I. Tổng Quan Về Tính Tích Cực Chính Trị Của Nông Dân Hiện Nay
Trong đời sống chính trị hiện đại, tính tích cực chính trị của công dân đóng vai trò to lớn, ảnh hưởng trực tiếp đến quá trình dân chủ hóa và sự vận hành của thể chế chính trị pháp quyền. Đó là sự quan tâm đến mục đích của quá trình chính trị, sự tự giác, chủ động, sáng tạo của công dân trong tham gia và đóng góp hiệu quả. Tính tích cực chính trị thể hiện trên nhiều bình diện, từ bầu cử đến tham gia quyết định chính trị lớn, chấp hành luật pháp và xây dựng chính sách. Nghiên cứu tính tích cực chính trị cần xem xét trong mối quan hệ giữa công dân với thể chế chính trị và các chủ thể quyền lực. Nếu không phát huy được tính tích cực chính trị, các quá trình chính trị, pháp lý có thể vận hành lệch lạc, dẫn đến thiếu dân chủ, công bằng, minh bạch, gây mất ổn định và cản trở phát triển kinh tế - xã hội.
1.1. Vai trò của nông dân trong đời sống chính trị Việt Nam
Ở Việt Nam, nông dân là lực lượng đông đảo, có đóng góp to lớn trong lịch sử và phát triển đất nước. Họ là lực lượng chủ lực trong phát triển kinh tế, xây đắp văn hóa và hình thành làng quê Việt Nam. Hiện nay, nông dân chiếm gần 70% dân số và trên 44% lực lượng lao động xã hội. Đảng Cộng sản Việt Nam và Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn coi trọng vấn đề nông nghiệp, nông dân, nông thôn, khẳng định vai trò chính trị của nông dân qua các thời kỳ. Chủ tịch Hồ Chí Minh từng khẳng định: “Nền tảng của vấn đề dân tộc là vấn đề nông dân”. Đại hội XII của Đảng xác định phát triển nông nghiệp là then chốt, xây dựng nông thôn mới là căn bản, nông dân giữ vai trò chủ thể.
1.2. Thực trạng đời sống và những thách thức của nông dân hiện nay
Mặc dù đời sống vật chất, tinh thần của nông dân đã được cải thiện, nhưng vẫn còn nhiều khó khăn. Tỷ lệ hộ nghèo còn cao, đặc biệt ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số, vùng sâu, vùng xa. Sản xuất còn nhỏ lẻ, sức cạnh tranh thấp, giá nông sản bấp bênh. Các chính sách về thu mua, tiêu thụ nông sản, nhập khẩu vật tư nông nghiệp, khai thác khoáng sản, hải sản, bảo hiểm nông nghiệp chưa mang lại quyền lợi thực sự cho nông dân. Nông dân khó tiếp cận tín dụng, thiếu vốn sản xuất, kinh doanh. Việc thu hồi đất, đền bù, tái định cư chưa phù hợp, gây khó khăn cho một bộ phận nông dân.
II. Vấn Đề Và Thách Thức Về Tính Tích Cực Chính Trị Nông Dân
Thực hiện sự nghiệp đổi mới, công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và hội nhập quốc tế không thể thiếu vai trò của nông dân. Trước yêu cầu của sự nghiệp đổi mới và hội nhập, việc khắc phục những hạn chế, phát huy vai trò làm chủ của nông dân vừa là nhiệm vụ, vừa là điều kiện để thực hiện thắng lợi sự nghiệp đổi mới và hội nhập quốc tế. Cần tập trung nghiên cứu và thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp, trong đó việc bồi đắp, củng cố, nâng cao tính tích cực chính trị của nông dân là một trong các giải pháp trọng tâm. Tuy nhiên, các nghiên cứu khoa học về nông dân thời gian qua còn thiếu các nghiên cứu sâu cả về lý thuyết và thực tiễn tính tích cực chính trị của nông dân, vì vậy chưa có đầy đủ căn cứ khoa học để xây dựng các giải pháp thật sự hiệu quả.
2.1. Hạn chế trong nhận thức và phát huy vai trò chính trị của nông dân
Một nguyên nhân quan trọng dẫn đến tình trạng khó khăn của nông dân là do họ chưa ý thức hết hoặc chưa phát huy hết vai trò, trách nhiệm chính trị của mình trong các quá trình kinh tế - xã hội. Tính tích cực chính trị của nông dân chưa được nhận thức và phát huy đầy đủ, thậm chí có nơi, có lúc bị lợi dụng, biến dạng. Điều này đòi hỏi cần có những nghiên cứu sâu sắc hơn về ý thức chính trị của nông dân.
2.2. Tầm quan trọng của việc nghiên cứu tính tích cực chính trị của nông dân
Việc nghiên cứu và phát huy tính tích cực chính trị của nông dân là nhiệm vụ có ý nghĩa quan trọng, tạo ra nguồn lực để phát triển kinh tế - xã hội, hội nhập quốc tế, bảo vệ vững chắc chủ quyền biển đảo và Tổ quốc Việt Nam. Cần tiếp tục nghiên cứu một cách đầy đủ và sâu sắc về tính tích cực chính trị của nông dân với mục tiêu xây dựng và triển khai thực hiện đồng bộ các giải pháp góp phần phát huy vai trò chủ thể chính trị của nông dân.
III. Giải Pháp Nâng Cao Tính Tích Cực Chính Trị Cho Nông Dân
Để nâng cao tính tích cực chính trị của nông dân, cần có những giải pháp đồng bộ và toàn diện, tập trung vào việc nâng cao nhận thức, tạo điều kiện tham gia vào quá trình hoạch định chính sách, bảo vệ quyền lợi chính đáng của nông dân. Đồng thời, cần tăng cường vai trò của các tổ chức chính trị - xã hội trong việc đại diện và bảo vệ quyền lợi của nông dân. Cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa Nhà nước, các tổ chức chính trị - xã hội và người nông dân để thực hiện hiệu quả các giải pháp này.
3.1. Nâng cao nhận thức về quyền và nghĩa vụ chính trị của nông dân
Cần tăng cường công tác tuyên truyền, giáo dục để nâng cao nhận thức của nông dân về quyền và nghĩa vụ chính trị của mình. Nông dân cần hiểu rõ về vai trò của mình trong việc xây dựng và bảo vệ đất nước, cũng như quyền tham gia vào các hoạt động chính trị, xã hội. Cần tạo điều kiện để nông dân tiếp cận thông tin, nâng cao trình độ dân trí, hiểu biết pháp luật.
3.2. Tạo điều kiện để nông dân tham gia vào quá trình hoạch định chính sách
Cần tạo cơ chế để nông dân tham gia vào quá trình hoạch định chính sách liên quan đến nông nghiệp, nông thôn, nông dân. Điều này có thể thực hiện thông qua việc tổ chức các cuộc đối thoại, tham vấn, lấy ý kiến của nông dân trước khi ban hành các chính sách. Cần lắng nghe ý kiến của nông dân, tôn trọng quyền tham gia của họ vào quá trình ra quyết định.
3.3. Tăng cường vai trò của các tổ chức chính trị xã hội
Cần tăng cường vai trò của các tổ chức chính trị - xã hội, đặc biệt là Hội Nông dân, trong việc đại diện và bảo vệ quyền lợi của nông dân. Các tổ chức này cần chủ động nắm bắt tâm tư, nguyện vọng của nông dân, phản ánh kịp thời với các cơ quan chức năng. Đồng thời, cần tăng cường công tác tư vấn pháp luật, hỗ trợ nông dân giải quyết các vấn đề phát sinh trong quá trình sản xuất, kinh doanh.
IV. Nghiên Cứu Thực Trạng Tính Tích Cực Chính Trị Nông Dân Bắc Bộ
Luận án tập trung nghiên cứu tính tích cực chính trị của nông dân vùng duyên hải Bắc Bộ trong hoạt động bầu cử và thực hiện quy chế dân chủ trong xây dựng nông thôn mới. Phạm vi nghiên cứu bao gồm các tỉnh Quảng Ninh, Thái Bình, Nam Định, Ninh Bình và thành phố Hải Phòng. Thời gian nghiên cứu thực trạng tính tích cực chính trị của nông dân vùng duyên hải Bắc Bộ tại thời điểm thực hiện Luận án (2015-2016); các giải pháp được đề xuất trong tầm nhìn đến 2020. Giả thuyết nghiên cứu là tính tích cực chính trị của nông dân có vai trò hết sức quan trọng trong đời sống chính trị, để nhận thức đúng đối tượng nghiên cứu này cần xây dựng một khung lý thuyết cụ thể.
4.1. Phương pháp nghiên cứu và thu thập dữ liệu
Trên cơ sở phương pháp luận duy vật biện chứng và duy vật lịch sử, tác giả vận dụng các phương pháp chung, các phương pháp liên ngành và chuyên ngành: kết hợp lịch sử - lôgic, phân tích, tổng hợp, thống kê, định lượng, định tính, so sánh, văn bản học, chính trị học so sánh, phân tích hành vi. Phương pháp kết hợp lịch sử - lôgic được tác giả Luận án sử dụng để khái quát hóa quá trình hình thành và phát triển của tính tích cực chính trị của nông dân qua từng thời kỳ lịch sử.
4.2. Điều tra xã hội học về tính tích cực chính trị của nông dân
Phương pháp định tính, định lượng, điều tra xã hội học được tác giả Luận án sử dụng để tiến hành điều tra xã hội học tại 5 tỉnh, thành phố vùng duyên hải Bắc Bộ, thực hiện điều tra, khảo sát tại 10 huyện với 20 xã, tổng số 800 phiếu (chọn ngẫu nhiên mỗi tỉnh, thành phố 02 huyện, mỗi huyện 02 xã, mỗi xã 40 phiếu điều tra), nhằm bổ sung thêm tư liệu về thực trạng tính tích cực chính trị của nông dân.
V. Đóng Góp Mới Về Khoa Học Về Tính Tích Cực Chính Trị
Luận án góp phần xây dựng khung lý thuyết về tính tích cực chính trị của nông dân, cụ thể là: Xác lập khái niệm khoa học về tính tích cực chính trị của nông dân; đặc điểm, vai trò, hình thức thể hiện tính tích cực chính trị của nông dân. Góp phần cung cấp bộ tiêu chí cơ bản đánh giá về tính tích cực chính trị của nông dân. Đề xuất được một số giải pháp chủ yếu, có tính khả thi, nhằm nâng cao tính tích cực chính trị của nông dân vùng duyên hải Bắc Bộ hiện nay.
5.1. Xây dựng khung lý thuyết về tính tích cực chính trị của nông dân
Luận án tập trung vào việc xây dựng một khung lý thuyết cụ thể về tính tích cực chính trị của nông dân, bao gồm việc xác định khái niệm khoa học, đặc điểm, vai trò và hình thức thể hiện của nó. Điều này giúp tạo ra một cơ sở lý luận vững chắc cho việc nghiên cứu và đánh giá tính tích cực chính trị của nông dân.
5.2. Đề xuất giải pháp nâng cao tính tích cực chính trị của nông dân
Luận án đề xuất một số giải pháp chủ yếu, có tính khả thi, nhằm nâng cao tính tích cực chính trị của nông dân vùng duyên hải Bắc Bộ hiện nay. Các giải pháp này được xây dựng dựa trên kết quả nghiên cứu thực trạng và phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến tính tích cực chính trị của nông dân.
VI. Ý Nghĩa Lý Luận Và Thực Tiễn Của Nghiên Cứu Về Nông Dân
Luận án góp phần làm rõ khung lý thuyết về tính tích cực chính trị của nông dân, có giá trị tham khảo cho các nghiên cứu sâu hơn về nông dân và giai cấp nông dân. Kết quả nghiên cứu của Luận án có thể được sử dụng làm tài liệu tham khảo trong nghiên cứu khoa học và giảng viên đào tạo các vấn đề có liên quan trong lĩnh vực khoa học chính trị và một số lĩnh vực khoa học xã hội và nhân văn khác. Các kết quả đó cũng có thể được tham khảo trong quá trình hoạch định đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước về nông dân, nông nghiệp và nông thôn.
6.1. Giá trị tham khảo cho các nghiên cứu về nông dân
Luận án cung cấp một khung lý thuyết và phương pháp luận có giá trị tham khảo cho các nghiên cứu sâu hơn về nông dân và giai cấp nông dân. Các nhà nghiên cứu có thể sử dụng kết quả nghiên cứu của Luận án để hiểu rõ hơn về tính tích cực chính trị của nông dân và các yếu tố ảnh hưởng đến nó.
6.2. Ứng dụng trong hoạch định chính sách về nông nghiệp nông thôn
Các kết quả nghiên cứu của Luận án có thể được tham khảo trong quá trình hoạch định đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước về nông dân, nông nghiệp và nông thôn. Các nhà hoạch định chính sách có thể sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng các chính sách phù hợp, nhằm nâng cao tính tích cực chính trị của nông dân và phát triển nông nghiệp, nông thôn bền vững.
