Vận Dụng Lý Thuyết Học Tập Trải Nghiệm Vào Dạy Học Môn An Toàn Lao Động Tại Trường Cao Đẳng Nghề TP.HCM

• Tác giả: Trần Thị Tuyết
• Người hướng dẫn: TS. Phan Gia Anh Vũ
• Trường học: Trường Đại Học Sư Phạm Kỹ Thuật Thành Phố Hồ Chí Minh
• Chuyên ngành: Giáo Dục Học
• Đề tài: Vận Dụng Lý Thuyết Học Tập Trải Nghiệm Vào Dạy Học Môn An Toàn Lao Động
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2020
• Địa điểm: Tp. Hồ Chí Minh

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• TÓM TẮT
• 1. CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ LÝ THUYẾT HỌC TẬP TRẢI NGHIỆM TRONG DẠY HỌC
• 1.1. Nghiên cứu ngoài nước
• 1.2. Nghiên cứu trong nước
• 1.3. Các khái niệm sử dụng trong đề tài
• 1.3.1. Học tập trải nghiệm
• 1.3.2. Dạy học theo trải nghiệm
• 1.3.3. Phương pháp dạy học theo trải nghiệm
• 1.3.4. Các hình thức học tập trải nghiệm
• 1.4. Lý thuyết học tập trải nghiệm trong dạy học
• 1.4.1. Lý thuyết học tập trải nghiệm
• 1.4.2. Lý thuyết học tập trải nghiệm trong dạy học
• 1.5. Hoạt động trải nghiệm trong dạy học môn an toàn lao động ở trường Cao đẳng nghề
• 1.5.1. Đặc điểm tâm lý và nhân cách của học sinh nghề
• 1.5.2. Vai trò của hoạt động trải nghiệm trong dạy học môn ATLĐ
• 1.5.3. Mục tiêu và nội dung của hoạt động trải nghiệm trong dạy học môn an toàn lao động
• 1.5.4. Hình thức tổ chức HĐTN trong giờ học môn an toàn lao động
• 1.5.5. Phương pháp tổ chức HĐTN trong dạy học môn an toàn lao động
• 1.5.6. Quy trình tổ chức HĐTN trong dạy học môn an toàn lao động
• 1.5.7. Đánh giá hoạt động trải nghiệm trong dạy học môn an toàn lao động ở trường Cao đẳng nghề
• 1.5.8. Đánh giá tính khả thi của việc vận dụng lý thuyết học tập trải nghiệm vào dạy học môn an toàn lao động tại trường Cao đẳng nghề TP.
• 1.6. Đặc điểm môn an toàn lao động
• 1.6.1. Giới thiệu về môn an toàn lao động
• 1.6.2. Đặc điểm nội dung môn an toàn lao động
• 1.7. Quy trình dạy học theo Lý thuyết học tập trải nghiệm
• 1.7.1. Đặc điểm của dạy học theo lý thuyết học tập trải nghiệm
• 1.8. Kết luận chương 1
• 2. CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG DẠY HỌC MÔN AN TOÀN LAO ĐỘNG TẠI TRƯỜNG CAO ĐẲNG NGHỀ TP.
• 2.1. Giới thiệu về trường Cao đẳng nghề TP.
• 2.1.1. Thông tin khái quát về lịch sử phát triển
• 2.1.2. Ngành nghề đào tạo
• 2.2. Đối tượng, mục đích và công cụ khảo sát
• 2.2.1. Đối tượng khảo sát
• 2.2.2. Mục đích khảo sát
• 2.2.3. Cách chọn mẫu
• 2.2.4. Phương pháp xử lý kết quả khảo sát
• 2.3. Kết quả khảo sát thực trạng dạy và học môn an toàn lao động tại trường Cao đẳng nghề TP.
• 2.3.1. Khảo sát học sinh đã hoàn thành môn an toàn lao động tại trường Cao đẳng nghề TP.
• 2.3.2. Khảo sát giáo viên dạy môn ATLĐ tại trường Cao đẳng nghề TP.
• 2.3.3. Khảo sát doanh nghiệp có liên quan đến môn an toàn lao động
• 2.3.4. Nhận xét chung
• 2.4. Kết luận chương 2
• 3. CHƯƠNG 3: VẬN DỤNG LÝ THUYẾT HỌC TẬP TRẢI NGHIỆM VÀO DẠY HỌC MÔN AN TOÀN LAO ĐỘNG TẠI TRƯỜNG CAO ĐẲNG NGHỀ TP.
• 3.1. Nguyên tắc vận dụng lý thuyết học tập trải nghiệm Kolb vào dạy học môn an toàn lao động
• 3.1.1. Bảo đảm mục tiêu dạy học được xác định cụ thể, rõ ràng
• 3.1.2. Bảo đảm nội dung dạy học được xây dựng thành các hoạt động trải nghiệm thực tế
• 3.1.3. Bảo đảm tính phù hợp và an toàn của các hoạt động trải nghiệm
• 3.1.4. Bảo đảm nội dung, biện pháp và kế hoạch dạy học phù hợp
• 3.2. Tổ chức dạy học môn ATLĐ theo lý thuyết học tập trải nghiệm
• 3.2.1. Xác định mục tiêu
• 3.2.2. Xác định nhiệm vụ học tập của học sinh
• 3.2.3. Nội dung dạy học tổng quát và phân bổ thời gian môn an toàn lao động tại trường Cao đẳng nghề TP.
• 3.2.4. Triển khai quy trình dạy học môn ATLĐ theo lý thuyết học tập trải nghiệm
• 3.2.5. Kiểm tra - đánh giá
• 3.2.6. Kết quả đánh giá tính khả thi của việc vận dụng lý thuyết học tập trải nghiệm vào dạy học môn an toàn lao động tại trường Cao đẳng nghề TP.
• 3.3. Thực nghiệm sư phạm
• 3.3.1. Mục đích thực nghiệm
• 3.3.2. Đối tượng thực nghiệm
• 3.3.3. Nội dung thực nghiệm
• 3.3.4. Phương pháp kiểm tra - đánh giá thực nghiệm sư phạm
• 3.3.5. Xử lý và phân tích kết quả thực nghiệm
• 3.3.6. Kết luận thực nghiệm sư phạm
• 3.4. Kết luận chương 3
• KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• TÀI LIỆU TIẾNG VIỆT
• TÀI LIỆU TIẾNG ANH
• PHỤ LỤC
• Phụ lục 1: PHIẾU KHẢO SÁT HỌC SINH
• Phụ lục 2: BIÊN BẢN TRÒ CHUYỆN VỚI GIÁO VIÊN
• Phụ lục 3: PHIẾU KHẢO SÁT DOANH NGHIỆP
• Phụ lục 4: KẾT QUẢ SPSS THỰC TRẠNG NHẬN THỨC VỀ QUÁ TRÌNH HỌC MÔN ATLĐ CỦA HS
• Phụ lục 5: DANH SÁCH HỌC SINH THAM GIA THỰC NGHIỆM
• Phụ lục 6: BÀI KIỂM TRA THỰC NGHIỆM
• Phụ lục 7: PHIẾU QUAN SÁT HOẠT ĐỘNG CỦA HỌC SINH TRONG GIỜ HỌC MÔN AN TOÀN LAO ĐỘNG
• Phụ lục 8: DANH SÁCH GIÁO VIÊN DẠY MÔN ATLĐ THAM GIA PHỎNG VẤN, DỰ GIỜ

I. Tổng Quan Về Vận Dụng Học Tập Trải Nghiệm ATLĐ Hiện Nay

Thế giới đang chứng kiến những thay đổi lớn lao, đặc biệt là cuộc cách mạng công nghiệp 4.0. Điều này đặt ra yêu cầu cấp thiết cho ngành giáo dục, đặc biệt là trong lĩnh vực an toàn lao động (ATLĐ). Việc trang bị kiến thức và kỹ năng ATLĐ cho người lao động trở nên quan trọng hơn bao giờ hết. Nhiều vụ tai nạn thương tâm xảy ra do thiếu kỹ năng và hiểu biết về rủi ro nghề nghiệp. Do đó, việc đổi mới phương pháp dạy học, đặc biệt là ứng dụng học tập trải nghiệm trong an toàn lao động, là vô cùng cần thiết. Theo nghiên cứu của Trần Thị Tuyết, việc vận dụng lý thuyết học tập trải nghiệm vào dạy học môn ATLĐ giúp người học có những kỹ năng giải quyết các vấn đề thực tiễn, qua đó góp phần nâng cao chất lượng đào tạo nghề.

1.1. Tầm quan trọng của An Toàn Lao Động trong bối cảnh 4.0

Cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 mang đến nhiều cơ hội nhưng cũng tiềm ẩn không ít rủi ro về an toàn lao động. Các công nghệ mới như tự động hóa, robot, và trí tuệ nhân tạo có thể gây ra những tai nạn không lường trước nếu không được kiểm soát và quản lý chặt chẽ. Do đó, việc đào tạo kỹ năng an toàn lao động cho người lao động là vô cùng quan trọng để họ có thể thích ứng với môi trường làm việc mới và giảm thiểu nguy cơ tai nạn. Việc ứng dụng học tập chủ động giúp người học tiếp thu kiến thức một cách hiệu quả hơn.

1.2. Sự cần thiết đổi mới phương pháp dạy học ATLĐ

Phương pháp dạy học truyền thống thường tập trung vào việc truyền đạt kiến thức lý thuyết, ít chú trọng đến thực hành và trải nghiệm thực tế. Điều này khiến người học khó áp dụng kiến thức vào công việc thực tế và dễ mắc sai sót. Do đó, cần có sự đổi mới trong phương pháp dạy học ATLĐ, chuyển từ việc truyền đạt kiến thức một chiều sang việc tạo điều kiện cho người học trải nghiệm, khám phá và tự rút ra bài học. Lý thuyết học tập trải nghiệm Kolb là một trong những phương pháp hiệu quả để đạt được mục tiêu này.

II. Thách Thức Trong Dạy Học An Toàn Lao Động Hiện Nay

Mặc dù tầm quan trọng của ATLĐ đã được nhận thức rõ, việc dạy và học môn này vẫn còn đối mặt với nhiều thách thức. Một số giáo viên còn lúng túng khi tiếp cận phương pháp dạy học mới. Hoạt động đổi mới còn nhiều hạn chế. Thực tế đòi hỏi cần có nhiều hơn những nghiên cứu về phương pháp dạy học hiện đại và vận dụng chúng vào dạy học từng nội dung cụ thể. Theo khảo sát của Trần Thị Tuyết tại trường Cao đẳng nghề TP.HCM, nhiều giáo viên chưa hiểu rõ cơ sở lý luận của lý thuyết học tập trải nghiệm và chưa xây dựng được quy trình dạy học cụ thể theo lý thuyết này.

2.1. Hạn chế về phương pháp giảng dạy truyền thống ATLĐ

Phương pháp giảng dạy truyền thống thường tập trung vào việc truyền đạt kiến thức lý thuyết một cách thụ động, ít chú trọng đến việc tạo cơ hội cho người học thực hành và trải nghiệm thực tế. Điều này khiến người học khó hình dung được các tình huống nguy hiểm có thể xảy ra trong thực tế và không biết cách xử lý khi gặp phải. Do đó, cần có sự thay đổi trong phương pháp giảng dạy, tăng cường tính tương tác và trải nghiệm cho người học. Bài giảng an toàn lao động theo phương pháp trải nghiệm sẽ giúp học viên ghi nhớ lâu hơn.

2.2. Thiếu hụt về cơ sở vật chất và trang thiết bị thực hành

Để có thể tổ chức các hoạt động trải nghiệm hiệu quả, cần có cơ sở vật chất và trang thiết bị thực hành đầy đủ và hiện đại. Tuy nhiên, nhiều trường dạy nghề hiện nay còn thiếu thốn về cơ sở vật chất, đặc biệt là các trang thiết bị mô phỏng các tình huống nguy hiểm trong thực tế. Điều này gây khó khăn cho việc tổ chức các hoạt động thực hành và trải nghiệm cho người học. Thực hành an toàn lao động là yếu tố then chốt để học viên nắm vững kiến thức.

2.3. Đánh giá hiệu quả dạy học trải nghiệm ATLĐ còn hạn chế

Việc đánh giá hiệu quả của phương pháp dạy học trải nghiệm ATLĐ còn gặp nhiều khó khăn do thiếu các công cụ và tiêu chí đánh giá phù hợp. Các bài kiểm tra truyền thống thường chỉ đánh giá khả năng ghi nhớ kiến thức lý thuyết, mà không đánh giá được khả năng vận dụng kiến thức vào thực tế và kỹ năng xử lý tình huống của người học. Do đó, cần có sự đổi mới trong phương pháp đánh giá, chú trọng đến việc đánh giá năng lực thực hành và kỹ năng giải quyết vấn đề của người học. Đánh giá hiệu quả dạy học trải nghiệm an toàn lao động cần được thực hiện thường xuyên và khách quan.

III. Vận Dụng Lý Thuyết Học Tập Trải Nghiệm Kolb Trong ATLĐ

Lý thuyết học tập trải nghiệm của Kolb (1984) nhấn mạnh vai trò của trải nghiệm thực tế trong quá trình học tập. Theo Kolb, học tập là một chu trình liên tục bao gồm bốn giai đoạn: trải nghiệm cụ thể, quan sát phản ánh, khái niệm hóa trừu tượng và thử nghiệm tích cực. Vận dụng lý thuyết này vào dạy học ATLĐ giúp người học chủ động tạo kiến thức mới cho bản thân qua kinh nghiệm vốn có và tương tác với môi trường học tập. Phương pháp này không chỉ giúp người học nắm được kiến thức, kỹ năng cần có mà còn thúc đẩy khả năng tư duy, sáng tạo và hoàn thiện tình yêu với nghề.

3.1. Chu trình học tập trải nghiệm Kolb và ứng dụng trong ATLĐ

Chu trình học tập trải nghiệm Kolb bao gồm bốn giai đoạn: (1) Trải nghiệm cụ thể (Concrete Experience - CE): Người học tham gia vào một hoạt động thực tế. (2) Quan sát phản ánh (Reflective Observation - RO): Người học suy ngẫm về trải nghiệm của mình. (3) Khái niệm hóa trừu tượng (Abstract Conceptualization - AC): Người học hình thành các khái niệm và nguyên tắc dựa trên những suy ngẫm của mình. (4) Thử nghiệm tích cực (Active Experimentation - AE): Người học áp dụng các khái niệm và nguyên tắc mới vào các tình huống thực tế khác. Trong dạy học ATLĐ, chu trình này có thể được ứng dụng bằng cách cho người học tham gia vào các tình huống mô phỏng tai nạn lao động, sau đó suy ngẫm về nguyên nhân và hậu quả, hình thành các biện pháp phòng ngừa và áp dụng chúng vào các tình huống thực tế khác. Mô hình học tập trải nghiệm trong huấn luyện an toàn giúp học viên hiểu rõ hơn về các rủi ro.

3.2. Thiết kế bài giảng ATLĐ theo lý thuyết học tập trải nghiệm

Để thiết kế một bài giảng ATLĐ theo lý thuyết học tập trải nghiệm, cần chú trọng đến việc tạo ra các hoạt động thực tế và tương tác cho người học. Bài giảng nên bắt đầu bằng một tình huống thực tế hoặc một câu hỏi gợi mở để kích thích sự tò mò và hứng thú của người học. Sau đó, người học được tham gia vào các hoạt động thực hành, thảo luận nhóm, hoặc đóng vai để khám phá các khái niệm và nguyên tắc ATLĐ. Cuối cùng, người học được yêu cầu áp dụng những kiến thức và kỹ năng mới vào các tình huống thực tế khác để củng cố và mở rộng kiến thức. Phương pháp dạy học trải nghiệm an toàn lao động cần được thiết kế một cách khoa học và bài bản.

IV. Ứng Dụng Thực Tiễn Học Tập Trải Nghiệm Trong Đào Tạo ATLĐ

Việc vận dụng lý thuyết học tập trải nghiệm vào đào tạo ATLĐ có thể mang lại nhiều lợi ích thiết thực. Người học sẽ nắm vững kiến thức và kỹ năng ATLĐ một cách sâu sắc hơn, có khả năng vận dụng kiến thức vào thực tế và giải quyết các vấn đề phát sinh. Ngoài ra, phương pháp này còn giúp người học phát triển tư duy phản biện, kỹ năng làm việc nhóm và tinh thần trách nhiệm. Theo kết quả nghiên cứu của Trần Thị Tuyết, việc vận dụng lý thuyết học tập trải nghiệm vào dạy học môn ATLĐ tại trường Cao đẳng nghề TP.HCM đã giúp nâng cao kết quả học tập của học sinh.

4.1. Ví dụ về hoạt động trải nghiệm trong dạy học ATLĐ

Một ví dụ về hoạt động trải nghiệm trong dạy học ATLĐ là cho người học tham gia vào một buổi diễn tập phòng cháy chữa cháy. Trong buổi diễn tập, người học được hướng dẫn cách sử dụng các thiết bị chữa cháy, cách sơ cứu người bị nạn và cách thoát hiểm khi có hỏa hoạn. Qua hoạt động này, người học không chỉ nắm vững kiến thức về phòng cháy chữa cháy mà còn rèn luyện được kỹ năng xử lý tình huống và tinh thần đồng đội. Ví dụ về vận dụng lý thuyết học tập trải nghiệm trong an toàn lao động rất đa dạng và phong phú.

4.2. Kinh nghiệm thực tế từ các trường dạy nghề ứng dụng HTTN

Nhiều trường dạy nghề đã áp dụng thành công lý thuyết học tập trải nghiệm vào đào tạo ATLĐ và đạt được những kết quả tích cực. Các trường này thường xuyên tổ chức các hoạt động thực hành, tham quan nhà máy, hoặc mời các chuyên gia ATLĐ đến chia sẻ kinh nghiệm. Ngoài ra, các trường còn xây dựng các phòng thí nghiệm mô phỏng các tình huống nguy hiểm trong thực tế để người học có thể thực hành và rèn luyện kỹ năng. Kinh nghiệm thực tế trong dạy học an toàn lao động cho thấy hiệu quả của phương pháp trải nghiệm.

V. Đánh Giá Hiệu Quả và Triển Vọng của Học Tập Trải Nghiệm ATLĐ

Việc đánh giá hiệu quả của phương pháp học tập trải nghiệm trong ATLĐ cần được thực hiện một cách toàn diện và khách quan. Cần đánh giá cả kiến thức, kỹ năng và thái độ của người học. Ngoài ra, cần thu thập ý kiến phản hồi từ người học, giáo viên và doanh nghiệp để có cái nhìn đầy đủ về hiệu quả của phương pháp này. Với những ưu điểm vượt trội, học tập trải nghiệm hứa hẹn sẽ là một phương pháp hiệu quả để nâng cao chất lượng đào tạo ATLĐ trong tương lai.

5.1. Phương pháp đánh giá hiệu quả học tập trải nghiệm ATLĐ

Để đánh giá hiệu quả của học tập trải nghiệm ATLĐ, có thể sử dụng nhiều phương pháp khác nhau, như: (1) Kiểm tra kiến thức lý thuyết: Sử dụng các bài kiểm tra trắc nghiệm hoặc tự luận để đánh giá khả năng ghi nhớ và hiểu kiến thức của người học. (2) Đánh giá kỹ năng thực hành: Quan sát và đánh giá khả năng thực hiện các thao tác và kỹ năng ATLĐ của người học trong các tình huống mô phỏng hoặc thực tế. (3) Phỏng vấn: Phỏng vấn người học để đánh giá khả năng vận dụng kiến thức vào thực tế và kỹ năng giải quyết vấn đề. (4) Thu thập ý kiến phản hồi: Thu thập ý kiến phản hồi từ người học, giáo viên và doanh nghiệp để có cái nhìn đầy đủ về hiệu quả của phương pháp này. Đánh giá hiệu quả dạy học trải nghiệm an toàn lao động cần kết hợp nhiều phương pháp khác nhau.

5.2. Triển vọng phát triển của học tập trải nghiệm trong ATLĐ

Với những ưu điểm vượt trội, học tập trải nghiệm hứa hẹn sẽ là một phương pháp hiệu quả để nâng cao chất lượng đào tạo ATLĐ trong tương lai. Tuy nhiên, để phương pháp này có thể phát triển một cách bền vững, cần có sự đầu tư về cơ sở vật chất, trang thiết bị và đội ngũ giáo viên. Ngoài ra, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường, doanh nghiệp và các tổ chức liên quan để tạo ra một môi trường học tập và làm việc an toàn cho người lao động. An toàn lao động và học tập chủ động sẽ là xu hướng tất yếu trong tương lai.

VI. Kết Luận và Hướng Nghiên Cứu Tiếp Theo Về ATLĐ

Vận dụng lý thuyết học tập trải nghiệm vào dạy học ATLĐ là một hướng đi đúng đắn và cần thiết để nâng cao chất lượng đào tạo nghề. Phương pháp này giúp người học nắm vững kiến thức, kỹ năng và thái độ cần thiết để làm việc an toàn và hiệu quả. Tuy nhiên, để phương pháp này có thể phát triển một cách bền vững, cần có sự đầu tư và quan tâm của các cấp quản lý, nhà trường, doanh nghiệp và toàn xã hội. Các nghiên cứu tiếp theo có thể tập trung vào việc xây dựng các mô hình dạy học trải nghiệm ATLĐ phù hợp với từng ngành nghề cụ thể, hoặc đánh giá hiệu quả của các hoạt động trải nghiệm khác nhau trong dạy học ATLĐ.

6.1. Tóm tắt các kết quả chính và đóng góp của nghiên cứu

Nghiên cứu đã chỉ ra rằng việc vận dụng lý thuyết học tập trải nghiệm vào dạy học ATLĐ có thể mang lại nhiều lợi ích thiết thực, như: (1) Nâng cao kết quả học tập của học sinh. (2) Giúp học sinh nắm vững kiến thức và kỹ năng ATLĐ một cách sâu sắc hơn. (3) Phát triển tư duy phản biện, kỹ năng làm việc nhóm và tinh thần trách nhiệm của học sinh. (4) Tạo hứng thú và động lực học tập cho học sinh. Nghiên cứu cũng đã đề xuất một số giải pháp để vận dụng lý thuyết học tập trải nghiệm vào dạy học ATLĐ một cách hiệu quả. Ứng dụng lý thuyết học tập vào đào tạo an toàn là một bước tiến quan trọng.

6.2. Đề xuất các hướng nghiên cứu tiếp theo về học tập trải nghiệm

Các hướng nghiên cứu tiếp theo có thể tập trung vào: (1) Xây dựng các mô hình dạy học trải nghiệm ATLĐ phù hợp với từng ngành nghề cụ thể. (2) Đánh giá hiệu quả của các hoạt động trải nghiệm khác nhau trong dạy học ATLĐ. (3) Nghiên cứu các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả của học tập trải nghiệm trong ATLĐ. (4) Phát triển các công cụ và tiêu chí đánh giá hiệu quả học tập trải nghiệm ATLĐ. (5) Nghiên cứu về huấn luyện an toàn lao động dựa trên kinh nghiệm để nâng cao hiệu quả đào tạo.

Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 đang tạo ra những biến động sâu rộng, ngành giáo dục nói chung và giáo dục an toàn lao động (ATLĐ) nói riêng đang đối mặt với yêu cầu đổi mới phương pháp dạy học để nâng cao chất lượng đào tạo. Tại Việt Nam, đặc biệt là trường Cao đẳng nghề Thành phố Hồ Chí Minh, việc áp dụng lý thuyết học tập trải nghiệm (HTTN) vào giảng dạy môn ATLĐ được xem là giải pháp thiết thực nhằm trang bị cho học sinh (HS) kỹ năng giải quyết vấn đề thực tiễn, phát triển tư duy sáng tạo và năng lực tự học. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là vận dụng lý thuyết HTTN vào dạy học môn ATLĐ nhằm nâng cao kết quả học tập và phát triển năng lực nghề nghiệp cho HS tại trường Cao đẳng nghề TP.HCM trong giai đoạn 2017-2019.

Phạm vi nghiên cứu tập trung vào việc khảo sát thực trạng dạy học môn ATLĐ, xây dựng quy trình và thiết kế giáo án dựa trên lý thuyết HTTN, đồng thời thực hiện thực nghiệm sư phạm với các lớp học nghề cụ thể. Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện qua việc góp phần đổi mới phương pháp dạy học, nâng cao chất lượng đào tạo nghề, đáp ứng yêu cầu của thị trường lao động và bảo đảm an toàn cho người lao động trong tương lai. Theo khảo sát, mức độ hứng thú và tự tin của HS sau khi áp dụng phương pháp HTTN tăng lên khoảng 30% so với phương pháp truyền thống, đồng thời kỹ năng xử lý tình huống thực tế cũng được cải thiện rõ rệt.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Lý thuyết học tập trải nghiệm của David Kolb (1984) là nền tảng chính của nghiên cứu. Mô hình học tập trải nghiệm gồm bốn giai đoạn: trải nghiệm cụ thể, quan sát phản ánh, trừu tượng hóa khái niệm và thử nghiệm tích cực. Quá trình học tập được xem là sự chuyển đổi kinh nghiệm liên tục, trong đó người học chủ động tương tác với môi trường để tạo ra kiến thức mới. Ngoài ra, luận văn còn vận dụng các lý thuyết về phát triển năng lực cá nhân, tâm lý học phát triển của Jean Piaget và quan điểm giáo dục trải nghiệm của Montessori, nhấn mạnh vai trò của sự kết hợp giữa trí óc và hoạt động thực tiễn trong quá trình học tập.

Các khái niệm chính bao gồm:

• Học tập trải nghiệm (Experiential Learning): Quá trình học thông qua làm và phản ánh kinh nghiệm thực tế.
• Dạy học theo trải nghiệm: Phương pháp tổ chức hoạt động học tập dựa trên kinh nghiệm cá nhân và tương tác với môi trường.
• Hoạt động trải nghiệm (HĐTN): Các hoạt động thực hành, tương tác nhằm phát triển kỹ năng và năng lực nghề nghiệp.
• An toàn lao động (ATLĐ): Các kiến thức và kỹ năng nhằm bảo vệ sức khỏe, tính mạng người lao động trong môi trường làm việc.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu chính được thu thập từ khảo sát thực trạng dạy học môn ATLĐ tại trường Cao đẳng nghề TP.HCM, bao gồm:

• Phiếu khảo sát với hơn 150 HS đã hoàn thành môn ATLĐ.
• Phỏng vấn sâu 8 giáo viên (GV) đang giảng dạy môn ATLĐ.
• Khảo sát ý kiến từ các doanh nghiệp liên quan đến lĩnh vực an toàn lao động.

Phương pháp phân tích sử dụng chủ yếu là thống kê mô tả với phép tính phần trăm để đánh giá mức độ nhận thức, hứng thú và kỹ năng của HS trước và sau khi áp dụng phương pháp HTTN. Thực nghiệm sư phạm được tiến hành trên hai lớp học nghề (C19OTO2 và C19OTO3) với tổng số mẫu khoảng 60 HS, sử dụng phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ năm 2017 đến 2019, bao gồm giai đoạn khảo sát, xây dựng giáo án và thực nghiệm.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Thực trạng dạy học môn ATLĐ còn nhiều hạn chế: Khoảng 65% HS cho biết phương pháp dạy truyền thống khiến họ cảm thấy nhàm chán và khó tiếp thu kiến thức. Chỉ có 25% HS tham gia tích cực vào các hoạt động thực hành trong giờ học.
2. Áp dụng lý thuyết HTTN nâng cao hiệu quả học tập: Sau thực nghiệm, mức độ hứng thú học tập của HS tăng từ 40% lên 70%, mức độ tự tin vận dụng kiến thức ATLĐ trong thực tế tăng từ 35% lên 68%.
3. Kỹ năng giải quyết tình huống thực tế được cải thiện: 72% HS tham gia thực nghiệm có khả năng xử lý các tình huống an toàn lao động trong môi trường sản xuất, tăng 30% so với nhóm đối chứng.
4. GV tích cực tổ chức hoạt động trải nghiệm: 85% GV tham gia khảo sát cho biết họ đã áp dụng các hoạt động trải nghiệm vào giảng dạy, tuy nhiên chỉ 50% trong số đó xây dựng được kế hoạch bài bản theo chu trình HTTN.

Thảo luận kết quả

Kết quả thực nghiệm cho thấy việc vận dụng lý thuyết HTTN vào dạy học môn ATLĐ giúp HS phát triển toàn diện về kiến thức, kỹ năng và thái độ. Nguyên nhân chính là do phương pháp này tạo điều kiện cho HS chủ động tham gia, tương tác và phản ánh kinh nghiệm học tập, từ đó hình thành kiến thức một cách sâu sắc và bền vững hơn. So với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, kết quả này phù hợp với quan điểm của Kolb và các nhà giáo dục hiện đại về hiệu quả của học tập trải nghiệm.

Biểu đồ so sánh mức độ hứng thú và kỹ năng vận dụng kiến thức trước và sau thực nghiệm minh họa rõ sự cải thiện đáng kể. Bảng phân tích điểm số đánh giá của GV cũng cho thấy sự tăng trưởng tích cực trong việc tổ chức hoạt động trải nghiệm. Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại khó khăn như thiếu thời gian chuẩn bị, hạn chế về cơ sở vật chất và sự phối hợp giữa nhà trường và doanh nghiệp chưa chặt chẽ.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng GV về lý thuyết HTTN: Tổ chức các khóa tập huấn chuyên sâu nhằm nâng cao năng lực thiết kế và tổ chức hoạt động trải nghiệm, đảm bảo GV có thể vận dụng hiệu quả trong giảng dạy. Thời gian thực hiện trong vòng 12 tháng, do Ban Giám hiệu và phòng Đào tạo chủ trì.
2. Xây dựng và hoàn thiện giáo án theo chu trình HTTN: Phát triển hệ thống giáo án mẫu cho môn ATLĐ, tích hợp các hoạt động trải nghiệm thực tế phù hợp với đặc điểm HS và điều kiện nhà trường. Thời gian triển khai 6 tháng, do tổ chuyên môn phối hợp với GV thực hiện.
3. Tăng cường hợp tác giữa nhà trường và doanh nghiệp: Thiết lập các chương trình thực tập, tham quan thực tế tại doanh nghiệp nhằm tạo môi trường trải nghiệm thực tế cho HS, nâng cao kỹ năng nghề và ý thức an toàn lao động. Kế hoạch thực hiện trong 18 tháng, do phòng Quan hệ doanh nghiệp và phòng Đào tạo phối hợp.
4. Đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ dạy học trải nghiệm: Cải thiện phòng học thực hành, trang bị thiết bị an toàn và mô hình thực tế để HS có điều kiện trải nghiệm trực tiếp. Thời gian thực hiện 24 tháng, do Ban Giám hiệu và phòng Hành chính quản trị đảm nhiệm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Giáo viên dạy nghề và giảng viên đào tạo an toàn lao động: Nghiên cứu cung cấp cơ sở lý luận và phương pháp thực tiễn để đổi mới phương pháp giảng dạy, nâng cao hiệu quả truyền đạt kiến thức và kỹ năng.
2. Nhà quản lý giáo dục nghề nghiệp: Tham khảo để xây dựng chính sách đào tạo, phát triển chương trình và tổ chức các hoạt động trải nghiệm phù hợp với yêu cầu thực tế và xu hướng đổi mới giáo dục.
3. Sinh viên, học viên ngành giáo dục học và đào tạo nghề: Học tập các mô hình dạy học trải nghiệm, áp dụng vào thực tiễn giảng dạy và nghiên cứu khoa học.
4. Doanh nghiệp sử dụng lao động kỹ thuật: Hiểu rõ hơn về vai trò của đào tạo an toàn lao động và phối hợp với nhà trường trong việc nâng cao kỹ năng, thái độ làm việc an toàn cho người lao động.

Câu hỏi thường gặp

1. Lý thuyết học tập trải nghiệm là gì?
Lý thuyết học tập trải nghiệm của Kolb nhấn mạnh học tập là quá trình tạo ra kiến thức thông qua chuyển đổi kinh nghiệm thực tế, gồm bốn giai đoạn: trải nghiệm cụ thể, quan sát phản ánh, trừu tượng hóa khái niệm và thử nghiệm tích cực.

2. Tại sao nên áp dụng HTTN vào dạy học môn ATLĐ?
Phương pháp này giúp HS chủ động tham gia, phát triển kỹ năng giải quyết vấn đề thực tế, tăng cường sự hứng thú và khả năng vận dụng kiến thức vào môi trường lao động, từ đó nâng cao chất lượng đào tạo.

3. Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng trong luận văn?
Luận văn sử dụng phương pháp khảo sát, phỏng vấn, quan sát, thực nghiệm sư phạm và phân tích thống kê phần trăm để đánh giá hiệu quả vận dụng HTTN trong dạy học môn ATLĐ.

4. Những khó khăn khi áp dụng HTTN là gì?
Bao gồm thời gian chuẩn bị dài, yêu cầu GV phải có kiến thức chuyên môn và kỹ năng sư phạm cao, cần sự phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường và doanh nghiệp, cũng như đầu tư cơ sở vật chất phù hợp.

5. Làm thế nào để GV thiết kế hoạt động trải nghiệm hiệu quả?
GV cần phân tích mục tiêu dạy học, xác định kinh nghiệm vốn có của HS, xây dựng các nhiệm vụ học tập phù hợp với chu trình HTTN, đồng thời tạo môi trường học tập an toàn, tương tác tích cực và hỗ trợ phản hồi liên tục.

Kết luận

• Vận dụng lý thuyết học tập trải nghiệm vào dạy học môn ATLĐ tại trường Cao đẳng nghề TP.HCM đã nâng cao hiệu quả học tập, tăng cường kỹ năng thực hành và thái độ an toàn của HS.
• Phương pháp HTTN giúp HS phát triển tư duy sáng tạo, năng lực giải quyết vấn đề và sự tự tin trong môi trường lao động thực tế.
• Thực nghiệm sư phạm cho thấy mức độ hứng thú và khả năng vận dụng kiến thức của HS tăng trung bình 30-35% so với phương pháp truyền thống.
• Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao năng lực GV, hoàn thiện giáo án, tăng cường hợp tác doanh nghiệp và đầu tư cơ sở vật chất.
• Các bước tiếp theo bao gồm triển khai đào tạo GV, xây dựng hệ thống giáo án mẫu và thiết lập chương trình hợp tác thực tế trong vòng 1-2 năm tới nhằm đảm bảo tính bền vững và hiệu quả của phương pháp dạy học trải nghiệm.

Call-to-action: Các nhà quản lý giáo dục, GV và doanh nghiệp cần phối hợp chặt chẽ để triển khai rộng rãi phương pháp học tập trải nghiệm, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo nghề và bảo đảm an toàn lao động trong tương lai.