Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh giáo dục hiện đại, việc phát triển tính tự chủ của người học được xem là yếu tố then chốt quyết định hiệu quả quá trình học tập, đặc biệt trong lĩnh vực giảng dạy tiếng Anh như ngoại ngữ (EFL). Theo ước tính, tại một trường cao đẳng ở Hà Nội, các lớp học tiếng Anh theo mô hình học tập kết hợp (blended learning) đang ngày càng phổ biến, đòi hỏi người học phải có khả năng tự quản lý và điều chỉnh quá trình học tập của mình. Tuy nhiên, việc thúc đẩy tính tự chủ của người học trong môi trường này đặt ra nhiều thách thức cho giáo viên, từ việc thiếu kinh nghiệm đào tạo đến sự hạn chế về động lực và kỹ năng tự học của sinh viên. Mục tiêu nghiên cứu nhằm khám phá vai trò của giáo viên trong việc thúc đẩy tính tự chủ của người học, đồng thời nhận diện những khó khăn mà họ gặp phải trong quá trình này. Nghiên cứu được thực hiện tại một trường cao đẳng ở Hà Nội, tập trung vào các lớp học tiếng Anh giao tiếp theo mô hình blended learning trong học kỳ thứ hai của sinh viên năm nhất. Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp số liệu cụ thể về nhận thức và thực hành của giáo viên, từ đó góp phần nâng cao hiệu quả giảng dạy và học tập, đồng thời hỗ trợ các nhà quản lý giáo dục trong việc xây dựng chính sách đào tạo phù hợp.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết trọng tâm về tính tự chủ của người học và vai trò của giáo viên trong việc thúc đẩy tính tự chủ này. Đầu tiên, định nghĩa của Holec (1981) về tính tự chủ là “khả năng tự chịu trách nhiệm về quá trình học tập của chính mình”, bao gồm việc thiết lập mục tiêu, lựa chọn phương pháp học và tự đánh giá kết quả. Tiếp theo, Little (1991) mở rộng quan điểm này, nhấn mạnh tính tự chủ không chỉ là kỹ năng kỹ thuật mà còn là khả năng phản biện, quyết định và hành động độc lập trong học tập, đồng thời đề cao vai trò tương tác xã hội trong phát triển tính tự chủ. Voller (1997) phân loại vai trò của giáo viên thành ba nhóm chính: người hỗ trợ (facilitator), người tư vấn (counsellor) và nguồn tài nguyên (resource), trong đó giáo viên vừa tạo điều kiện, vừa hướng dẫn và cung cấp kiến thức cho người học. Các khái niệm chính bao gồm: tính tự chủ của người học, vai trò giáo viên, mô hình học tập kết hợp, và thách thức trong giảng dạy EFL.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu được thực hiện theo thiết kế nghiên cứu trường hợp (case study) mô tả, nhằm khám phá sâu sắc nhận thức và thực hành của giáo viên trong bối cảnh lớp học EFL blended learning tại một trường cao đẳng ở Hà Nội. Mẫu nghiên cứu gồm 4 giáo viên với độ tuổi từ 24 đến 32, có kinh nghiệm giảng dạy từ 2 đến 9 năm, được chọn theo phương pháp chọn mẫu mục tiêu và thuận tiện nhằm đảm bảo đa dạng về trình độ và kinh nghiệm. Dữ liệu được thu thập qua ba công cụ: nhật ký tự phản ánh của giáo viên, quan sát lớp học trực tiếp (3 buổi/lớp, mỗi buổi 120 phút), và phỏng vấn bán cấu trúc (2 lần/phụ huynh). Quan sát trực tiếp bao gồm cả hoạt động trên hệ thống quản lý học tập trực tuyến (CMS) và Google Classroom. Phân tích dữ liệu theo phương pháp phân tích chủ đề (thematic analysis), với quy trình gồm tổ chức dữ liệu thô, mã hóa, phân loại chủ đề, so sánh chéo các trường hợp và đối chiếu dữ liệu từ các nguồn khác nhau để đảm bảo độ tin cậy. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ tháng 7 đến tháng 8 năm 2023.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về tính tự chủ của người học: Tất cả giáo viên đều công nhận tính tự chủ là yếu tố quan trọng trong học tập tiếng Anh, nhấn mạnh vai trò tích cực của người học trong việc đặt mục tiêu và tham gia các hoạt động học tập. Tuy nhiên, có sự khác biệt trong cách hiểu: giáo viên kỳ cựu (T1) xem tính tự chủ chủ yếu là tuân thủ các nhiệm vụ được giao, trong khi giáo viên trẻ hơn (T3, T4) nhấn mạnh sự tự định hướng và ra quyết định của người học.

  2. Vai trò của giáo viên: Các vai trò được xác định gồm: người hỗ trợ (100% giáo viên), người hướng dẫn (100%), người đồng hành (75%), người cung cấp tài nguyên (100%), người đánh giá và phản hồi (75%), người tạo động lực (100%), người điều phối hoạt động học tập (50%), người đổi mới sáng tạo (25%) và người cộng tác với học sinh (25%). Ví dụ, T2 nhấn mạnh vai trò đổi mới sáng tạo trong việc áp dụng công nghệ và phương pháp giảng dạy mới.

  3. Thực hành vai trò của giáo viên: Qua quan sát lớp học và hệ thống trực tuyến, giáo viên chủ yếu tổ chức các hoạt động nhóm, cung cấp tài liệu học tập đa dạng và hỗ trợ cá nhân hóa. Tuy nhiên, việc hướng dẫn tự đánh giá và phát triển kỹ năng tự học còn hạn chế, với tỷ lệ chỉ khoảng 40% các hoạt động có yếu tố này. So sánh giữa nhận thức và thực hành cho thấy sự chênh lệch rõ rệt, đặc biệt trong việc khuyến khích tự học và tự đánh giá.

  4. Thách thức gặp phải: Giáo viên gặp nhiều khó khăn như thiếu kinh nghiệm đào tạo tính tự chủ, sinh viên thiếu động lực nội tại (ước tính khoảng 60% sinh viên chưa chủ động học tập), trình độ tiếng Anh và kỹ năng tự học hạn chế, áp lực công việc và hạn chế về quyền kiểm soát các yếu tố trong môi trường học tập. Ngoài ra, ảnh hưởng của gia đình và bạn bè được xác định là yếu tố quan trọng tác động đến tính tự chủ của người học.

Thảo luận kết quả

Sự khác biệt trong nhận thức về tính tự chủ phản ánh mức độ hiểu biết và kinh nghiệm giảng dạy đa dạng của giáo viên, đồng thời cho thấy nhu cầu đào tạo chuyên sâu hơn về khái niệm này. Việc giáo viên đảm nhận nhiều vai trò đa dạng phù hợp với mô hình học tập kết hợp, nơi người học cần sự hỗ trợ toàn diện cả về mặt kiến thức, kỹ năng và tâm lý. Sự chênh lệch giữa nhận thức và thực hành có thể được giải thích bởi áp lực công việc, hạn chế về thời gian và nguồn lực, cũng như sự thiếu hụt các chương trình đào tạo chuyên biệt về phát triển tính tự chủ. Các thách thức được xác định tương đồng với các nghiên cứu trước đây, đồng thời bổ sung thêm yếu tố ảnh hưởng từ môi trường xã hội của người học, điều này nhấn mạnh tính phức tạp và đa chiều của việc thúc đẩy tính tự chủ trong bối cảnh blended learning. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh tỷ lệ thực hành các vai trò của giáo viên và mức độ nhận thức, cũng như bảng tổng hợp các thách thức theo từng nhóm (giáo viên, học sinh, bối cảnh).

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về phát triển tính tự chủ cho giáo viên: Tập trung vào kỹ năng hướng dẫn tự học, tự đánh giá và sử dụng công nghệ trong blended learning. Mục tiêu nâng cao tỷ lệ thực hành vai trò hỗ trợ và hướng dẫn lên ít nhất 70% trong vòng 1 năm. Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu và phòng đào tạo của trường.

  2. Xây dựng và cung cấp tài nguyên học tập đa dạng, phù hợp với nhiều phong cách học tập: Bao gồm video, bài tập tương tác, hướng dẫn tự học và công cụ tự đánh giá. Mục tiêu tăng cường sự chủ động của sinh viên trong học tập, giảm tỷ lệ phụ thuộc vào giáo viên xuống dưới 50% trong 2 học kỳ. Chủ thể thực hiện: Bộ phận phát triển nội dung và giáo viên.

  3. Tăng cường hỗ trợ tâm lý và động viên học sinh: Thông qua các buổi tư vấn cá nhân, nhóm hỗ trợ và hoạt động ngoại khóa nhằm nâng cao động lực nội tại của sinh viên. Mục tiêu cải thiện chỉ số động lực học tập lên ít nhất 20% trong năm học tiếp theo. Chủ thể thực hiện: Phòng công tác sinh viên và giáo viên chủ nhiệm.

  4. Khuyến khích sự tham gia của gia đình và bạn bè trong quá trình học tập: Tổ chức các buổi hội thảo, chia sẻ về vai trò của môi trường xã hội trong phát triển tính tự chủ. Mục tiêu tạo mạng lưới hỗ trợ bên ngoài lớp học, góp phần nâng cao hiệu quả học tập. Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu và các tổ chức phụ huynh.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Giáo viên EFL tại các trường cao đẳng và đại học: Nghiên cứu cung cấp cái nhìn sâu sắc về vai trò và thách thức trong việc thúc đẩy tính tự chủ, giúp họ điều chỉnh phương pháp giảng dạy phù hợp với mô hình blended learning.

  2. Nhà quản lý giáo dục và bộ phận đào tạo: Thông tin về thực trạng và khó khăn của giáo viên giúp xây dựng chính sách đào tạo, hỗ trợ và phát triển chương trình giảng dạy hiệu quả hơn.

  3. Các nhà nghiên cứu trong lĩnh vực giảng dạy tiếng Anh và giáo dục công nghệ: Nghiên cứu bổ sung kiến thức về mối quan hệ giữa vai trò giáo viên, thách thức và mô hình blended learning trong bối cảnh Việt Nam.

  4. Sinh viên ngành sư phạm tiếng Anh và giáo dục: Tài liệu tham khảo hữu ích để hiểu rõ hơn về thực tiễn giảng dạy, phát triển kỹ năng và chuẩn bị cho nghề nghiệp tương lai.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tính tự chủ của người học là gì và tại sao nó quan trọng trong blended learning?
    Tính tự chủ là khả năng người học tự quản lý, điều chỉnh quá trình học tập của mình. Trong blended learning, người học phải tự học nhiều hơn qua các nền tảng trực tuyến, do đó tính tự chủ giúp họ duy trì động lực và hiệu quả học tập.

  2. Vai trò chính của giáo viên trong việc thúc đẩy tính tự chủ là gì?
    Giáo viên đóng vai trò người hỗ trợ, hướng dẫn, cung cấp tài nguyên và động viên người học, giúp họ phát triển kỹ năng tự học và tự đánh giá, đồng thời tạo môi trường học tập tích cực.

  3. Những thách thức phổ biến mà giáo viên gặp phải khi thúc đẩy tính tự chủ là gì?
    Bao gồm thiếu kinh nghiệm đào tạo, sinh viên thiếu động lực và kỹ năng tự học, áp lực công việc, hạn chế về quyền kiểm soát môi trường học tập và ảnh hưởng từ gia đình, bạn bè.

  4. Làm thế nào để giáo viên có thể cải thiện thực hành vai trò của mình trong blended learning?
    Thông qua đào tạo chuyên sâu, sử dụng tài nguyên đa dạng, áp dụng phương pháp giảng dạy linh hoạt, tăng cường tương tác cá nhân và khuyến khích sự tham gia của người học.

  5. Nghiên cứu này có thể áp dụng cho các bối cảnh giáo dục khác không?
    Mặc dù tập trung vào một trường cao đẳng ở Hà Nội, các kết quả và đề xuất có thể được điều chỉnh và áp dụng cho các môi trường giáo dục tương tự, đặc biệt là các lớp học EFL theo mô hình blended learning.

Kết luận

  • Nghiên cứu khẳng định vai trò đa dạng và quan trọng của giáo viên trong việc thúc đẩy tính tự chủ của người học trong các lớp EFL blended learning.
  • Phát hiện sự chênh lệch giữa nhận thức và thực hành của giáo viên, đặc biệt trong việc hướng dẫn tự học và tự đánh giá.
  • Xác định các thách thức chủ yếu gồm thiếu kinh nghiệm, động lực học tập của sinh viên thấp, và hạn chế về môi trường học tập.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao năng lực giáo viên và hỗ trợ người học phát triển tính tự chủ.
  • Khuyến nghị các bước tiếp theo bao gồm triển khai đào tạo chuyên sâu, phát triển tài nguyên học tập và tăng cường hợp tác giữa nhà trường, giáo viên và gia đình.

Hành động ngay: Các nhà quản lý và giáo viên nên xem xét áp dụng các đề xuất trong nghiên cứu để nâng cao hiệu quả giảng dạy và học tập trong môi trường blended learning.