Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh chuyển đổi số và đổi mới căn bản toàn diện giáo dục, việc ứng dụng công nghệ thông tin (CNTT) trong dạy học trở thành một yêu cầu cấp thiết nhằm nâng cao chất lượng giáo dục phổ thông. Tại huyện Hậu Lộc, tỉnh Thanh Hóa, với quy mô 24 trường trung học cơ sở (THCS) và hơn 2.000 cán bộ, giáo viên, việc quản lý hoạt động ứng dụng CNTT trong dạy học theo chuẩn nghề nghiệp được xem là một trong những nhiệm vụ trọng tâm. Nghiên cứu được thực hiện trong giai đoạn 2019-2022, khảo sát 35 cán bộ quản lý và 125 giáo viên tại 8 trường THCS tiêu biểu nhằm đánh giá thực trạng, nhận thức và hiệu quả ứng dụng CNTT trong dạy học.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung vào việc phân tích thực trạng quản lý ứng dụng CNTT trong dạy học theo chuẩn nghề nghiệp, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả ứng dụng CNTT, góp phần đổi mới phương pháp dạy học và nâng cao chất lượng giáo dục tại các trường THCS huyện Hậu Lộc. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ các nhà quản lý giáo dục và giáo viên phát huy tối đa tiềm năng của CNTT, đồng thời đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục trong thời đại công nghệ số.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và ứng dụng CNTT trong dạy học, trong đó:

  • Lý thuyết quản lý giáo dục: Quản lý được hiểu là quá trình tác động có mục đích, có kế hoạch của chủ thể quản lý (hiệu trưởng, cán bộ quản lý) nhằm tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra hoạt động dạy học, đảm bảo đạt mục tiêu giáo dục. Quản lý ứng dụng CNTT trong dạy học là một phần quan trọng của quản lý nhà trường, bao gồm các chức năng kế hoạch hóa, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra.

  • Lý thuyết ứng dụng CNTT trong giáo dục: CNTT được định nghĩa là tập hợp các phương pháp khoa học, công nghệ và công cụ kỹ thuật hiện đại nhằm xử lý và truyền tải thông tin. Ứng dụng CNTT trong dạy học là khả năng sử dụng hiệu quả các công cụ CNTT để tổ chức hoạt động dạy học, tạo môi trường học tập đa phương tiện, kích thích sự sáng tạo và tương tác của học sinh.

Các khái niệm chính bao gồm: chuẩn nghề nghiệp giáo viên về ứng dụng CNTT, các mức độ ứng dụng CNTT (cơ bản, nâng cao), nội dung và hình thức ứng dụng CNTT trong dạy học, cũng như các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý ứng dụng CNTT.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa lý thuyết và thực tiễn:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập dữ liệu từ 35 cán bộ quản lý và 125 giáo viên tại 8 trường THCS huyện Hậu Lộc, qua phiếu điều tra, phỏng vấn sâu, quan sát thực tế và phân tích các sản phẩm giáo dục (giáo án điện tử, báo cáo, nhật ký công tác).

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng thống kê mô tả để đánh giá nhận thức, mức độ thực hiện các hoạt động ứng dụng CNTT; phân tích SWOT để đánh giá thực trạng; so sánh kết quả giữa các nhóm đối tượng khảo sát; đồng thời áp dụng phương pháp phân tích nội dung để đánh giá các biện pháp quản lý hiện hành.

  • Timeline nghiên cứu: Khảo sát được tiến hành từ tháng 9 đến tháng 11 năm 2022, tổng hợp và phân tích dữ liệu trong quý cuối năm 2022, hoàn thiện đề xuất biện pháp trong đầu năm 2023.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về tầm quan trọng của ứng dụng CNTT: 68,57% cán bộ quản lý và 41,54% giáo viên đánh giá việc tổ chức ứng dụng CNTT trong dạy học là rất cần thiết; 31,43% cán bộ quản lý và 36,15% giáo viên đánh giá cần thiết. Không có ý kiến cho rằng không cần thiết. Điều này cho thấy sự đồng thuận cao về vai trò của CNTT trong đổi mới giáo dục.

  2. Thực trạng thực hiện mục tiêu ứng dụng CNTT: Điểm trung bình đánh giá các mục tiêu ứng dụng CNTT dao động từ 2,93 đến 3,07 (mức khá). Mục tiêu được đánh giá cao nhất là tạo môi trường học tập hiện đại, sinh động giúp học sinh dễ tiếp nhận tri thức (điểm 3,07). Tuy nhiên, mục tiêu giúp giáo viên sử dụng linh hoạt các phương pháp dạy học đạt điểm thấp hơn (2,07), phản ánh hạn chế trong việc đổi mới phương pháp giảng dạy.

  3. Thực trạng thực hiện nội dung ứng dụng CNTT: Các nội dung như ứng dụng phần mềm thiết kế giáo án điện tử, khai thác dữ liệu phục vụ dạy học được đánh giá ở mức khá với điểm trung bình từ 2,85 đến 2,93. Nội dung ứng dụng CNTT trong đánh giá kết quả học tập và trao đổi thông tin qua email có điểm thấp hơn (2,80), cho thấy còn nhiều khó khăn trong việc ứng dụng CNTT toàn diện.

  4. Yếu tố ảnh hưởng đến quản lý ứng dụng CNTT: Cơ sở vật chất CNTT còn hạn chế, trình độ CNTT của một bộ phận cán bộ quản lý và giáo viên chưa đồng đều, đặc biệt là giáo viên cao tuổi chưa thành thạo kỹ năng CNTT. Ngoài ra, trách nhiệm và ý thức tự bồi dưỡng CNTT của giáo viên còn chưa cao, ảnh hưởng đến hiệu quả ứng dụng.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy, mặc dù nhận thức về tầm quan trọng của CNTT trong dạy học được đánh giá cao, nhưng việc thực hiện các mục tiêu và nội dung ứng dụng CNTT còn nhiều hạn chế. Nguyên nhân chủ yếu là do thiếu đồng bộ về cơ sở vật chất, thiết bị CNTT và trình độ CNTT của đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên chưa đồng đều. So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, tình trạng này tương tự với nhiều địa phương khác, nơi mà việc ứng dụng CNTT vẫn còn mang tính phong trào, chưa thực sự trở thành nhu cầu nghề nghiệp.

Việc ứng dụng CNTT trong đánh giá kết quả học tập và trao đổi thông tin còn hạn chế cho thấy cần có sự đầu tư về đào tạo kỹ năng và nâng cao nhận thức về vai trò của CNTT trong toàn bộ quá trình dạy học. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố mức độ đánh giá các mục tiêu và nội dung ứng dụng CNTT, giúp minh họa rõ ràng sự chênh lệch giữa các khía cạnh ứng dụng.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tổ chức bồi dưỡng nâng cao nhận thức và kỹ năng CNTT cho giáo viên: Triển khai các khóa đào tạo thường xuyên, tập trung vào kỹ năng thiết kế giáo án điện tử, sử dụng phần mềm dạy học và đánh giá trực tuyến. Mục tiêu nâng tỷ lệ giáo viên đạt chuẩn kỹ năng CNTT lên trên 80% trong vòng 2 năm. Chủ thể thực hiện: Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện phối hợp với các trung tâm bồi dưỡng.

  2. Xây dựng và thực hiện kế hoạch ứng dụng CNTT trong dạy học theo chuẩn nghề nghiệp: Mỗi trường THCS cần xây dựng kế hoạch cụ thể, phù hợp với điều kiện thực tế, bao gồm phân bổ nguồn lực, thời gian và trách nhiệm cá nhân. Thời gian hoàn thành kế hoạch trong 6 tháng đầu năm học. Chủ thể thực hiện: Hiệu trưởng và tổ chuyên môn.

  3. Đổi mới công tác tổ chức, chỉ đạo việc ứng dụng CNTT: Tăng cường vai trò chỉ đạo của hiệu trưởng trong việc khuyến khích sáng tạo, áp dụng CNTT trong giảng dạy; thiết lập các nhóm chuyên môn hỗ trợ lẫn nhau. Thực hiện liên tục trong năm học. Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu và tổ chuyên môn.

  4. Tăng cường kiểm tra, đánh giá kết quả ứng dụng CNTT: Xây dựng bộ tiêu chí đánh giá cụ thể, tổ chức kiểm tra định kỳ, khen thưởng các cá nhân, tập thể có thành tích xuất sắc. Mục tiêu nâng cao hiệu quả ứng dụng CNTT trong toàn trường trong vòng 1 năm. Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu và tổ kiểm tra chuyên môn.

  5. Đầu tư nâng cấp cơ sở vật chất CNTT: Huy động nguồn lực xã hội hóa, phối hợp với các cấp quản lý để bổ sung thiết bị, nâng cấp hạ tầng mạng internet, đảm bảo tối thiểu 1 phòng học CNTT đạt chuẩn cho mỗi trường trong 3 năm tới. Chủ thể thực hiện: UBND huyện, Phòng GD&ĐT và nhà trường.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục các cấp: Nhận diện các yếu tố ảnh hưởng và biện pháp quản lý ứng dụng CNTT, từ đó xây dựng chính sách và kế hoạch phù hợp với điều kiện địa phương.

  2. Giáo viên trung học cơ sở: Nâng cao nhận thức và kỹ năng ứng dụng CNTT trong dạy học, tham khảo các phương pháp và hình thức ứng dụng CNTT hiệu quả.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý giáo dục: Tài liệu tham khảo về cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu và thực trạng ứng dụng CNTT trong giáo dục phổ thông.

  4. Các cơ quan quản lý giáo dục và đào tạo: Đánh giá thực trạng và đề xuất chính sách phát triển CNTT trong giáo dục, phục vụ công tác chỉ đạo và kiểm tra.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao ứng dụng CNTT trong dạy học lại quan trọng đối với trường THCS?
    Ứng dụng CNTT giúp tạo môi trường học tập hiện đại, kích thích sự sáng tạo và tương tác của học sinh, đồng thời hỗ trợ giáo viên đổi mới phương pháp giảng dạy, nâng cao hiệu quả dạy học.

  2. Những khó khăn chính trong việc quản lý ứng dụng CNTT tại các trường THCS là gì?
    Khó khăn bao gồm cơ sở vật chất chưa đồng bộ, trình độ CNTT của giáo viên và cán bộ quản lý chưa đồng đều, cũng như thiếu sự chỉ đạo và kiểm tra hiệu quả từ nhà trường.

  3. Làm thế nào để nâng cao kỹ năng CNTT cho giáo viên?
    Tổ chức các khóa bồi dưỡng chuyên sâu, khuyến khích tự học, chia sẻ kinh nghiệm trong nhóm chuyên môn và áp dụng thực tiễn trong giảng dạy hàng ngày.

  4. Các biện pháp quản lý nào được đề xuất để nâng cao hiệu quả ứng dụng CNTT?
    Bao gồm bồi dưỡng nâng cao nhận thức, xây dựng kế hoạch cụ thể, đổi mới công tác chỉ đạo, tăng cường kiểm tra đánh giá và đầu tư cơ sở vật chất.

  5. Ứng dụng CNTT có tác động như thế nào đến kết quả học tập của học sinh?
    Nghiên cứu cho thấy học sinh học trong môi trường có ứng dụng CNTT có khả năng tiếp thu kiến thức tốt hơn, tăng tính tích cực và sáng tạo trong học tập, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục.

Kết luận

  • Ứng dụng CNTT trong dạy học tại các trường THCS huyện Hậu Lộc được đánh giá là rất cần thiết, góp phần đổi mới phương pháp và nâng cao chất lượng giáo dục.
  • Thực trạng ứng dụng CNTT còn nhiều hạn chế do cơ sở vật chất chưa đồng bộ và trình độ CNTT của đội ngũ giáo viên, cán bộ quản lý chưa đồng đều.
  • Các mục tiêu và nội dung ứng dụng CNTT được thực hiện ở mức khá, nhưng cần tập trung nâng cao kỹ năng sử dụng linh hoạt các phương pháp dạy học và công cụ đánh giá.
  • Đề xuất các biện pháp quản lý gồm bồi dưỡng kỹ năng, xây dựng kế hoạch, đổi mới chỉ đạo, kiểm tra đánh giá và đầu tư cơ sở vật chất nhằm nâng cao hiệu quả ứng dụng CNTT.
  • Nghiên cứu mở ra hướng đi thiết thực cho các nhà quản lý và giáo viên trong việc phát huy tiềm năng CNTT, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục và chuyển đổi số trong giai đoạn tới.

Next steps: Triển khai các biện pháp đề xuất, tổ chức đánh giá định kỳ và mở rộng nghiên cứu sang các địa phương khác để hoàn thiện mô hình quản lý ứng dụng CNTT trong dạy học.

Call to action: Các nhà quản lý giáo dục và giáo viên cần chủ động tiếp cận, học hỏi và áp dụng CNTT một cách sáng tạo, đồng thời phối hợp chặt chẽ để xây dựng môi trường giáo dục hiện đại, hiệu quả.