Tác Động Tính Thanh Khoản Của Cổ Phiếu Đến Quyết Định Chi Trả Cổ Tức Của Doanh Nghiệp

• Tác giả: Lê Minh Trọng
• Người hướng dẫn: PGS. Trần Lương Anh
• Trường học: Trường Đại Học Mở Thành Phố Hồ Chí Minh
• Chuyên ngành: Tài Chính - Ngân Hàng
• Đề tài: Tác Động Của Tính Thanh Khoản Cổ Phiếu Đến Quyết Định Chi Trả Cổ Tức Của Doanh Nghiệp
• Loại tài liệu: Luận Văn Thạc Sĩ
• Năm xuất bản: 2019
• Địa điểm: Thành Phố Hồ Chí Minh

• LỜI CAM ĐOAN
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VÀ GIỚI THIỆU ĐỀ TÀI
• 1.1. Lý do chọn đề tài
• 1.2. Câu hỏi nghiên cứu
• 1.3. Mục tiêu nghiên cứu
• 1.4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
• 1.4.1. Đối tượng nghiên cứu
• 1.4.2. Phạm vi nghiên cứu
• 1.5. Kết quả dự kiến và hạn chế
• 1.6. Ý nghĩa nghiên cứu
• 1.7. Kết cấu luận văn
• 1.8. KẾT LUẬN CHƯƠNG 1
• 2. CHƯƠNG 2: TỔNG QUAN LÝ THUYẾT VÀ CÁC NGHIÊN CỨU TRƯỚC
• 2.1. Tính thanh khoản của cổ phiếu
• 2.2. Chính sách cổ tức
• 2.3. Lý thuyết chính sách cổ tức không liên quan (Dividend Irrelevance Theory)
• 2.4. Lý thuyết chính sách cổ tức tiền mặt cao (Bird - in - the - hand Theory)
• 2.5. Giả thuyết Chi phí đại diện và dòng tiền tự do của chính sách cổ tức (The Agency Cost & Free Cash Flow Hypothesis)
• 2.6. Các nghiên cứu trước
• 2.7. KẾT LUẬN CHƯƠNG 2
• 3. CHƯƠNG 3: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 3.1. Dữ liệu nghiên cứu
• 3.2. Mô hình nghiên cứu và giả thuyết nghiên cứu
• 3.3. Giả thuyết nghiên cứu
• 3.4. Mô hình nghiên cứu
• 3.5. Phương pháp phân tích dữ liệu
• 3.6. KẾT LUẬN CHƯƠNG 3
• 4. CHƯƠNG 4: PHÂN TÍCH DỮ LIỆU VÀ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 4.1. Thống kê mô tả các biến
• 4.2. Phân tích tương quan giữa các biến
• 4.3. Phân tích hồi quy đa biến
• 4.4. Lựa chọn mô hình hồi quy
• 4.5. Phân tích tự tương quan
• 4.6. Phân tích phương sai sai số thay đổi
• 4.7. Phân tích kết quả hồi quy
• 4.8. Thảo luận kết quả nghiên cứu
• 4.9. KẾT LUẬN CHƯƠNG 4
• 5. CHƯƠNG 5: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
• 5.1. Về phía nhà đầu tư
• 5.2. Về phía doanh nghiệp
• 5.3. Hạn chế nghiên cứu
• 5.4. Định hướng nghiên cứu
• 5.5. Đóng góp của đề tài
• 5.6. KẾT LUẬN CHƯƠNG 5
• KẾT LUẬN CHUNG
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC
• A. Danh mục mã chứng khoán của các doanh nghiệp niêm yết trên HOSE được chọn vào mẫu nghiên cứu
• B. Kết quả hồi quy bằng phần mềm Stata 14

I. Tác Động Thanh Khoản Cổ Phiếu Đến Quyết Định Cổ Tức Tổng Quan

Nghiên cứu về tác động của thanh khoản cổ phiếu đến quyết định chi trả cổ tức là một chủ đề quan trọng trong tài chính doanh nghiệp. Chính sách cổ tức, bên cạnh quyết định đầu tư và tài trợ, đóng vai trò then chốt trong quản trị tài chính. Chính sách cổ tức ảnh hưởng đến hoạt động, tồn tại và phát triển của doanh nghiệp. Dù được nghiên cứu rộng rãi, chính sách này vẫn thu hút sự quan tâm của các nhà nghiên cứu. Giải thích rõ ràng về chính sách cổ tức là một thách thức lớn. Sau nhiều thập kỷ nghiên cứu, chúng ta vẫn chưa hiểu đầy đủ các yếu tố ảnh hưởng đến chính sách cổ tức và cách chúng tác động lẫn nhau. Black (1976) ví vấn đề này như một trò xếp hình mà các mảnh ghép không khớp nhau. Allen và Michaely (1995) kêu gọi thêm nghiên cứu thực nghiệm và lý thuyết trước khi đạt được sự đồng thuận về cổ tức. Nghiên cứu này tập trung vào mối quan hệ giữa tính thanh khoản cổ phiếu và quyết định chi trả cổ tức của các doanh nghiệp niêm yết, một lĩnh vực còn ít được khám phá tại Việt Nam. Mục tiêu là cung cấp thêm bằng chứng thực nghiệm để nhà đầu tư đưa ra quyết định và giúp doanh nghiệp điều chỉnh chính sách cổ tức phù hợp.

1.1. Tầm quan trọng của quyết định chi trả cổ tức trong doanh nghiệp

Quyết định chi trả cổ tức không chỉ là một chính sách tài chính mà còn là một công cụ quan trọng để quản lý dòng tiền và tạo dựng niềm tin với các nhà đầu tư. Mức cổ tức được chi trả phản ánh tình hình tài chính và khả năng sinh lời của doanh nghiệp. Một chính sách cổ tức ổn định và hấp dẫn có thể thu hút và giữ chân các nhà đầu tư, đặc biệt là những nhà đầu tư dài hạn. Ngược lại, việc cắt giảm hoặc tạm ngừng chi trả cổ tức có thể gây ra sự hoang mang và dẫn đến giảm giá cổ phiếu.

1.2. Thông tin bất cân xứng và vai trò của tín hiệu cổ tức

Trên thị trường chứng khoán, thông tin bất cân xứng giữa ban quản lý doanh nghiệp và các nhà đầu tư là một vấn đề thường gặp. Ban quản lý có nhiều thông tin hơn về tình hình hoạt động và triển vọng của doanh nghiệp. Tín hiệu cổ tức có thể giúp giảm bớt sự bất cân xứng này. Việc chi trả cổ tức được coi là một tín hiệu cho thấy doanh nghiệp đang hoạt động tốt và có niềm tin vào tương lai, từ đó giúp tăng giá trị cổ phiếu.

II. Thách Thức Thiếu Nghiên Cứu Thanh Khoản và Cổ Tức tại Việt Nam

Mặc dù có nhiều nghiên cứu về chính sách cổ tức, ít nghiên cứu định lượng ở Việt Nam tập trung vào mối quan hệ giữa tính thanh khoản cổ phiếu và chính sách cổ tức của doanh nghiệp. Nghiên cứu của Trần Nguyễn Vân An (2017) tìm thấy mối tương quan cùng chiều, nhưng kết quả hồi quy không có ý nghĩa thống kê. Các nghiên cứu quốc tế, như Miller và Modigliani (1961), Amihud (2002), và Banerjee (2007), cho thấy mối quan hệ nghịch chiều giữa khả năng chi trả cổ tức tiền mặt và tính thanh khoản thị trường chứng khoán. Tức là, cổ phiếu kém thanh khoản có khả năng chi trả cổ tức tiền mặt cao hơn. Nghiên cứu cũng chứng minh rằng tính thanh khoản cổ phiếu ảnh hưởng đến giá trị công ty. Cổ phiếu thanh khoản cao có tỷ suất sinh lợi cao hơn, trong khi cổ phiếu có tỷ suất sinh lợi thấp có thể do tính thanh khoản thấp. Doanh nghiệp có cổ phiếu kém thanh khoản có thể tăng chi trả cổ tức tiền mặt để tăng giá trị cổ phiếu. Nhà đầu tư cũng có thể yêu cầu chi trả cổ tức. Jiang (2016) lại cho thấy mối quan hệ đồng biến. Sự khác biệt này, cùng với những vấn đề về thanh khoản cổ phiếu và chính sách chi trả cổ tức ở Việt Nam, thúc đẩy nghiên cứu này. Mục tiêu là xác định liệu có mối tương quan giữa tính thanh khoản cổ phiếu và quyết định chi trả cổ tức của các doanh nghiệp Việt Nam, cụ thể là các doanh nghiệp niêm yết trên HOSE giai đoạn 2009-2016.

2.1. Sự khác biệt giữa lý thuyết và thực tiễn về chính sách cổ tức

Lý thuyết tài chính thường nhấn mạnh vào việc tối ưu hóa giá trị doanh nghiệp thông qua việc sử dụng hiệu quả nguồn vốn. Tuy nhiên, trong thực tế, quyết định chi trả cổ tức còn bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố khác như sở thích của nhà đầu tư, quy định pháp lý và áp lực từ thị trường. Sự khác biệt này tạo ra những thách thức cho các nhà quản lý tài chính trong việc xây dựng một chính sách cổ tức phù hợp.

2.2. Ảnh hưởng của cấu trúc sở hữu đến quyết định cổ tức

Cấu trúc sở hữu của doanh nghiệp có thể ảnh hưởng lớn đến quyết định cổ tức. Ví dụ, các doanh nghiệp có tỷ lệ sở hữu của nhà nước cao thường có xu hướng chi trả cổ tức cao hơn để đáp ứng yêu cầu từ ngân sách nhà nước. Ngược lại, các doanh nghiệp do tư nhân sở hữu có thể ưu tiên giữ lại lợi nhuận để tái đầu tư và tăng trưởng.

2.3. Vai trò của nhà đầu tư tổ chức và nhà đầu tư cá nhân

Sở thích và mục tiêu của nhà đầu tư tổ chức và nhà đầu tư cá nhân đối với cổ tức cũng có thể khác nhau. Nhà đầu tư tổ chức thường quan tâm đến hiệu quả sử dụng vốn và có thể không quá coi trọng cổ tức. Trong khi đó, nhà đầu tư cá nhân, đặc biệt là những người có thu nhập cố định, có thể coi cổ tức là một nguồn thu nhập quan trọng.

III. Phương Pháp Nghiên Cứu Phân Tích Thanh Khoản Cổ Tức Doanh Nghiệp

Nghiên cứu này sử dụng phương pháp phân tích định lượng để xác định các yếu tố ảnh hưởng đến chính sách chi trả cổ tức của doanh nghiệp, bao gồm tính thanh khoản cổ phiếu. Mục tiêu là xác định mối quan hệ và mức độ tác động của các yếu tố này đến chính sách cổ tức. Đề tài sẽ nghiên cứu và tìm câu trả lời cho các câu hỏi sau: Tính thanh khoản của cổ phiếu có mối quan hệ như thế nào với chính sách chi trả cổ tức và mức độ tác động của nó ra sao? Ngoài ra, còn có những yếu tố nào khác tác động đến chính sách chi trả cổ tức và mức độ như thế nào? Nghiên cứu tập trung vào việc xác định mối quan hệ và mức độ tác động của tính thanh khoản cổ phiếu đến chính sách chi trả cổ tức của doanh nghiệp. Xác định các yếu tố khác và mức độ tác động của chúng đến chính sách chi trả cổ tức của doanh nghiệp.

3.1. Thu thập và xử lý dữ liệu về thanh khoản cổ phiếu

Việc thu thập dữ liệu về thanh khoản cổ phiếu là một bước quan trọng trong quá trình nghiên cứu. Dữ liệu này thường được thu thập từ các nguồn như Sở Giao dịch Chứng khoán, các công ty chứng khoán và các trang web tài chính. Sau khi thu thập, dữ liệu cần được làm sạch và chuẩn hóa để đảm bảo tính chính xác và nhất quán.

3.2. Xây dựng mô hình hồi quy đa biến để phân tích tác động

Mô hình hồi quy đa biến là một công cụ mạnh mẽ để phân tích tác động của tính thanh khoản cổ phiếu và các yếu tố khác đến chính sách cổ tức. Mô hình này cho phép kiểm soát các yếu tố gây nhiễu và xác định chính xác hơn mối quan hệ giữa các biến số.

3.3. Sử dụng các biến kiểm soát để tăng độ tin cậy của kết quả

Việc sử dụng các biến kiểm soát là rất quan trọng để đảm bảo độ tin cậy của kết quả nghiên cứu. Các biến kiểm soát thường bao gồm các yếu tố tài chính và phi tài chính của doanh nghiệp có thể ảnh hưởng đến chính sách cổ tức, chẳng hạn như lợi nhuận, quy mô doanh nghiệp, đòn bẩy tài chính và cơ hội tăng trưởng.

IV. Kết Quả Nghiên Cứu Thanh Khoản Ảnh Hưởng Đến Tỷ Lệ Cổ Tức

Bài nghiên cứu kỳ vọng chứng minh được mối liên quan giữa tính thanh khoản cổ phiếu và chính sách chi trả cổ tức của doanh nghiệp tại Việt Nam. Cụ thể, mối quan hệ này được kỳ vọng là nghịch biến, phù hợp với các nghiên cứu quốc tế. Nghiên cứu chỉ tập trung vào các doanh nghiệp niêm yết trên HOSE trong giai đoạn 2009-2016. Bài nghiên cứu này còn nhiều hạn chế cần được khắc phục, bổ sung và phân tích sâu sắc hơn để có tính ứng dụng cao hơn, đóng góp vào sự phát triển của thị trường chứng khoán Việt Nam. Nghiên cứu này tìm hiểu về mối quan hệ giữa tính thanh khoản cổ phiếu và chính sách chi trả cổ tức. Nghiên cứu còn xem xét thêm một số biến kiểm soát khác để xem liệu rằng các biến đó có giải thích cho xu hướng chi trả cổ tức tiền mặt của các công ty niêm yết trên Sở Giao dịch Chứng khoán Thành phố Hồ Chí Minh hay không.

4.1. Phân tích thống kê mô tả dữ liệu nghiên cứu

Phân tích thống kê mô tả giúp hiểu rõ hơn về đặc điểm của dữ liệu nghiên cứu, bao gồm các chỉ số như giá trị trung bình, độ lệch chuẩn, giá trị lớn nhất và nhỏ nhất của các biến số. Điều này giúp đánh giá tính đại diện của mẫu và phát hiện các giá trị ngoại lệ có thể ảnh hưởng đến kết quả hồi quy.

4.2. Đánh giá mức độ tương quan giữa các biến số

Việc đánh giá mức độ tương quan giữa các biến số là cần thiết để phát hiện các vấn đề về đa cộng tuyến (multicollinearity), tức là sự tương quan cao giữa các biến độc lập. Đa cộng tuyến có thể làm sai lệch kết quả hồi quy và gây khó khăn trong việc diễn giải ý nghĩa của các biến số.

4.3. Kiểm định các giả định của mô hình hồi quy tuyến tính

Để đảm bảo tính hợp lệ của kết quả hồi quy, cần kiểm định các giả định của mô hình hồi quy tuyến tính, bao gồm tính tuyến tính, tính độc lập của sai số, tính đồng nhất phương sai (homoscedasticity) và tính chuẩn của sai số. Nếu các giả định này bị vi phạm, cần áp dụng các biện pháp khắc phục hoặc sử dụng các mô hình khác phù hợp hơn.

V. Giải Pháp Doanh Nghiệp Cải Thiện Thanh Khoản Để Giảm Cổ Tức

Nghiên cứu này cung cấp cơ sở thực tiễn để nhà đầu tư đưa ra quyết định đầu tư. Đồng thời, nó giúp các doanh nghiệp niêm yết có quyết định phù hợp về chính sách chi trả cổ tức nhằm thu hút nhà đầu tư cũng như các chiến lược kinh doanh khác. Nghiên cứu này được trình bày qua các chương: Tổng quan và giới thiệu đề tài; Tổng quan lý thuyết và các nghiên cứu trước; Phương pháp nghiên cứu và dữ liệu nghiên cứu; Phân tích kết quả nghiên cứu; Kết luận và kiến nghị. Chương này trình bày một cách tổng quát lý do chọn đề tài nghiên cứu, các vấn đề nghiên cứu và câu hỏi nghiên cứu, đối tượng nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu của bài luận văn, kết quả dự kiến và hạn chế, ý nghĩa nghiên cứu và kết cấu của bài luận văn.

5.1. Các biện pháp nâng cao tính thanh khoản cổ phiếu cho doanh nghiệp

Doanh nghiệp có thể áp dụng nhiều biện pháp để nâng cao tính thanh khoản cổ phiếu, bao gồm cải thiện hiệu quả hoạt động doanh nghiệp, tăng cường quản trị doanh nghiệp và minh bạch thông tin, tham gia vào các hoạt động xúc tiến đầu tư và quan hệ công chúng (IR).

5.2. Điều chỉnh chính sách cổ tức phù hợp với tình hình thanh khoản

Doanh nghiệp cần điều chỉnh chính sách cổ tức phù hợp với tình hình thanh khoản của cổ phiếu. Nếu tính thanh khoản thấp, có thể tăng tỷ lệ chi trả cổ tức để thu hút nhà đầu tư. Ngược lại, nếu tính thanh khoản cao, có thể giảm tỷ lệ chi trả cổ tức và tập trung vào tái đầu tư để tăng trưởng.

5.3. Vai trò của khung pháp lý và quy định về cổ tức

Khung pháp lý và quy định về cổ tức cũng có thể ảnh hưởng đến quyết định chi trả cổ tức của doanh nghiệp. Các quy định này cần đảm bảo sự minh bạch, công bằng và bảo vệ quyền lợi của các cổ đông.

VI. Kết Luận Thanh Khoản Cổ Phiếu Quyết Định Cổ Tức Tương Lai

Trong chương này, bài luận văn đã trình bày một cách tổng quát lý do chọn đề tài nghiên cứu, các vấn đề nghiên cứu và câu hỏi nghiên cứu, đối tượng nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu của bài luận văn, kết quả dự kiến và hạn chế, ý nghĩa nghiên cứu và kết cấu của bài luận văn. Chương này định nghĩa về tính thanh khoản cổ phiếu, chính sách cổ tức, trình bày tổng quan các lý thuyết về chính sách cổ tức và các bằng chứng thực nghiệm về sự tác động của tính thanh khoản cổ phiếu đến quyết định chi trả cổ tức của doanh nghiệp.

6.1. Hướng nghiên cứu tiếp theo về mối quan hệ này

Các nghiên cứu tiếp theo có thể tập trung vào việc phân tích sâu hơn các yếu tố trung gian và điều kiện hoàn cảnh có thể ảnh hưởng đến mối quan hệ giữa tính thanh khoản cổ phiếu và quyết định cổ tức. Ngoài ra, cần có thêm các nghiên cứu định tính để hiểu rõ hơn quan điểm và hành vi của các nhà quản lý tài chính trong việc đưa ra quyết định cổ tức.

6.2. Ứng dụng kết quả nghiên cứu vào thực tiễn quản trị tài chính

Kết quả nghiên cứu này có thể được sử dụng để hỗ trợ các nhà quản lý tài chính trong việc xây dựng chính sách cổ tức phù hợp với tình hình tài chính và mục tiêu chiến lược của doanh nghiệp. Ngoài ra, kết quả nghiên cứu cũng có thể giúp các nhà đầu tư đánh giá rủi ro và cơ hội đầu tư vào các cổ phiếu khác nhau.

Tổng quan nghiên cứu

Trong giai đoạn từ năm 2009 đến 2016, thị trường chứng khoán Việt Nam, đặc biệt là Sở Giao dịch Chứng khoán Thành phố Hồ Chí Minh (HOSE), đã chứng kiến sự biến động mạnh mẽ về tính thanh khoản của cổ phiếu và chính sách chi trả cổ tức của các doanh nghiệp niêm yết. Với mẫu nghiên cứu gồm 349 doanh nghiệp và hơn 2.200 quan sát, tỷ lệ chi trả cổ tức trung bình đạt khoảng 1,09, trong khi tính thanh khoản cổ phiếu có giá trị trung bình là -0,0948 theo chỉ số Amihud (2002). Vấn đề nghiên cứu tập trung vào mối quan hệ giữa tính thanh khoản của cổ phiếu và quyết định chi trả cổ tức của doanh nghiệp, nhằm làm rõ liệu tính thanh khoản có ảnh hưởng như thế nào đến chính sách cổ tức trong bối cảnh thị trường Việt Nam. Mục tiêu cụ thể là xác định mức độ tác động của tính thanh khoản và các yếu tố tài chính khác như lợi nhuận trên mỗi cổ phần, tỷ số lợi nhuận trên tài sản, hệ số giá trên lợi nhuận mỗi cổ phần, quy mô doanh nghiệp, đòn bẩy nợ và tỷ số thanh toán hiện hành đến chính sách chi trả cổ tức. Phạm vi nghiên cứu bao gồm các doanh nghiệp niêm yết trên HOSE trong 8 năm, cung cấp cái nhìn sâu sắc về hành vi tài chính trong môi trường kinh tế đang phát triển. Ý nghĩa nghiên cứu không chỉ giúp các nhà đầu tư có thêm cơ sở để ra quyết định đầu tư mà còn hỗ trợ doanh nghiệp điều chỉnh chính sách cổ tức nhằm thu hút vốn và nâng cao giá trị cổ phiếu.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết tài chính quan trọng để giải thích mối quan hệ giữa tính thanh khoản cổ phiếu và chính sách chi trả cổ tức. Đầu tiên là Lý thuyết chính sách cổ tức không liên quan của Miller và Modigliani (1961), cho rằng trong thị trường vốn hoàn hảo, chính sách cổ tức không ảnh hưởng đến giá trị doanh nghiệp do nhà đầu tư có thể tự tạo ra thu nhập bằng cách bán cổ phiếu. Thứ hai là Lý thuyết chính sách cổ tức tiền mặt cao (Bird-in-the-hand Theory) của Gordon (1963) và Lintner (1956), nhấn mạnh nhà đầu tư ưa thích cổ tức tiền mặt vì tính chắc chắn và giảm rủi ro so với lợi nhuận tái đầu tư trong tương lai. Thứ ba là Giả thuyết chi phí đại diện và dòng tiền tự do của Easterbrook (1984), cho rằng chi trả cổ tức giúp giảm xung đột lợi ích giữa nhà quản lý và cổ đông, đồng thời tăng cường giám sát bên ngoài. Ngoài ra, Lý thuyết tín hiệu cũng được áp dụng để giải thích cổ tức như một công cụ truyền tải thông tin về triển vọng công ty đến nhà đầu tư. Các khái niệm chính bao gồm tính thanh khoản cổ phiếu (đo bằng chỉ số phi thanh khoản Amihud), tỷ lệ chi trả cổ tức, lợi nhuận trên mỗi cổ phần (EPS), tỷ số lợi nhuận trên tài sản (ROA), hệ số giá trên lợi nhuận mỗi cổ phần (P/E), quy mô doanh nghiệp, đòn bẩy nợ và tỷ số thanh toán hiện hành.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng dữ liệu thứ cấp thu thập từ 349 doanh nghiệp niêm yết trên HOSE trong giai đoạn 2009-2016, với tổng cộng 2.243 quan sát dạng bảng không cân đối. Các dữ liệu tài chính được lấy từ báo cáo tài chính, báo cáo thường niên, thông báo chi trả cổ tức và dữ liệu giao dịch cổ phiếu trên các trang web chứng khoán chính thức. Phương pháp phân tích chính là hồi quy đa biến với các mô hình Pooled OLS, tác động cố định (FEM) và tác động ngẫu nhiên (REM), được thực hiện trên phần mềm Stata 14.0. Mô hình hồi quy được xây dựng với biến phụ thuộc là tỷ lệ chi trả cổ tức (DPO), biến độc lập chính là tính thanh khoản cổ phiếu (LIQ) đo bằng chỉ số Amihud (2002) đã được điều chỉnh log và nhân với hệ số âm để dễ giải thích. Các biến kiểm soát bao gồm EPS, ROA, P/E, quy mô doanh nghiệp (SIZE), đòn bẩy nợ (LEV) và tỷ số thanh toán hiện hành (CR). Quá trình phân tích gồm các bước: thống kê mô tả, phân tích tương quan, kiểm định đa cộng tuyến, kiểm định tự tương quan (Wooldridge test), và phân tích hồi quy đa biến để đánh giá mức độ ảnh hưởng của các biến đến chính sách chi trả cổ tức.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Tính thanh khoản cổ phiếu có mối quan hệ nghịch chiều với tỷ lệ chi trả cổ tức: Kết quả hồi quy cho thấy hệ số của biến LIQ âm và có ý nghĩa thống kê, khẳng định rằng khi tính thanh khoản cổ phiếu giảm, doanh nghiệp có xu hướng tăng tỷ lệ chi trả cổ tức để thu hút nhà đầu tư. Đây là phát hiện phù hợp với giả thuyết H1 và các nghiên cứu thực nghiệm trước đây như Miller và Modigliani (1961), Amihud (2002), Banerjee và cộng sự (2007).

2. Lợi nhuận trên mỗi cổ phần (EPS) có tác động tích cực đến chính sách cổ tức: Hệ số hồi quy của EPS dương và có ý nghĩa thống kê, cho thấy doanh nghiệp có lợi nhuận cao hơn sẽ chi trả cổ tức nhiều hơn, ủng hộ giả thuyết H2. Trung bình EPS trong mẫu là khoảng 2.480 đồng/cổ phiếu.

3. Tỷ số lợi nhuận trên tài sản (ROA) cũng có mối quan hệ đồng biến với tỷ lệ chi trả cổ tức: Kết quả cho thấy ROA có hệ số dương, phù hợp với giả thuyết H3, phản ánh rằng doanh nghiệp có hiệu quả sinh lời cao thường có chính sách cổ tức hào phóng hơn.

4. Quy mô doanh nghiệp (SIZE) ảnh hưởng tích cực đến chính sách chi trả cổ tức: Doanh nghiệp lớn hơn có xu hướng chi trả cổ tức cao hơn, phù hợp với giả thuyết H5 và các nghiên cứu trước đây. Giá trị trung bình log tổng tài sản là 5,8865.

5. Hệ số giá trên lợi nhuận mỗi cổ phần (P/E) có mối quan hệ đồng biến nhưng không mạnh mẽ: Kết quả hồi quy cho thấy P/E có tác động tích cực nhưng mức độ ý nghĩa thấp, phản ánh sự tranh luận trong các nghiên cứu trước về biến này (H4).

6. Đòn bẩy nợ (LEV) và tỷ số thanh toán hiện hành (CR) không có tác động đáng kể đến chính sách cổ tức: Kết quả không ủng hộ giả thuyết H6 và H7, cho thấy các yếu tố này không ảnh hưởng rõ ràng đến quyết định chi trả cổ tức trong mẫu nghiên cứu.

Thảo luận kết quả

Mối quan hệ nghịch chiều giữa tính thanh khoản cổ phiếu và tỷ lệ chi trả cổ tức phản ánh chiến lược của doanh nghiệp nhằm bù đắp cho sự kém hấp dẫn của cổ phiếu trên thị trường. Khi cổ phiếu khó giao dịch, doanh nghiệp tăng cổ tức để tạo ra dòng tiền mặt hấp dẫn, thu hút nhà đầu tư và nâng cao giá trị cổ phiếu. Kết quả này tương đồng với các nghiên cứu quốc tế và phù hợp với lý thuyết chính sách cổ tức tiền mặt cao. Việc EPS và ROA có tác động tích cực cho thấy khả năng sinh lời là yếu tố quan trọng quyết định nguồn lực chi trả cổ tức. Quy mô doanh nghiệp ảnh hưởng tích cực do các công ty lớn có uy tín và khả năng huy động vốn tốt hơn, từ đó có thể duy trì chính sách cổ tức ổn định. Mối quan hệ không rõ ràng của P/E, đòn bẩy nợ và tỷ số thanh toán hiện hành có thể do đặc thù thị trường Việt Nam và sự đa dạng trong chiến lược tài chính của các doanh nghiệp. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân tán giữa LIQ và DPO, bảng hồi quy đa biến với các hệ số và mức ý nghĩa, giúp minh họa rõ ràng các mối quan hệ và mức độ tác động.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Doanh nghiệp nên điều chỉnh chính sách cổ tức linh hoạt dựa trên tính thanh khoản cổ phiếu: Khi cổ phiếu có tính thanh khoản thấp, doanh nghiệp cần tăng tỷ lệ chi trả cổ tức để duy trì sức hấp dẫn trên thị trường, giúp ổn định giá cổ phiếu và thu hút nhà đầu tư. Thời gian thực hiện: hàng năm; Chủ thể: Ban lãnh đạo doanh nghiệp.

2. Tăng cường quản lý và nâng cao hiệu quả hoạt động kinh doanh để cải thiện lợi nhuận trên mỗi cổ phần và tỷ suất sinh lợi trên tài sản: Điều này giúp doanh nghiệp có nguồn lực tài chính vững chắc để chi trả cổ tức ổn định và bền vững. Thời gian: trung hạn (2-3 năm); Chủ thể: Ban điều hành và phòng tài chính.

3. Phát triển quy mô doanh nghiệp thông qua mở rộng sản xuất kinh doanh và nâng cao uy tín trên thị trường vốn: Doanh nghiệp lớn hơn có khả năng chi trả cổ tức cao hơn và dễ dàng huy động vốn. Thời gian: dài hạn (3-5 năm); Chủ thể: Ban lãnh đạo, cổ đông.

4. Cải thiện minh bạch thông tin và tăng cường truyền thông với nhà đầu tư: Giúp giảm bất đối xứng thông tin, nâng cao tính thanh khoản cổ phiếu và hỗ trợ chính sách cổ tức hiệu quả hơn. Thời gian: liên tục; Chủ thể: Phòng quan hệ nhà đầu tư, ban lãnh đạo.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Nhà đầu tư cá nhân và tổ chức: Có thể sử dụng kết quả nghiên cứu để đánh giá mức độ hấp dẫn của cổ phiếu dựa trên tính thanh khoản và chính sách cổ tức, từ đó đưa ra quyết định đầu tư hợp lý.

2. Ban lãnh đạo doanh nghiệp niêm yết: Tham khảo để xây dựng và điều chỉnh chính sách chi trả cổ tức phù hợp với đặc điểm thị trường và tình hình tài chính doanh nghiệp nhằm tối ưu hóa giá trị cổ phiếu.

3. Các nhà phân tích tài chính và chuyên gia tư vấn đầu tư: Sử dụng luận văn làm cơ sở phân tích sâu sắc hơn về mối quan hệ giữa tính thanh khoản và chính sách cổ tức, hỗ trợ tư vấn cho khách hàng.

4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành tài chính - ngân hàng: Tham khảo để hiểu rõ hơn về các yếu tố ảnh hưởng đến chính sách cổ tức trong bối cảnh thị trường chứng khoán Việt Nam, đồng thời phát triển các nghiên cứu tiếp theo.

Câu hỏi thường gặp

1. Tính thanh khoản cổ phiếu được đo lường như thế nào trong nghiên cứu này?
   Tính thanh khoản được đo bằng chỉ số phi thanh khoản Amihud (ILLIQ), tính dựa trên tỷ lệ giữa biến động giá cổ phiếu và giá trị giao dịch hàng ngày, sau đó được điều chỉnh log và nhân với hệ số âm để dễ giải thích.

2. Tại sao tính thanh khoản cổ phiếu lại ảnh hưởng ngược chiều đến chính sách chi trả cổ tức?
   Doanh nghiệp có cổ phiếu ít thanh khoản thường tăng chi trả cổ tức để bù đắp cho sự khó khăn trong giao dịch cổ phiếu, giúp thu hút nhà đầu tư và nâng cao giá trị cổ phiếu.

3. Các yếu tố tài chính nào khác ảnh hưởng đến chính sách cổ tức?
   Lợi nhuận trên mỗi cổ phần (EPS), tỷ số lợi nhuận trên tài sản (ROA) và quy mô doanh nghiệp có tác động tích cực đến tỷ lệ chi trả cổ tức, trong khi đòn bẩy nợ và tỷ số thanh toán hiện hành không có ảnh hưởng đáng kể.

4. Phương pháp hồi quy nào được sử dụng để phân tích dữ liệu?
   Nghiên cứu sử dụng hồi quy đa biến với các mô hình Pooled OLS, tác động cố định (FEM) và tác động ngẫu nhiên (REM), lựa chọn mô hình phù hợp dựa trên các kiểm định thống kê.

5. Kết quả nghiên cứu có thể áp dụng như thế nào trong thực tế?
   Doanh nghiệp có thể điều chỉnh chính sách cổ tức linh hoạt dựa trên tính thanh khoản cổ phiếu và các chỉ số tài chính để tối ưu hóa giá trị cổ phiếu và thu hút nhà đầu tư, đồng thời nhà đầu tư có thêm cơ sở để đánh giá cổ phiếu.

Kết luận

• Tính thanh khoản cổ phiếu có mối quan hệ nghịch chiều rõ ràng với chính sách chi trả cổ tức của doanh nghiệp niêm yết trên HOSE giai đoạn 2009-2016.
• Lợi nhuận trên mỗi cổ phần, tỷ số lợi nhuận trên tài sản và quy mô doanh nghiệp là các yếu tố tích cực ảnh hưởng đến tỷ lệ chi trả cổ tức.
• Đòn bẩy nợ và tỷ số thanh toán hiện hành không có tác động đáng kể đến chính sách cổ tức trong mẫu nghiên cứu.
• Kết quả nghiên cứu cung cấp cơ sở thực tiễn quan trọng cho doanh nghiệp và nhà đầu tư trong việc ra quyết định tài chính và đầu tư.
• Các bước tiếp theo nên tập trung vào mở rộng phạm vi nghiên cứu, bổ sung các yếu tố thị trường và phân tích sâu hơn về ảnh hưởng của môi trường kinh tế vĩ mô.

Hành động khuyến nghị: Các doanh nghiệp và nhà đầu tư nên áp dụng kết quả nghiên cứu để tối ưu hóa chính sách cổ tức và chiến lược đầu tư, đồng thời tiếp tục theo dõi và nghiên cứu các yếu tố ảnh hưởng trong bối cảnh thị trường biến động.