Tăng Cường Công Tác Quản Trị Rủi Ro Tín Dụng Tại Ngân Hàng Thương Mại Cổ Phần Quốc Tế Việt Nam

Trong hoạt động kinh doanh ngân hàng, tín dụng là hoạt động kinh doanh đem lại lợi nhuận chủ yếu của ngân hàng nhưng cũng là nghiệp vụ tiềm ẩn rủi ro rất lớn. Các thống kê và nghiên cứu cho thấy, rủi ro tín dụng chiếm tỷ trọng lên đến 70% trong tổng số rủi ro hoạt động ngân hàng. Theo định nghĩa bởi Hiệp ước Basel ra đời năm 2010 và Peter S.Rose (2002), “Rủi ro tín dụng là khả năng mà ngân hàng sẽ mất một phần hoặc toàn bộ khoản vay từ những sự kiện đe dọa khả năng thanh toán của khách hàng. Các sự kiện không mong muốn này bao gồm phá sản của khách hàng hoặc sự cố tình từ chối thanh toán khoản nợ của khách hàng.” Tại Việt Nam, khái niệm rủi ro tín dụng đã được nêu rõ tại Thông tư số 41/2016/TT-NHNN ngày 30/12/2016 của NHNN Việt Nam.

Rủi ro tín dụng có tính chất đa dạng và phức tạp. Đặc điểm này biểu hiện ở tính đa dạng và phức tạp của các nguyên nhân dẫn đến rủi ro tín dụng cũng như các hậu quả mà rủi ro tín dụng gây ra. Nhận thức và vận dụng đặc điểm này, khi thực hiện phòng ngừa và hạn chế rủi ro cần áp dụng đồng bộ nhiều biện pháp, không chủ quan với bất cứ một dấu hiệu rủi ro nào. Bên cạnh đó trong quá trình xử lý hậu quả rủi ro cần xuất phát từ nguyên nhân, bản chất và hậu quả của rủi ro để đưa ra biện pháp phù hợp. Theo nhận định của các chuyên gia kinh tế, hoạt động kinh doanh ngân hàng thực chất là quản trị rủi ro ở mức độ phù hợp để đạt được mức lợi nhuận tương ứng.

Giai đoạn 2018-2020 là những năm đầu của “Chiến lược phát triển ngành Ngân hàng đến năm 2025, định hướng đến năm 2030”. Đây cũng là giai đoạn mà ngành ngân hàng Việt Nam hoạt động tương đối hiệu quả với nhiều nỗ lực mở rộng hoạt động, nâng cấp hệ thống, tăng cường quản lý và gia tăng các dịch vụ. Tuy nhiên, tình hình tăng trưởng nóng tín dụng nhiều năm trở lại đây tiềm ẩn nhiều nguy cơ dẫn đến RRTD tăng cao tại các ngân hàng. Nhất là trong bối cảnh nước ta vừa trải qua đại dịch Covid-19 thì nguy cơ nợ xấu gia tăng càng cao.

Hiện nay, mặc dù là ngân hàng có mức tăng trưởng khá trong các ngân hàng thương mại cổ phần, tuy nhiên, công tác quản trị rủi ro tín dụng tại VIB lại bộc lộ những hạn chế gây khó khăn trong công tác quản trị ngân hàng cũng như hoạt động kinh doanh lâu dài của VIB.

Rủi ro giao dịch: Là một hình thức rủi ro tín dụng mà nguyên nhân phát sinh là do những hạn chế trong quá trình giao dịch và xét duyệt cho vay, đánh giá khách hàng. Trong rủi ro giao dịch có ba bộ phận chính là rủi ro lựa chọn, rủi ro đảm bảo và rủi ro nghiệp vụ. + Rủi ro lựa chọn: Là rủi ro có liên quan đến quá trình đánh giá và phân tích tín dụng, khi ngân hàng lựa chọn những phương án vay vốn hiệu quả để ra quyết định cho vay. + Rủi ro đảm bảo: Phát sinh từ các tiêu chuẩn đảm bảo như các điều khoản trong hợp đồng cho vay, các loại tài sản bảo đảm, chủ thể đảm bảo, cách thức đảm bảo và mức cho vay trên giá trị của tài sản bảo đảm.

Rủi ro danh mục: Là một hình thức của rủi ro tín dụng mà nguyên nhân phát sinh là do những hạn chế trong quản lý danh mục cho vay của ngân hàng, được chia thành hai loại là rủi ro nội tại và rủi ro tập trung. + Rủi ro nội tại: Xuất phát từ các yếu tố, các đặc điểm riêng có, mang tính riêng biệt bên trong của mỗi chủ thể đi vay hoặc ngành, lĩnh vực kinh tế. Nó xuất phát từ đặc điểm hoạt động hoặc đặc điểm sử dụng vốn của khách hàng vay vốn. + Rủi ro tập trung: Là trường hợp ngân hàng tập trung vốn cho vay quá nhiều đối với một số khách hàng, cho vay quá nhiều doanh nghiệp hoạt động trong cùng một ngành, lĩnh vực kinh tế; hoặc trong cùng một vùng địa lý nhất định; hoặc cùng một loại hình cho vay có rủi ro cao.

Nhân tố đầu tiên ảnh hưởng đặc biệt quan trọng đến chất lượng tín dụng của các ngân hàng đó là chính sách tín dụng. Tuy nhiên, chính sách tín dụng chỉ phát huy tác dụng khi được xây dựng trên cơ sở khách quan và sự nghiêm túc của việc ban hành và vận dụng. Thực tế, vẫn còn nhiều nguyên nhân khác nhau dẫn đến chính sách tín dụng chưa thật sự hợp lý. Chính sách tín dụng của các NHTM hiện nay phần lớn đều chưa đạt tầm chiến lược, chưa theo nguyên tắc thị trường, thậm chí còn bị cuốn theo các hội chứng, phong trào, khẩu hiệu phát triển kinh tế và theo chủ nghĩa thành tích.

Quy trình tín dụng thông thường được xác lập trên những quy định chung của pháp luật về ngân hàng và những đặc thù trong hoạt động của riêng mỗi ngân hàng. Quy trình tín dụng nếu không phát huy được tác dụng sẽ ảnh hưởng đến chất lượng quản trị rủi ro tín dụng. Trên thực tế, không phải quy trình tín dụng của các NHTM luôn đảm bảo tính hợp lý và chặt chẽ, biểu hiện như: - Do sức ép cạnh tranh trong việc mở rộng thị phần tín dụng, trong quá trình vận dụng không ít ngân hàng đã bỏ qua các bước của quy trình, hạ thấp tiêu chuẩn đánh giá khách hàng, không chú ý đúng mức đến tình hình tài chính, năng lực sản xuất kinh doanh, khả năng trả nợ, nguồn trả nợ của khách hàng vay nên nảy sinh nhiều sai phạm: về điều kiện vay vốn, về việc lập hồ sơ...

Các NHTM hầu như chưa xây dựng được chính sách tín dụng khoa học, phù hợp thể hiện được quan điểm và chiến lược riêng. Mô hình thích hợp cho việc lượng hóa mức độ rủi ro của khách hàng để từ đó xác định phần bù rủi ro và giới hạn tín dụng an toàn tối đa đối với một khách hàng cũng như để trích lập dự phòng rủi ro hầu như chưa được các NHTM đầu tư xây dựng.

Để thực hiện hiệu quả các quy định của Basel II và Basel III, các NHTM cần phải xây dựng và thực hiện quy trình ICAAP (Đánh giá nội bộ về mức độ đủ vốn). ICAAP giúp ngân hàng xác định mức vốn cần thiết để đối phó với các rủi ro tiềm ẩn, đảm bảo khả năng thanh toán và ổn định tài chính.

Cùng với sự phát triển của công nghệ, các ngân hàng thương mại cần chủ động ứng dụng các giải pháp Fintech vào quản trị rủi ro tín dụng. Các công cụ như phân tích dữ liệu lớn (Big Data), trí tuệ nhân tạo (AI), và học máy (Machine Learning) có thể giúp ngân hàng đánh giá rủi ro chính xác hơn, phát hiện sớm các dấu hiệu rủi ro và đưa ra các biện pháp phòng ngừa kịp thời.

Chuyển đổi số không chỉ là việc áp dụng công nghệ mà còn là sự thay đổi về tư duy và quy trình làm việc. VIB cần xây dựng một văn hóa quản lý rủi ro chủ động, khuyến khích sự sáng tạo và hợp tác giữa các bộ phận để đối phó với các thách thức rủi ro mới.