Tổng quan nghiên cứu

Ngành du lịch Việt Nam đã có bước phát triển vượt bậc kể từ khi mở cửa và hội nhập quốc tế, trở thành một trong những ngành kinh tế mũi nhọn của đất nước. Năm 2019, Việt Nam đón hơn 18 triệu khách quốc tế và phục vụ khoảng 85 triệu lượt khách du lịch nội địa, tạo ra nhu cầu cấp thiết về nguồn nhân lực chất lượng cao trong lĩnh vực này. Trong bối cảnh đó, việc đào tạo nguồn nhân lực du lịch, đặc biệt là các hướng dẫn viên du lịch, cần được chú trọng nhằm nâng cao chất lượng dịch vụ và đáp ứng các tiêu chuẩn nghề nghiệp. Luận văn tập trung nghiên cứu mức độ đáp ứng của hai khóa học Văn hóa Việt Nam trong chương trình đào tạo ngành Du lịch tại Khoa Pháp, Trường Đại học Sư phạm TP. Hồ Chí Minh, đối với các yêu cầu thực tiễn nghề nghiệp của hướng dẫn viên du lịch.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm làm rõ khoảng cách giữa kiến thức và kỹ năng được trang bị qua hai khóa học Văn hóa Việt Nam với yêu cầu thực tế của nghề hướng dẫn viên, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao chất lượng đào tạo. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào chương trình đào tạo năm 2018 và khảo sát ý kiến của 5 hướng dẫn viên du lịch nói tiếng Pháp, những người đã tốt nghiệp và đang làm việc trong ngành. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cải tiến chương trình đào tạo, giúp sinh viên ngành Du lịch chuẩn bị tốt hơn cho công việc thực tế, đồng thời góp phần nâng cao chất lượng nguồn nhân lực du lịch Việt Nam trong bối cảnh hội nhập quốc tế.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết về kiến thức, kỹ năng và sự hòa nhập nghề nghiệp, tập trung vào việc phát triển năng lực chuyên môn của hướng dẫn viên du lịch. Mô hình nghiên cứu so sánh giữa chương trình đào tạo hai khóa học Văn hóa Việt Nam với tiêu chuẩn nghề nghiệp VTOS (Vietnam Tourism Occupational Skills Standards) được áp dụng để đánh giá mức độ phù hợp. Các khái niệm chính bao gồm: năng lực chuyên môn (core competencies), kỹ năng giao tiếp, kỹ năng tự học, kỹ năng giải quyết vấn đề, và kiến thức văn hóa đặc thù phục vụ nghề hướng dẫn viên.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp định tính kết hợp phương pháp so sánh. Dữ liệu được thu thập từ chương trình đào tạo hai khóa học Văn hóa Việt Nam năm 2018, tài liệu tiêu chuẩn nghề nghiệp VTOS phiên bản 2015, và phỏng vấn sâu 5 hướng dẫn viên du lịch nói tiếng Pháp đã tốt nghiệp từ Khoa Pháp, Trường Đại học Sư phạm TP. Hồ Chí Minh. Cỡ mẫu 5 người được chọn theo tiêu chí có kinh nghiệm thực tế và khả năng phản ánh chính xác yêu cầu nghề nghiệp. Phân tích dữ liệu dựa trên so sánh nội dung chương trình với tiêu chuẩn VTOS và đối chiếu với ý kiến thực tiễn của các hướng dẫn viên. Quá trình nghiên cứu diễn ra trong khoảng thời gian từ năm 2020 đến 2022, trong bối cảnh dịch COVID-19 gây khó khăn cho việc phỏng vấn trực tiếp, nên các cuộc phỏng vấn được thực hiện trực tuyến.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tầm quan trọng của kiến thức văn hóa Việt Nam: 100% hướng dẫn viên tham gia khảo sát khẳng định kiến thức văn hóa Việt Nam là nền tảng thiết yếu cho nghề hướng dẫn viên. Họ cho rằng kiến thức này không chỉ phục vụ ngành du lịch mà còn có giá trị trong nhiều lĩnh vực khác.

  2. Mức độ đáp ứng của chương trình đào tạo: Hai khóa học Văn hóa Việt Nam cung cấp kiến thức cơ bản và kỹ năng trình bày bằng tiếng Pháp, giúp sinh viên có khả năng giao tiếp và thuyết trình trước khách quốc tế. Tuy nhiên, khoảng 80% hướng dẫn viên cho biết kiến thức học được chỉ là nền tảng, thiếu kinh nghiệm thực tế và kỹ năng xử lý tình huống trong môi trường làm việc.

  3. Khoảng cách giữa lý thuyết và thực tiễn: 4/5 hướng dẫn viên gặp khó khăn trong việc truyền đạt kiến thức văn hóa do thiếu kỹ năng tổng hợp, sắp xếp nội dung thuyết trình phù hợp với thời gian và đối tượng khách. Họ cũng gặp thách thức khi phải giải thích các hiện tượng văn hóa từ góc nhìn của khách du lịch nước ngoài.

  4. Đề xuất cải tiến chương trình: Hướng dẫn viên đề nghị bổ sung kiến thức về văn hóa các dân tộc thiểu số, tăng thời lượng thực hành, kết hợp giảng dạy so sánh văn hóa Việt Nam và Pháp để sinh viên hiểu rõ hơn về sự khác biệt văn hóa, từ đó truyền đạt hiệu quả hơn.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy chương trình đào tạo hai khóa học Văn hóa Việt Nam đã xây dựng nền tảng kiến thức và kỹ năng cần thiết cho sinh viên ngành Du lịch, đặc biệt là kỹ năng thuyết trình và tự học. Tuy nhiên, sự thiếu hụt về thực hành và kỹ năng tổng hợp kiến thức dẫn đến khó khăn khi áp dụng vào thực tế nghề nghiệp. So với các nghiên cứu trong ngành, việc kết hợp tiêu chuẩn VTOS vào chương trình đào tạo được đánh giá là phù hợp và cần thiết để nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực du lịch.

Việc bổ sung nội dung về văn hóa dân tộc thiểu số và so sánh văn hóa sẽ giúp sinh viên có cái nhìn toàn diện hơn, đáp ứng nhu cầu tìm hiểu đa dạng của khách du lịch quốc tế, đặc biệt là khách Pháp. Ngoài ra, tăng cường thực hành qua các hoạt động thực tế, thảo luận tình huống và tham quan thực địa sẽ giúp sinh viên phát triển kỹ năng xử lý tình huống và tự tin hơn khi làm việc. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh mức độ hài lòng của hướng dẫn viên với các kỹ năng được trang bị và biểu đồ phân tích các kỹ năng còn thiếu trong chương trình đào tạo.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Mở rộng nội dung đào tạo: Tăng cường kiến thức về văn hóa các dân tộc thiểu số vùng Tây Bắc và Tây Nguyên, đồng thời bổ sung phần so sánh văn hóa Việt Nam - Pháp để sinh viên hiểu rõ sự khác biệt văn hóa, giúp truyền đạt hiệu quả hơn. Thời gian thực hiện: cập nhật chương trình trong vòng 1 năm. Chủ thể thực hiện: Bộ môn Văn hóa và Khoa Du lịch.

  2. Tăng thời lượng thực hành: Kết hợp giảng dạy lý thuyết với các hoạt động thực hành như thuyết trình trước khách mời, tham quan thực địa các di tích văn hóa, tổ chức các buổi workshop xử lý tình huống thực tế. Mục tiêu nâng cao kỹ năng thuyết trình và xử lý tình huống lên ít nhất 80% sinh viên đạt chuẩn. Thời gian: triển khai trong 2 học kỳ. Chủ thể: giảng viên và phòng thực hành.

  3. Phát triển kỹ năng tổng hợp và xử lý thông tin: Đưa vào chương trình các bài tập yêu cầu sinh viên tổng hợp, phân tích và lựa chọn thông tin phù hợp cho từng đối tượng khách du lịch, giúp nâng cao kỹ năng tư duy phản biện và sáng tạo. Thời gian: áp dụng ngay trong năm học tiếp theo. Chủ thể: giảng viên bộ môn.

  4. Khuyến khích tự học và trải nghiệm thực tế: Hướng dẫn sinh viên cách khai thác nguồn tài liệu đa dạng, tham gia các tour thực tế cùng hướng dẫn viên chuyên nghiệp để tích lũy kinh nghiệm. Mục tiêu tăng tỷ lệ sinh viên tham gia thực tế lên 70% trước khi tốt nghiệp. Thời gian: liên tục trong quá trình học. Chủ thể: sinh viên, giảng viên hướng dẫn và doanh nghiệp du lịch.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Giảng viên và nhà quản lý đào tạo ngành Du lịch: Luận văn cung cấp cơ sở khoa học để điều chỉnh chương trình đào tạo, nâng cao chất lượng giảng dạy, đặc biệt trong lĩnh vực văn hóa phục vụ nghề hướng dẫn viên.

  2. Sinh viên ngành Du lịch, đặc biệt chuyên ngành hướng dẫn viên: Giúp hiểu rõ yêu cầu thực tế của nghề, từ đó chủ động trang bị kiến thức và kỹ năng cần thiết, chuẩn bị tốt cho công việc tương lai.

  3. Các doanh nghiệp du lịch và tổ chức đào tạo nghề: Tham khảo để xây dựng chương trình đào tạo nội bộ, nâng cao năng lực nhân viên, đồng thời phối hợp với các cơ sở đào tạo trong việc thực tập và phát triển kỹ năng thực tế.

  4. Các nhà nghiên cứu và chuyên gia trong lĩnh vực đào tạo nguồn nhân lực du lịch: Cung cấp dữ liệu thực tiễn và phương pháp nghiên cứu hữu ích cho các nghiên cứu tiếp theo về đào tạo và phát triển năng lực nghề nghiệp trong ngành du lịch.

Câu hỏi thường gặp

  1. Hai khóa học Văn hóa Việt Nam có vai trò gì trong đào tạo hướng dẫn viên du lịch?
    Hai khóa học cung cấp kiến thức nền tảng về văn hóa Việt Nam, giúp sinh viên hiểu và truyền đạt các giá trị văn hóa đến khách du lịch, đồng thời phát triển kỹ năng thuyết trình và giao tiếp bằng tiếng Pháp.

  2. Chương trình đào tạo có đáp ứng đầy đủ yêu cầu thực tế của nghề hướng dẫn viên không?
    Chương trình đáp ứng phần lớn kiến thức cơ bản và kỹ năng thuyết trình, nhưng còn thiếu kỹ năng tổng hợp, xử lý tình huống thực tế và kiến thức về văn hóa dân tộc thiểu số, cần được bổ sung.

  3. Phương pháp nghiên cứu được sử dụng trong luận văn là gì?
    Nghiên cứu sử dụng phương pháp định tính kết hợp so sánh, thu thập dữ liệu từ tài liệu chương trình đào tạo, tiêu chuẩn VTOS và phỏng vấn sâu 5 hướng dẫn viên du lịch nói tiếng Pháp.

  4. Sinh viên ngành Du lịch nên làm gì để chuẩn bị tốt cho nghề hướng dẫn viên?
    Sinh viên cần chủ động tự học, tích lũy kiến thức văn hóa đa dạng, tham gia thực tế các tour du lịch, rèn luyện kỹ năng thuyết trình và xử lý tình huống để đáp ứng yêu cầu nghề nghiệp.

  5. Làm thế nào để cải thiện chương trình đào tạo hai khóa học Văn hóa Việt Nam?
    Cần mở rộng nội dung về văn hóa dân tộc thiểu số, kết hợp so sánh văn hóa Việt - Pháp, tăng thời lượng thực hành, phát triển kỹ năng tổng hợp và khuyến khích sinh viên trải nghiệm thực tế.

Kết luận

  • Hai khóa học Văn hóa Việt Nam đóng vai trò nền tảng trong việc trang bị kiến thức và kỹ năng cơ bản cho sinh viên ngành Du lịch, đặc biệt là hướng dẫn viên du lịch.
  • Chương trình hiện tại đáp ứng tốt kỹ năng thuyết trình và tự học, nhưng còn hạn chế về thực hành và kỹ năng tổng hợp kiến thức.
  • Hướng dẫn viên du lịch cần bổ sung kiến thức thực tế và kỹ năng xử lý tình huống để đáp ứng yêu cầu nghề nghiệp đa dạng.
  • Đề xuất cải tiến chương trình bao gồm mở rộng nội dung văn hóa dân tộc thiểu số, tăng cường thực hành và kết hợp giảng dạy so sánh văn hóa.
  • Các bước tiếp theo là triển khai các đề xuất cải tiến trong vòng 1-2 năm, đồng thời khuyến khích sinh viên chủ động học tập và trải nghiệm thực tế để nâng cao năng lực nghề nghiệp.

Hãy áp dụng những kiến thức và đề xuất trong luận văn này để nâng cao chất lượng đào tạo và chuẩn bị tốt nhất cho sự nghiệp hướng dẫn viên du lịch chuyên nghiệp.