Tổng quan nghiên cứu

Căng thẳng công việc là một vấn đề phổ biến và ảnh hưởng sâu rộng trong ngành y tế, đặc biệt đối với điều dưỡng viên làm việc tại các khoa chuyên sâu như Gây mê hồi sức. Tính đến tháng 8 năm 2021, Việt Nam ghi nhận hơn 215.000 ca nhiễm Covid-19, trong đó chủng virus Delta với khả năng lây lan nhanh đã tạo áp lực lớn lên hệ thống y tế, đặc biệt là nhân viên y tế trực tiếp chăm sóc bệnh nhân. Tại Bệnh viện Quận Thủ Đức, khoa Gây mê hồi sức thực hiện khoảng 80 ca phẫu thuật mỗi ngày, trong đó có 10-15 ca cấp cứu, tạo ra môi trường làm việc căng thẳng và áp lực cao cho điều dưỡng viên.

Nghiên cứu nhằm mục tiêu mô tả thực trạng nguy cơ stress nghề nghiệp của điều dưỡng khoa Gây mê hồi sức tại Bệnh viện Quận Thủ Đức năm 2021, đồng thời phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến nguy cơ này. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào 55 điều dưỡng đang công tác tại khu phòng mổ chính của khoa, không bao gồm những người làm nhiệm vụ tại phòng mổ Covid-19, trong khoảng thời gian từ tháng 4 đến tháng 9 năm 2021. Việc đánh giá mức độ stress và các yếu tố liên quan sẽ giúp đề xuất các giải pháp nâng cao chất lượng môi trường làm việc, góp phần cải thiện hiệu quả chăm sóc bệnh nhân và sức khỏe tinh thần của điều dưỡng viên.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết về stress nghề nghiệp, trong đó stress được định nghĩa là phản ứng sinh học và tâm lý không đặc hiệu của cơ thể trước các tác nhân gây áp lực. Khung lý thuyết bao gồm ba nhóm yếu tố chính ảnh hưởng đến stress nghề nghiệp:

  • Yếu tố cá nhân: Tuổi tác, giới tính, trình độ chuyên môn, kinh nghiệm công tác.
  • Yếu tố nơi làm việc: Môi trường làm việc, khối lượng công việc, mối quan hệ đồng nghiệp, sự hỗ trợ từ lãnh đạo.
  • Yếu tố xã hội: Hỗ trợ xã hội, điều kiện sống, văn hóa giao tiếp.

Ngoài ra, thang đo Nursing Stress Scale (NSS) được sử dụng để đánh giá mức độ nguy cơ stress nghề nghiệp qua 34 yếu tố liên quan đến công việc điều dưỡng, phân thành 7 nhóm yếu tố như chứng kiến cơn đau, xung đột với bác sĩ, quá tải công việc, thiếu sự hỗ trợ, v.v.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu được thiết kế theo phương pháp cắt ngang kết hợp định lượng và định tính, với cỡ mẫu định lượng là toàn bộ 55 điều dưỡng tại khu phòng mổ chính khoa Gây mê hồi sức, không làm nhiệm vụ phòng mổ Covid-19, có thời gian công tác trên 6 tháng. Phần định tính gồm 2 nhóm thảo luận nhóm (mỗi nhóm 4-5 điều dưỡng) phân theo mức nguy cơ stress cao và thấp, cùng phỏng vấn sâu 3 lãnh đạo khoa.

Dữ liệu định lượng được thu thập qua bộ câu hỏi dựa trên thang đo NSS, xử lý bằng phần mềm SPSS 20 với các thống kê mô tả và kiểm định Chi-square để phân tích mối liên quan giữa các biến. Dữ liệu định tính được phân tích theo chủ đề nhằm giải thích sâu sắc các kết quả định lượng và đề xuất giải pháp.

Thời gian nghiên cứu kéo dài từ tháng 4 đến tháng 9 năm 2021 tại khoa Gây mê hồi sức, Bệnh viện Quận Thủ Đức, TP. Hồ Chí Minh. Điều tra viên là các điều dưỡng được tập huấn, đảm bảo thu thập dữ liệu chính xác và bảo mật thông tin người tham gia.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Đặc điểm nhân thân điều dưỡng: Nhóm tuổi 20-30 chiếm 49,1%, nhóm 30-45 chiếm 50,9%. Điều dưỡng nữ chiếm 65,5%, nam 34,5%. Trình độ đại học chiếm 78,2%, thời gian công tác dưới 10 năm chiếm 72,7%. Vị trí điều dưỡng dụng cụ chiếm 52,7%, điều dưỡng gây mê 29,1%.

  2. Mức độ nguy cơ stress: 90,9% điều dưỡng có nguy cơ stress thấp, 9,1% nguy cơ trung bình, không có trường hợp nguy cơ cao. Điều này cho thấy phần lớn điều dưỡng tại khoa có khả năng kiểm soát stress tốt trong môi trường làm việc hiện tại.

  3. Yếu tố chứng kiến cơn đau, cái chết bệnh nhân: 43,7% điều dưỡng thường xuyên chứng kiến bệnh nhân trải qua cơn đau, 25,4% thực hiện chăm sóc bệnh nhân đau đớn, 12,7% cảm thấy bất lực khi bệnh nhân không cải thiện. Đây là nhóm yếu tố nguy cơ cao nhất liên quan đến stress.

  4. Yếu tố quá tải công việc: 81,8% điều dưỡng làm việc với máy tính nhiều, 26,3% có nhiều yêu cầu công việc không liên quan chăm sóc bệnh nhân, 25,5% không đủ thời gian hỗ trợ cảm xúc cho bệnh nhân và gia đình. Áp lực hành chính và khối lượng công việc ngoài chuyên môn là nguyên nhân gây stress đáng kể.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy mặc dù phần lớn điều dưỡng có nguy cơ stress thấp, nhưng các yếu tố liên quan đến chứng kiến cơn đau và quá tải công việc vẫn là những áp lực lớn. Việc chăm sóc bệnh nhân đau đớn và chứng kiến cái chết là những trải nghiệm tâm lý nặng nề, dễ dẫn đến stress mãn tính nếu không được hỗ trợ kịp thời. Điều này phù hợp với các nghiên cứu quốc tế và trong nước, cho thấy yếu tố cảm xúc trong chăm sóc bệnh nhân là nguyên nhân chính gây stress nghề nghiệp.

Áp lực từ công việc hành chính, làm việc với máy tính và các yêu cầu không liên quan đến chăm sóc trực tiếp làm giảm thời gian và năng lượng dành cho bệnh nhân, ảnh hưởng đến chất lượng công việc và tăng nguy cơ stress. Mối quan hệ giữa điều dưỡng và bác sĩ, đồng nghiệp được đánh giá ở mức độ thấp về xung đột, nhờ vào sự hỗ trợ từ lãnh đạo và các hoạt động gắn kết nhân viên.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ các yếu tố nguy cơ stress, bảng phân tích mối liên quan giữa đặc điểm nhân thân và mức độ stress, giúp minh họa rõ ràng các nhóm nguy cơ và yếu tố ảnh hưởng.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường hỗ trợ tâm lý cho điều dưỡng: Thiết lập các chương trình tư vấn, hỗ trợ tâm lý định kỳ nhằm giúp điều dưỡng xử lý cảm xúc khi chứng kiến bệnh nhân đau đớn và tử vong. Thời gian thực hiện trong 6 tháng, do phòng Tâm lý bệnh viện phối hợp khoa Gây mê hồi sức triển khai.

  2. Giảm tải công việc hành chính: Rà soát và tối ưu hóa quy trình giấy tờ, áp dụng công nghệ thông tin hiệu quả để giảm thời gian làm việc với máy tính và các công việc không liên quan chăm sóc. Mục tiêu giảm 30% thời gian hành chính trong 1 năm, do ban giám đốc bệnh viện chỉ đạo.

  3. Nâng cao năng lực chuyên môn và giao tiếp: Tổ chức các khóa đào tạo nâng cao kỹ năng chuyên môn và kỹ năng giao tiếp, phối hợp giữa điều dưỡng và bác sĩ nhằm giảm mâu thuẫn và tăng sự phối hợp trong công việc. Thực hiện hàng quý, do khoa Gây mê hồi sức và phòng Đào tạo phối hợp.

  4. Tăng cường hoạt động gắn kết nhân viên: Tổ chức các hoạt động ngoại khóa, sinh hoạt nhóm nhằm tăng sự gắn bó, hỗ trợ lẫn nhau giữa các điều dưỡng và lãnh đạo khoa. Thời gian thực hiện liên tục, do công đoàn và đoàn thanh niên khoa phụ trách.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Lãnh đạo bệnh viện và khoa Gây mê hồi sức: Để hiểu rõ thực trạng stress nghề nghiệp, từ đó xây dựng chính sách hỗ trợ và cải thiện môi trường làm việc phù hợp.

  2. Điều dưỡng viên và nhân viên y tế: Nhận diện các yếu tố nguy cơ stress, nâng cao nhận thức và kỹ năng quản lý stress cá nhân, cải thiện hiệu quả công việc và sức khỏe tinh thần.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành y tế công cộng, quản lý y tế: Tham khảo phương pháp nghiên cứu kết hợp định lượng và định tính, ứng dụng thang đo NSS trong đánh giá stress nghề nghiệp.

  4. Các tổ chức đào tạo và phát triển nguồn nhân lực y tế: Sử dụng kết quả nghiên cứu để thiết kế chương trình đào tạo, nâng cao năng lực chuyên môn và kỹ năng mềm cho điều dưỡng.

Câu hỏi thường gặp

  1. Nguy cơ stress nghề nghiệp là gì?
    Nguy cơ stress nghề nghiệp là khả năng điều dưỡng bị ảnh hưởng tiêu cực về tâm lý do các yếu tố trong công việc như quá tải, xung đột, chứng kiến đau đớn và tử vong của bệnh nhân. Ví dụ, 43,7% điều dưỡng tại khoa Gây mê hồi sức thường xuyên chứng kiến bệnh nhân đau đớn.

  2. Tại sao điều dưỡng khoa Gây mê hồi sức dễ bị stress?
    Do đặc thù công việc phải chăm sóc bệnh nhân trong các ca phẫu thuật, chứng kiến cơn đau, tử vong, cùng với áp lực công việc hành chính và yêu cầu cao về kỹ năng chuyên môn. Nghiên cứu cho thấy 81,8% điều dưỡng làm việc nhiều với máy tính, gây áp lực lớn.

  3. Các yếu tố nào ảnh hưởng đến mức độ stress của điều dưỡng?
    Bao gồm yếu tố cá nhân (tuổi, trình độ), yếu tố nơi làm việc (khối lượng công việc, mối quan hệ đồng nghiệp, sự hỗ trợ lãnh đạo), và yếu tố xã hội (hỗ trợ xã hội, điều kiện sống). Ví dụ, điều dưỡng dưới 30 tuổi thường có mức stress cao hơn.

  4. Làm thế nào để giảm stress cho điều dưỡng?
    Có thể áp dụng các biện pháp như tư vấn tâm lý, giảm tải công việc hành chính, nâng cao kỹ năng giao tiếp, tổ chức hoạt động gắn kết nhân viên. Nghiên cứu đề xuất các giải pháp cụ thể với timeline rõ ràng.

  5. Nghiên cứu này có thể áp dụng ở đâu?
    Ngoài Bệnh viện Quận Thủ Đức, kết quả và phương pháp nghiên cứu có thể áp dụng cho các bệnh viện khác có khoa Gây mê hồi sức hoặc các khoa điều dưỡng chuyên sâu nhằm đánh giá và cải thiện sức khỏe tinh thần nhân viên y tế.

Kết luận

  • Phần lớn điều dưỡng khoa Gây mê hồi sức tại Bệnh viện Quận Thủ Đức có nguy cơ stress thấp (90,9%), tuy nhiên vẫn tồn tại các yếu tố nguy cơ như chứng kiến cơn đau bệnh nhân (43,7%) và quá tải công việc hành chính (81,8%).
  • Yếu tố cá nhân, môi trường làm việc và xã hội đều ảnh hưởng đến mức độ stress nghề nghiệp của điều dưỡng.
  • Nghiên cứu kết hợp phương pháp định lượng và định tính giúp hiểu sâu sắc nguyên nhân và đề xuất giải pháp thực tiễn.
  • Các giải pháp tập trung vào hỗ trợ tâm lý, giảm tải công việc, nâng cao năng lực và tăng cường gắn kết nhân viên được đề xuất với timeline cụ thể.
  • Tiếp tục nghiên cứu mở rộng và áp dụng các biện pháp can thiệp nhằm nâng cao sức khỏe tinh thần và hiệu quả công việc của điều dưỡng trong bối cảnh dịch bệnh và áp lực y tế hiện nay.

Hành động ngay hôm nay để cải thiện môi trường làm việc và sức khỏe tinh thần cho điều dưỡng là cần thiết nhằm đảm bảo chất lượng chăm sóc bệnh nhân và sự phát triển bền vững của ngành y tế.