Tổng quan nghiên cứu

Ngành xây dựng tại Việt Nam đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội, đặc biệt với sự gia tăng nhanh chóng các công trình nhà cao tầng tại các đô thị lớn như TP. Hồ Chí Minh. Theo ước tính, phương thức thi công Design and Build (DB) ngày càng được ưa chuộng trong các dự án nhà cao tầng do khả năng tiết kiệm thời gian, chi phí và phân bổ rủi ro hiệu quả cho nhà thầu. Tuy nhiên, ngành xây dựng vẫn tồn tại nhiều rủi ro phức tạp, ảnh hưởng trực tiếp đến tiến độ và chất lượng công trình. Do đó, quản lý rủi ro là yếu tố thiết yếu để đảm bảo thành công dự án.

Mục tiêu nghiên cứu là xác định các rủi ro mà nhà thầu gặp phải khi triển khai dự án DB nhà cao tầng tại TP. Hồ Chí Minh, phân tích, đánh giá và xếp hạng mức độ rủi ro, từ đó đề xuất các giải pháp ứng dụng công nghệ BIM (Building Information Modeling) nhằm giảm thiểu rủi ro. Nghiên cứu tập trung vào khoảng thời gian gần đây, với khảo sát thực tế tại các dự án lớn như Vietinbank Tower, Landmark 81, Empire City.

Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho nhà thầu trong việc lập kế hoạch ứng phó rủi ro, đồng thời thúc đẩy ứng dụng BIM trong quản lý dự án xây dựng, góp phần nâng cao hiệu quả thi công và chất lượng công trình.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên hai khung lý thuyết chính: lý thuyết quản lý rủi ro dự án và mô hình BIM trong xây dựng. Quản lý rủi ro được hiểu là quá trình nhận diện, phân tích và ứng phó với các rủi ro tiềm ẩn trong suốt vòng đời dự án nhằm giảm thiểu tác động tiêu cực. BIM là công nghệ mô hình hóa thông tin công trình, tạo ra mô hình số 3D tích hợp dữ liệu thiết kế, thi công và vận hành, giúp cải thiện phối hợp và kiểm soát dự án.

Các khái niệm chính bao gồm: rủi ro nội bộ và rủi ro bên ngoài, mức độ xác suất và tác động của rủi ro, quy trình quản lý rủi ro, các công cụ BIM như Revit, Navisworks, và các chỉ số đánh giá hiệu quả ứng dụng BIM trong giảm thiểu rủi ro.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu chính được thu thập từ khảo sát thực tế tại các dự án DB nhà cao tầng tại TP. Hồ Chí Minh, kết hợp với phỏng vấn chuyên gia quản lý dự án và nhà thầu có kinh nghiệm. Cỡ mẫu khảo sát gồm khoảng 30 chuyên gia và nhà quản lý dự án, được chọn mẫu theo phương pháp chọn mẫu phi xác suất có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện cho nhóm đối tượng nghiên cứu.

Phân tích dữ liệu sử dụng phương pháp định lượng với ba vòng khảo sát bảng hỏi đánh giá xác suất và tác động của 21 rủi ro được xác định từ nghiên cứu trước. Kỹ thuật thống kê bao gồm phân tích trọng số, xếp hạng rủi ro và kiểm định T-test để đánh giá sự khác biệt quan điểm giữa các nhóm chuyên gia. Ngoài ra, nghiên cứu áp dụng mô hình BIM để đề xuất quy trình giảm thiểu rủi ro và đánh giá hiệu quả qua dự án thực tế.

Thời gian nghiên cứu kéo dài từ tháng 8/2019 đến tháng 12/2019, tập trung tại TP. Hồ Chí Minh.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Xác định 21 rủi ro chính ảnh hưởng đến nhà thầu trong dự án DB nhà cao tầng, trong đó có 6 rủi ro được đánh giá ở mức độ cao về cả xác suất và tác động, chiếm khoảng 28,6% tổng số rủi ro khảo sát. Ví dụ, rủi ro về thay đổi thiết kế chiếm tỷ lệ 35% ý kiến chuyên gia cho là có tác động lớn.

  2. Rủi ro nội bộ chiếm khoảng 57% tổng số rủi ro, trong khi rủi ro bên ngoài chiếm 43%, cho thấy nhà thầu cần tập trung quản lý tốt các yếu tố nội bộ như năng lực nhân sự, quản lý tiến độ và chất lượng thi công.

  3. Ứng dụng BIM giúp giảm mức độ rủi ro trung bình khoảng 20-30% thông qua việc cải thiện phối hợp thiết kế, phát hiện xung đột kỹ thuật sớm và tăng cường kiểm soát tiến độ. Các chuyên gia đánh giá quy trình BIM 4D và 5D là hiệu quả nhất trong việc giảm thiểu rủi ro về tiến độ và chi phí.

  4. Phản hồi từ dự án thực tế cho thấy quy trình BIM đề xuất có tính khả thi cao, với hơn 80% chuyên gia đồng ý rằng BIM giúp nâng cao khả năng dự báo và xử lý rủi ro trong dự án DB nhà cao tầng.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của các rủi ro cao chủ yếu do tính phức tạp của dự án DB, yêu cầu phối hợp chặt chẽ giữa thiết kế và thi công, cùng với áp lực tiến độ và chi phí. So với các nghiên cứu trong ngành xây dựng tại các nước phát triển, mức độ rủi ro tại Việt Nam có phần cao hơn do hạn chế về năng lực quản lý và ứng dụng công nghệ.

Việc ứng dụng BIM được xem là xu hướng tất yếu, giúp giảm thiểu rủi ro bằng cách số hóa thông tin dự án, tăng cường minh bạch và phối hợp giữa các bên. Kết quả nghiên cứu phù hợp với báo cáo ngành và các nghiên cứu quốc tế về hiệu quả của BIM trong quản lý rủi ro xây dựng.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố mức độ rủi ro theo nhóm nội bộ và bên ngoài, bảng xếp hạng rủi ro theo trọng số, và biểu đồ so sánh mức độ rủi ro trước và sau khi áp dụng BIM.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Xây dựng hệ thống quản lý rủi ro nội bộ chặt chẽ, tập trung vào đào tạo nhân sự, nâng cao năng lực quản lý tiến độ và chất lượng thi công. Chủ thể thực hiện: nhà thầu, trong vòng 6 tháng đầu dự án.

  2. Áp dụng công nghệ BIM toàn diện trong dự án DB nhà cao tầng, bao gồm BIM 3D, 4D và 5D để cải thiện phối hợp thiết kế, lập kế hoạch thi công và kiểm soát chi phí. Chủ thể thực hiện: nhà thầu phối hợp với tư vấn thiết kế, triển khai ngay từ giai đoạn thiết kế.

  3. Thiết lập quy trình đánh giá và xếp hạng rủi ro định kỳ, sử dụng kết quả khảo sát và phân tích dữ liệu để cập nhật kế hoạch ứng phó kịp thời. Chủ thể thực hiện: bộ phận quản lý dự án, thực hiện hàng quý.

  4. Tăng cường hợp tác giữa các bên liên quan trong dự án, đặc biệt là giữa chủ đầu tư, nhà thầu và tư vấn để chia sẻ thông tin và phối hợp xử lý rủi ro. Chủ thể thực hiện: ban quản lý dự án, trong suốt vòng đời dự án.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Nhà thầu xây dựng: Nghiên cứu cung cấp cơ sở để xây dựng kế hoạch quản lý rủi ro hiệu quả, nâng cao năng lực ứng dụng BIM trong thi công dự án DB nhà cao tầng.

  2. Chủ đầu tư và ban quản lý dự án: Giúp hiểu rõ các rủi ro tiềm ẩn và cách thức ứng dụng công nghệ BIM để giám sát, kiểm soát dự án, đảm bảo tiến độ và chất lượng.

  3. Chuyên gia tư vấn thiết kế và quản lý dự án: Cung cấp phương pháp đánh giá rủi ro và đề xuất giải pháp công nghệ phù hợp, hỗ trợ phối hợp giữa các bên trong dự án.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành xây dựng, quản lý dự án: Là tài liệu tham khảo quý giá về quản lý rủi ro và ứng dụng BIM trong thực tiễn thi công xây dựng tại Việt Nam.

Câu hỏi thường gặp

  1. BIM là gì và tại sao lại quan trọng trong quản lý rủi ro xây dựng?
    BIM (Building Information Modeling) là công nghệ mô hình hóa thông tin công trình giúp tạo ra mô hình số 3D tích hợp dữ liệu thiết kế, thi công và vận hành. BIM giúp phát hiện sớm xung đột kỹ thuật, cải thiện phối hợp và giảm thiểu rủi ro về tiến độ và chi phí.

  2. Phương pháp Design and Build có ưu điểm gì trong thi công nhà cao tầng?
    Phương pháp DB giúp tiết kiệm thời gian và chi phí bằng cách giao đồng thời thiết kế và thi công cho nhà thầu, đồng thời phân bổ phần lớn rủi ro cho nhà thầu, tạo điều kiện quản lý dự án hiệu quả hơn.

  3. Các rủi ro nội bộ phổ biến nhất trong dự án DB là gì?
    Rủi ro nội bộ thường liên quan đến năng lực nhân sự, quản lý tiến độ, chất lượng thi công và thay đổi thiết kế. Những rủi ro này chiếm khoảng 57% tổng số rủi ro và cần được kiểm soát chặt chẽ.

  4. Làm thế nào để đánh giá mức độ rủi ro trong dự án xây dựng?
    Mức độ rủi ro được đánh giá dựa trên xác suất xảy ra và tác động của rủi ro đến dự án. Phương pháp khảo sát chuyên gia và phân tích trọng số giúp xếp hạng các rủi ro để ưu tiên xử lý.

  5. Ứng dụng BIM có thể giảm thiểu rủi ro như thế nào?
    BIM giúp tăng cường phối hợp giữa các bên, phát hiện xung đột thiết kế sớm, lập kế hoạch thi công chính xác và kiểm soát chi phí hiệu quả, từ đó giảm mức độ rủi ro trung bình khoảng 20-30% trong dự án.

Kết luận

  • Xác định 21 rủi ro chính ảnh hưởng đến nhà thầu trong dự án DB nhà cao tầng, trong đó 6 rủi ro có mức độ cao cần ưu tiên quản lý.
  • Rủi ro nội bộ chiếm tỷ lệ lớn hơn rủi ro bên ngoài, đòi hỏi nhà thầu tập trung nâng cao năng lực quản lý nội bộ.
  • Ứng dụng BIM được chứng minh giúp giảm thiểu rủi ro hiệu quả, đặc biệt qua các quy trình BIM 4D và 5D.
  • Quy trình BIM đề xuất đã được áp dụng thành công tại dự án thực tế, nhận được đánh giá tích cực từ chuyên gia.
  • Khuyến nghị nhà thầu và các bên liên quan triển khai đồng bộ quản lý rủi ro và ứng dụng BIM để nâng cao hiệu quả thi công.

Next steps: Triển khai đào tạo BIM cho đội ngũ nhân sự, xây dựng hệ thống quản lý rủi ro nội bộ, và áp dụng quy trình BIM trong các dự án DB tiếp theo.

Call to action: Các nhà thầu và quản lý dự án nên chủ động áp dụng BIM và quản lý rủi ro để nâng cao năng lực cạnh tranh và đảm bảo thành công dự án xây dựng nhà cao tầng.