyên tắc xử lý, trách nhiệm hình sự, biện pháp tư pháp, miễn trách nhiệm hình sự, giáo dục và phòng ngừa tội phạm.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu kết hợp:

• Phân tích pháp lý: Nghiên cứu các quy định của Bộ luật Hình sự năm 2015, các văn bản pháp luật liên quan và các văn kiện quốc tế về quyền trẻ em.

• Phân tích thống kê: Thu thập và xử lý số liệu về tình hình phạm tội của người dưới 18 tuổi giai đoạn 2018-2021, bao gồm số vụ án, tỷ lệ giải quyết và các hình phạt áp dụng.

• Nghiên cứu thực tiễn: Phân tích các vụ án điển hình đã được xét xử, khảo sát ý kiến chuyên gia trong lĩnh vực tư pháp và công tác xét xử người dưới 18 tuổi phạm tội.

• Phương pháp tổng hợp và logic: Kết hợp các kết quả nghiên cứu để đưa ra đánh giá toàn diện và đề xuất giải pháp.

Cỡ mẫu nghiên cứu gồm số liệu thống kê toàn quốc và các vụ án tiêu biểu, được lựa chọn theo phương pháp chọn mẫu phi xác suất nhằm đảm bảo tính đại diện cho thực tiễn áp dụng pháp luật. Thời gian nghiên cứu tập trung từ năm 2018 đến 2021.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Nguyên tắc xử lý người dưới 18 tuổi phạm tội được quy định rõ ràng trong Bộ luật Hình sự 2015: Điều 91 quy định việc xử lý phải bảo đảm lợi ích tốt nhất, ưu tiên giáo dục, giúp đỡ sửa chữa sai lầm, căn cứ vào độ tuổi, khả năng nhận thức và tính chất nguy hiểm của hành vi phạm tội.

2. Phân biệt trách nhiệm hình sự theo độ tuổi: Người từ đủ 14 đến dưới 16 tuổi chỉ chịu trách nhiệm hình sự với tội phạm rất nghiêm trọng, trong khi người từ đủ 16 đến dưới 18 tuổi chịu trách nhiệm với mọi tội phạm, trừ một số trường hợp đặc biệt. Tỷ lệ người dưới 18 tuổi bị kết án tù có thời hạn chiếm khoảng 15-18% trong tổng số người bị bắt giữ.

3. Thực tiễn áp dụng còn nhiều hạn chế: Việc áp dụng miễn trách nhiệm hình sự, miễn hình phạt và các biện pháp giáo dục chưa thống nhất, dẫn đến tình trạng áp dụng hình phạt tù có thời hạn phổ biến với người chưa thành niên, chưa phát huy hiệu quả giáo dục và phòng ngừa.

4. So sánh với pháp luật quốc tế và một số nước: Việt Nam đã tiếp thu các nguyên tắc nhân đạo, khoan hồng, ưu tiên giáo dục trong xử lý người dưới 18 tuổi phạm tội, tương đồng với các quy định của Liên hợp quốc và pháp luật các nước như Liên bang Nga, Thái Lan, Nhật Bản. Tuy nhiên, việc áp dụng các biện pháp xử lý chuyển hướng và tái hòa nhập cộng đồng còn hạn chế.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trong thực tiễn áp dụng bao gồm sự thiếu đồng bộ trong nhận thức và thực thi pháp luật giữa các cơ quan tiến hành tố tụng, cũng như các quy định pháp luật còn chung chung, chưa cụ thể hóa đầy đủ các biện pháp giáo dục và phòng ngừa. So với các nghiên cứu trước đây, luận văn làm rõ hơn các nguyên nhân từ góc độ pháp lý hình sự và thực tiễn xét xử, đồng thời cung cấp số liệu thống kê cập nhật giai đoạn 2018-2021.

Việc trình bày dữ liệu qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ người dưới 18 tuổi phạm tội theo từng độ tuổi, loại tội phạm và hình phạt áp dụng sẽ giúp minh họa rõ nét hơn xu hướng và hiệu quả áp dụng nguyên tắc xử lý. Bảng so sánh các quy định pháp luật quốc tế và một số nước cũng làm nổi bật điểm mạnh và hạn chế của pháp luật Việt Nam.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Hoàn thiện quy định pháp luật về nguyên tắc xử lý người dưới 18 tuổi phạm tội: Cần bổ sung các quy định cụ thể về biện pháp giáo dục, phòng ngừa và xử lý chuyển hướng nhằm giảm thiểu việc áp dụng hình phạt tù có thời hạn. Thời gian thực hiện: 1-2 năm. Chủ thể: Quốc hội, Bộ Tư pháp.

2. Nâng cao năng lực, trình độ chuyên môn và đạo đức của cán bộ tư pháp: Tổ chức các khóa đào tạo, tập huấn chuyên sâu về xử lý người dưới 18 tuổi phạm tội cho thẩm phán, kiểm sát viên và cán bộ điều tra. Thời gian: liên tục hàng năm. Chủ thể: Tòa án nhân dân tối cao, Viện kiểm sát nhân dân tối cao.

3. Tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật về quyền trẻ em và nguyên tắc xử lý người dưới 18 tuổi phạm tội: Hướng dẫn, giải thích pháp luật cho gia đình, nhà trường và cộng đồng nhằm nâng cao nhận thức và trách nhiệm bảo vệ, giáo dục trẻ em. Thời gian: 3 năm. Chủ thể: Bộ Giáo dục và Đào tạo, UBND các cấp.

4. Phát triển các chương trình, dịch vụ hỗ trợ tái hòa nhập cộng đồng cho người dưới 18 tuổi phạm tội: Xây dựng mô hình quản lý, giám sát, giáo dục tại cộng đồng, giảm thiểu tái phạm và hỗ trợ hòa nhập xã hội. Thời gian: 2-3 năm. Chủ thể: Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội, các tổ chức xã hội.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Cán bộ tư pháp và pháp luật: Thẩm phán, kiểm sát viên, điều tra viên có thể sử dụng luận văn để nâng cao hiểu biết về nguyên tắc xử lý người dưới 18 tuổi phạm tội, từ đó áp dụng pháp luật chính xác và nhân đạo hơn.

2. Nhà nghiên cứu và giảng viên luật: Luận văn cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn phong phú, hỗ trợ nghiên cứu sâu về trách nhiệm hình sự của người chưa thành niên và chính sách hình sự nhân đạo.

3. Cơ quan quản lý nhà nước về trẻ em và phòng chống tội phạm: Các đơn vị thuộc Bộ Tư pháp, Bộ Công an, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội có thể tham khảo để xây dựng chính sách, chương trình giáo dục và phòng ngừa tội phạm hiệu quả.

4. Gia đình, nhà trường và tổ chức xã hội: Những người trực tiếp chăm sóc, giáo dục trẻ em có thể hiểu rõ hơn về quyền lợi, trách nhiệm và các biện pháp xử lý phù hợp khi trẻ vi phạm pháp luật, từ đó phối hợp tốt hơn với cơ quan chức năng.

Câu hỏi thường gặp

1. Nguyên tắc xử lý người dưới 18 tuổi phạm tội là gì?
   Nguyên tắc chính là bảo đảm lợi ích tốt nhất cho người dưới 18 tuổi, ưu tiên mục đích giáo dục, giúp đỡ họ sửa chữa sai lầm và phát triển lành mạnh, không nhằm mục đích trừng phạt nghiêm khắc. Ví dụ, Bộ luật Hình sự 2015 quy định rõ việc áp dụng hình phạt phải căn cứ vào độ tuổi và khả năng nhận thức của người phạm tội.

2. Tại sao cần phân biệt trách nhiệm hình sự theo độ tuổi?
   Do người dưới 18 tuổi có đặc điểm tâm sinh lý chưa phát triển đầy đủ, khả năng nhận thức và kiểm soát hành vi còn hạn chế, nên việc phân biệt trách nhiệm giúp áp dụng biện pháp xử lý phù hợp, vừa bảo vệ quyền lợi vừa đảm bảo công bằng pháp luật.

3. Các biện pháp giáo dục thay thế hình phạt tù là gì?
   Bao gồm giáo dục tại xã, phường, thị trấn, đưa vào trường giáo dưỡng, quản lý giám sát tại cộng đồng. Các biện pháp này giúp người chưa thành niên sửa chữa sai lầm mà không bị cách ly khỏi xã hội, giảm nguy cơ tái phạm.

4. Pháp luật quốc tế có ảnh hưởng thế nào đến quy định của Việt Nam?
   Việt Nam tiếp thu các nguyên tắc nhân đạo, khoan hồng và ưu tiên giáo dục trong xử lý người dưới 18 tuổi phạm tội từ các công ước quốc tế như Công ước về quyền trẻ em 1989, đồng thời điều chỉnh pháp luật phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội trong nước.

5. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả áp dụng nguyên tắc xử lý người dưới 18 tuổi phạm tội?
   Cần hoàn thiện pháp luật, nâng cao năng lực cán bộ tư pháp, tăng cường tuyên truyền pháp luật và phát triển các chương trình hỗ trợ tái hòa nhập cộng đồng. Ví dụ, tổ chức tập huấn chuyên môn cho thẩm phán và kiểm sát viên giúp áp dụng pháp luật chính xác, nhân đạo hơn.

Kết luận

• Luận văn làm rõ các nguyên tắc xử lý người dưới 18 tuổi phạm tội theo Bộ luật Hình sự năm 2015, nhấn mạnh mục đích giáo dục, giúp đỡ và bảo vệ quyền lợi của người chưa thành niên.
• Phân tích thực trạng áp dụng pháp luật giai đoạn 2018-2021 cho thấy nhiều hạn chế, đặc biệt trong việc áp dụng miễn trách nhiệm hình sự và các biện pháp giáo dục thay thế hình phạt tù.
• So sánh với pháp luật quốc tế và một số nước cho thấy Việt Nam đã tiếp thu các nguyên tắc nhân đạo, nhưng cần phát triển thêm các biện pháp xử lý chuyển hướng và tái hòa nhập cộng đồng.
• Đề xuất hoàn thiện pháp luật, nâng cao năng lực cán bộ tư pháp, tăng cường tuyên truyền và phát triển chương trình hỗ trợ tái hòa nhập nhằm nâng cao hiệu quả xử lý người dưới 18 tuổi phạm tội.
• Luận văn là tài liệu tham khảo quan trọng cho cán bộ tư pháp, nhà nghiên cứu, cơ quan quản lý và các tổ chức xã hội trong công tác bảo vệ, giáo dục và xử lý người chưa thành niên phạm tội.

Next steps: Triển khai các đề xuất hoàn thiện pháp luật và đào tạo cán bộ trong 1-3 năm tới, đồng thời xây dựng mô hình hỗ trợ tái hòa nhập cộng đồng.

Call to action: Các cơ quan chức năng và nhà nghiên cứu cần phối hợp chặt chẽ để thực hiện các giải pháp nhằm bảo vệ quyền lợi và phát triển lành mạnh cho người dưới 18 tuổi phạm tội, góp phần xây dựng xã hội công bằng, nhân đạo.