Tổng quan nghiên cứu

Tỉnh Kiên Giang, với đường bờ biển dài khoảng 200 km và gần 143 đảo lớn nhỏ, là một trong những địa phương có tiềm năng phát triển vận tải thủy từ bờ ra đảo lớn nhất Việt Nam. Theo ước tính, các tuyến vận tải thủy từ bờ ra đảo tại đây phục vụ khoảng 15.000 lượt hành khách và 3.000 tấn hàng hóa mỗi ngày, đóng góp quan trọng vào phát triển kinh tế - xã hội và du lịch, đặc biệt là tại đảo Phú Quốc. Tuy nhiên, việc quản lý nhà nước (QLNN) chuyên ngành trên các tuyến vận tải này còn nhiều thách thức, nhất là trong thực hiện pháp luật về phân cấp, phân quyền (PCPQ). Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng thực hiện pháp luật về PCPQ trong quản lý tuyến vận tải thủy từ bờ ra đảo tại Kiên Giang giai đoạn 2022-2024, từ đó đề xuất giải pháp nâng cao hiệu lực, hiệu quả QLNN. Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc đảm bảo an toàn, an ninh hàng hải, phòng chống cháy nổ và ô nhiễm môi trường, đồng thời góp phần thúc đẩy phát triển bền vững ngành vận tải thủy và kinh tế biển địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý nhà nước, trong đó nổi bật là:

  • Lý thuyết phân cấp và phân quyền trong quản lý nhà nước: Phân cấp là việc chuyển giao nhiệm vụ, quyền hạn từ cơ quan cấp trên xuống cấp dưới nhằm tăng cường hiệu quả quản lý; phân quyền là sự phân chia quyền lực giữa các cơ quan ngang cấp hoặc giữa trung ương và địa phương, đảm bảo tính tự chủ và kiểm soát quyền lực theo quy định pháp luật.

  • Mô hình thực hiện pháp luật: Thực hiện pháp luật là quá trình hiện thực hóa các quy định pháp luật vào thực tiễn, bao gồm các hoạt động như áp dụng, kiểm tra, giám sát và xử phạt vi phạm hành chính.

  • Khái niệm quản lý tuyến vận tải thủy từ bờ ra đảo: Bao gồm các hoạt động chấp pháp, điều hành, quản lý hành chính nhằm đảm bảo an toàn, an ninh hàng hải, phòng chống cháy nổ và ô nhiễm môi trường trên các tuyến vận tải thủy từ đất liền ra các đảo.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: tuyến vận tải thủy từ bờ ra đảo, phân cấp, phân quyền, thực hiện pháp luật, quản lý nhà nước chuyên ngành hàng hải.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp:

  • Phân tích, tổng hợp: Xử lý các văn bản pháp luật, tài liệu chuyên ngành và số liệu thống kê để xây dựng khung lý thuyết và đánh giá thực trạng.

  • Quan sát, mô tả thực tế: Thu thập thông tin tại Cảng vụ Hàng hải Kiên Giang (CVHHKG) và Cảng vụ Đường thủy nội địa Kiên Giang (CVĐTNĐKG) về hoạt động quản lý tuyến vận tải thủy từ bờ ra đảo.

  • Điều tra xã hội học: Phỏng vấn cán bộ quản lý, doanh nghiệp vận tải và thuyền trưởng để thu thập ý kiến về hiệu quả và tồn tại trong thực hiện pháp luật.

  • Thống kê: Tổng hợp số liệu về số tuyến vận tải, số tàu thuyền, lượt hành khách, hàng hóa, số vụ kiểm tra và xử phạt vi phạm hành chính từ năm 2017 đến 2023.

Cỡ mẫu nghiên cứu gồm 46 cán bộ công chức tại CVHHKG, đại diện doanh nghiệp vận tải và thuyền trưởng trên các tuyến vận tải thủy từ bờ ra đảo. Phương pháp chọn mẫu theo tiêu chí chuyên môn và kinh nghiệm thực tiễn. Thời gian nghiên cứu từ 2022 đến 2024.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Quản lý tuyến vận tải thủy từ bờ ra đảo tại Kiên Giang có 7 tuyến chính do CVHHKG quản lý, với 36 tàu thuyền hoạt động cố định, gồm 20 tàu cao tốc và 16 tàu phà, phục vụ khoảng 15.000 lượt hành khách/ngày và 3.000 tấn hàng hóa/ngày.

  2. Việc thực hiện pháp luật về PCPQ trong chấp thuận đưa tàu thuyền vào hoạt động được CVHHKG thực hiện hiệu quả, với hơn 200 hồ sơ được xử lý trong 10 năm qua, thủ tục nhanh gọn, tạo thuận lợi cho doanh nghiệp.

  3. Công tác thực hiện thủ tục cho tàu thuyền vào, rời cảng, bến được triển khai nghiêm túc, đảm bảo an toàn hành khách và thuyền viên, với khoảng 180 lượt tàu vào, rời cảng mỗi ngày. Tuy nhiên, tồn tại chồng chéo quản lý tại hai tuyến Hà Tiên - Phú Quốc và Kiên Lương - Phú Quốc khi CVĐTNĐKG vẫn cấp phép cho một số tàu thủy nội địa, gây khó khăn cho doanh nghiệp.

  4. Công tác kiểm tra tàu thuyền và cảng, bến được thực hiện định kỳ với 270 lượt kiểm tra tàu và 35 lượt kiểm tra cảng, bến từ 2017 đến 2023, phát hiện 45 khiếm khuyết, trong đó 5 trường hợp bị xử phạt vi phạm hành chính với tổng số tiền phạt 35 triệu đồng.

  5. Việc xử phạt vi phạm hành chính còn tồn tại bất cập do sự chồng chéo thẩm quyền giữa CVHHKG và CVĐTNĐKG, dẫn đến mức phạt và quy trình xử lý không đồng nhất, gây khó khăn cho doanh nghiệp và ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý.

Thảo luận kết quả

Các kết quả trên cho thấy việc thực hiện pháp luật về PCPQ trong quản lý tuyến vận tải thủy từ bờ ra đảo tại Kiên Giang đã đạt được nhiều thành tựu, đặc biệt trong việc nâng cao năng lực quản lý, áp dụng công nghệ thông tin và cải cách thủ tục hành chính. Việc áp dụng hệ thống theo dõi tàu AIS 24/24 giúp tăng cường an toàn và giám sát hiệu quả.

Tuy nhiên, tồn tại chồng chéo quản lý giữa CVHHKG và CVĐTNĐKG tại một số tuyến vận tải làm giảm hiệu lực quản lý, gây bức xúc cho doanh nghiệp và tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn. So sánh với các nghiên cứu về phân cấp, phân quyền trong quản lý nhà nước cho thấy đây là vấn đề phổ biến khi các cơ quan có thẩm quyền chưa được phân định rõ ràng hoặc chưa phối hợp hiệu quả.

Việc xử phạt vi phạm hành chính không đồng bộ giữa các cơ quan cũng làm giảm tính răn đe và hiệu quả quản lý. Các biểu đồ thể hiện số lượt kiểm tra, số vụ xử phạt và mức phạt theo từng năm sẽ minh họa rõ hơn xu hướng và hiệu quả công tác quản lý.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện hệ thống pháp luật và quy định về phân cấp, phân quyền trong quản lý tuyến vận tải thủy từ bờ ra đảo, nhằm phân định rõ thẩm quyền giữa CVHHKG và CVĐTNĐKG, tránh chồng chéo và mâu thuẫn. Thời gian thực hiện: 2024-2025; Chủ thể: Bộ Giao thông vận tải, UBND tỉnh Kiên Giang.

  2. Tăng cường phối hợp liên ngành giữa các cơ quan quản lý nhà nước trung ương và địa phương, xây dựng quy chế phối hợp cụ thể trong quản lý tuyến vận tải thủy từ bờ ra đảo, đảm bảo thống nhất trong cấp phép, kiểm tra và xử phạt. Thời gian: 2024; Chủ thể: CVHHKG, CVĐTNĐKG, Sở Giao thông vận tải Kiên Giang.

  3. Nâng cao năng lực và đào tạo chuyên môn cho cán bộ quản lý tuyến vận tải thủy, đặc biệt về kiểm tra an toàn tàu biển và xử phạt vi phạm hành chính, nhằm đảm bảo thực thi pháp luật hiệu quả và đồng bộ. Thời gian: 2024-2026; Chủ thể: CVHHKG, Bộ Giao thông vận tải.

  4. Ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý và giám sát hoạt động vận tải thủy, mở rộng hệ thống theo dõi tàu AIS và dịch vụ công trực tuyến, giảm thiểu thủ tục giấy tờ, nâng cao tính minh bạch và thuận tiện cho doanh nghiệp. Thời gian: 2024-2025; Chủ thể: Bộ Giao thông vận tải, CVHHKG.

  5. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm, đảm bảo kỷ cương pháp luật, đồng thời xây dựng cơ chế khen thưởng, động viên cán bộ thực thi pháp luật để nâng cao hiệu quả quản lý. Thời gian: liên tục; Chủ thể: CVHHKG, UBND tỉnh Kiên Giang.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cơ quan quản lý nhà nước chuyên ngành hàng hải và đường thủy nội địa: Nghiên cứu giúp hoàn thiện chính sách, nâng cao hiệu quả quản lý tuyến vận tải thủy từ bờ ra đảo.

  2. Doanh nghiệp vận tải thủy và các chủ tàu thuyền: Hiểu rõ quy định pháp luật, thủ tục hành chính và quyền lợi, nghĩa vụ trong hoạt động vận tải.

  3. Các nhà nghiên cứu, học giả trong lĩnh vực luật hành chính, luật hiến pháp và quản lý nhà nước: Tham khảo cơ sở lý luận và thực tiễn về phân cấp, phân quyền trong quản lý nhà nước chuyên ngành.

  4. Cơ quan đào tạo, bồi dưỡng cán bộ quản lý nhà nước: Sử dụng làm tài liệu giảng dạy, nâng cao nhận thức và kỹ năng thực thi pháp luật cho cán bộ công chức.

Câu hỏi thường gặp

  1. Phân cấp và phân quyền khác nhau như thế nào trong quản lý nhà nước?
    Phân cấp là chuyển giao nhiệm vụ, quyền hạn từ cấp trên xuống cấp dưới theo thứ bậc hành chính, còn phân quyền là phân chia quyền lực giữa các cơ quan ngang cấp hoặc giữa trung ương và địa phương, đảm bảo tính tự chủ và kiểm soát quyền lực.

  2. Ai là cơ quan chịu trách nhiệm chính trong quản lý tuyến vận tải thủy từ bờ ra đảo tại Kiên Giang?
    Cảng vụ Hàng hải Kiên Giang (CVHHKG) được giao quản lý 7 tuyến vận tải thủy từ bờ ra đảo chính, chịu trách nhiệm cấp phép, kiểm tra và xử phạt vi phạm hành chính.

  3. Tại sao lại có sự chồng chéo quản lý giữa CVHHKG và CVĐTNĐKG?
    Do một số tuyến vận tải thủy từ bờ ra đảo có tàu thuyền do CVĐTNĐKG cấp phép hoạt động, trong khi pháp luật phân cấp quản lý tuyến cho CVHHKG, dẫn đến chồng chéo thẩm quyền và áp dụng quy định pháp luật khác nhau.

  4. Việc xử phạt vi phạm hành chính có ảnh hưởng như thế nào đến hiệu quả quản lý?
    Xử phạt nghiêm minh giúp đảm bảo kỷ cương pháp luật, răn đe vi phạm, nâng cao ý thức chấp hành pháp luật của doanh nghiệp và cá nhân, từ đó tăng hiệu quả quản lý nhà nước.

  5. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả thực hiện pháp luật về PCPQ trong quản lý tuyến vận tải thủy từ bờ ra đảo?
    Cần hoàn thiện pháp luật, tăng cường phối hợp liên ngành, nâng cao năng lực cán bộ, ứng dụng công nghệ thông tin và tăng cường thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa và phân tích sâu sắc các vấn đề lý luận và thực tiễn về thực hiện pháp luật phân cấp, phân quyền trong quản lý tuyến vận tải thủy từ bờ ra đảo tại Kiên Giang.
  • Đã xác định được các ưu điểm như năng lực quản lý nâng cao, áp dụng công nghệ thông tin, cải cách thủ tục hành chính và sự quan tâm chỉ đạo sát sao của các cấp lãnh đạo.
  • Đồng thời, luận văn chỉ ra các tồn tại nổi bật như chồng chéo thẩm quyền giữa các cơ quan quản lý, bất cập trong xử phạt vi phạm hành chính và khó khăn cho doanh nghiệp vận tải.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm hoàn thiện pháp luật, tăng cường phối hợp, nâng cao năng lực cán bộ và ứng dụng công nghệ để nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý.
  • Tiếp theo, cần triển khai các giải pháp đề xuất trong giai đoạn 2024-2026, đồng thời theo dõi, đánh giá hiệu quả để điều chỉnh kịp thời, góp phần phát triển bền vững ngành vận tải thủy và kinh tế biển Kiên Giang.

Hành động ngay hôm nay để nâng cao hiệu quả quản lý tuyến vận tải thủy từ bờ ra đảo, đảm bảo an toàn và phát triển bền vững cho Kiên Giang!