I. Đặc thù của CQĐT và chính sách thí điểm không tổ chức HĐND cấp huyện quận phường
Chính quyền đô thị (CQĐT) tại TP.HCM đã trải qua nhiều giai đoạn phát triển, từ mô hình chính quyền 3 cấp đến đề xuất không tổ chức Hội đồng nhân dân (HĐND) tại các cấp huyện, quận, phường. Đề xuất này nhằm tạo ra một bộ máy quản lý gọn nhẹ, phù hợp với nhu cầu phát triển kinh tế xã hội của thành phố. Tuy nhiên, việc bỏ đi HĐND tại các đơn vị hành chính có thể dẫn đến khoảng trống trong giám sát và trách nhiệm giải trình. Trách nhiệm giải trình (TNGT) trở thành một vấn đề quan trọng, yêu cầu các cơ quan khác như Mặt trận Tổ quốc (MTTQ) và quy chế dân chủ cơ sở (DCCS) phải đảm nhận vai trò giám sát. MTTQ đã nhanh chóng lấp vào khoảng trống này, nhưng vẫn còn nhiều thách thức trong việc đảm bảo tính đại diện và hiệu quả giám sát.
1.1. Đô thị và chính quyền đô thị
Đô thị Việt Nam, đặc biệt là TP.HCM, có những đặc thù riêng biệt trong tổ chức chính quyền. Đô thị không chỉ là nơi tập trung dân cư mà còn là trung tâm kinh tế, văn hóa. Mô hình CQĐT cần phải phù hợp với hạ tầng và đặc điểm của cư dân đô thị. Việc tổ chức bộ máy chính quyền tại đô thị cần đảm bảo tính linh hoạt và hiệu quả trong quản lý. Đặc biệt, sự chuyển giao quyền lực giám sát từ HĐND sang các cơ quan khác như MTTQ và DCCS là một thách thức lớn, đòi hỏi sự điều chỉnh trong cách thức hoạt động và giám sát của các cơ quan này.
1.2. Những hạn chế của mô hình chính quyền 3 cấp tại TP.HCM
Mô hình chính quyền 3 cấp tại TP.HCM đã bộc lộ nhiều hạn chế, đặc biệt trong việc quản lý và cung cấp dịch vụ công. Sự phức tạp trong cơ cấu tổ chức đã dẫn đến tình trạng chồng chéo trong quản lý, gây khó khăn cho việc thực hiện các chính sách phát triển. Việc không tổ chức HĐND tại các cấp huyện, quận, phường được xem là một giải pháp nhằm khắc phục những bất cập này. Tuy nhiên, điều này cũng đặt ra câu hỏi về khả năng giám sát và trách nhiệm giải trình của các cơ quan hành chính trong bối cảnh mới.
II. Tổ chức TNGT tại địa bàn phường khi không tổ chức HĐND huyện quận phường
Việc tổ chức trách nhiệm giải trình (TNGT) tại phường Bến Nghé sau một năm không tổ chức HĐND đã cho thấy những thay đổi đáng kể trong cơ chế giám sát. MTTQ đã đảm nhận vai trò giám sát chính, thông qua việc lấy phiếu tín nhiệm và tập hợp ý kiến nhân dân. Tuy nhiên, tính đại diện của MTTQ vẫn còn hạn chế, do tổ chức này không phải là cơ quan đại diện trực tiếp của nhân dân. Quy chế dân chủ cơ sở (DCCS) cũng đã được áp dụng, nhưng vẫn chưa đủ để đảm bảo trách nhiệm giải trình của UBND phường. Sự chuyển giao quyền lực giám sát từ HĐND sang các cơ quan khác cần được củng cố để đảm bảo tính hiệu quả trong quản lý.
2.1. Tổ chức TNGT tại địa bàn phường Bến Nghé
Tại phường Bến Nghé, MTTQ đã nhanh chóng lấp vào khoảng trống do việc không tổ chức HĐND để thực hiện các hoạt động giám sát. MTTQ đã tổ chức các cuộc họp lấy ý kiến nhân dân và thực hiện việc đánh giá hoạt động của UBND phường. Tuy nhiên, việc này vẫn gặp khó khăn do thiếu cơ chế pháp lý rõ ràng để đảm bảo quyền lực giám sát. Các Tổ dân phố cũng đã tham gia vào quá trình giám sát, nhưng vai trò của họ vẫn chưa được phát huy tối đa. Cần có những điều chỉnh trong quy định để tăng cường hiệu quả giám sát của các cơ quan này.
2.2. Đánh giá hoạt động giám sát
Hoạt động giám sát tại phường Bến Nghé đã cho thấy một số kết quả tích cực, nhưng cũng bộc lộ nhiều hạn chế. MTTQ đã thực hiện việc giám sát thông qua các cuộc họp và lấy ý kiến nhân dân, nhưng vẫn còn thiếu tính đại diện và hiệu quả. Các cơ chế giám sát cần được củng cố để đảm bảo UBND phường thực hiện đúng trách nhiệm của mình. Việc đánh giá hoạt động giám sát cần dựa trên các tiêu chí cụ thể để có thể đưa ra những kiến nghị phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tại địa phương.
III. Kiến nghị chính sách
Để nâng cao hiệu quả của trách nhiệm giải trình tại phường Bến Nghé, cần có những kiến nghị chính sách cụ thể. Đầu tiên, cần gia tăng vai trò giám sát của MTTQ phường thông qua việc củng cố cơ chế pháp lý và tăng cường quyền lực cho tổ chức này. Thứ hai, cần xem xét lại vai trò của HĐND thành phố để đảm bảo tính hiệu quả trong giám sát các cơ quan hành chính. Cuối cùng, việc tăng cường quy chế dân chủ cơ sở (DCCS) cũng cần được thực hiện để đảm bảo quyền giám sát của nhân dân được phát huy tối đa. Những kiến nghị này không chỉ giúp nâng cao trách nhiệm giải trình mà còn góp phần vào sự phát triển bền vững của TP.HCM.
3.1. Nâng cao vai trò giám sát của MTTQ phường
MTTQ cần được trang bị thêm quyền lực và trách nhiệm trong việc giám sát UBND phường. Cần có các quy định rõ ràng về quyền hạn của MTTQ trong việc thực hiện giám sát, từ đó tạo điều kiện cho tổ chức này hoạt động hiệu quả hơn. Việc tổ chức các cuộc họp lấy ý kiến nhân dân cũng cần được thực hiện thường xuyên hơn để đảm bảo tính đại diện và hiệu quả trong giám sát.
3.2. Tăng cường Pháp lệnh DCCS tại địa phương
Pháp lệnh DCCS cần được điều chỉnh để đảm bảo quyền giám sát của nhân dân được thực hiện một cách hiệu quả. Cần có các cơ chế cụ thể để người dân có thể tham gia vào quá trình giám sát các hoạt động của UBND phường. Việc này không chỉ giúp nâng cao trách nhiệm giải trình mà còn tạo ra sự gắn kết giữa chính quyền và nhân dân, từ đó thúc đẩy sự phát triển bền vững của địa phương.
