Tiền Mặt Và Giá Trị Doanh Nghiệp: Bằng Chứng Thực Nghiệm Tại Việt Nam

Tiền mặt đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì hoạt động hàng ngày, đặc biệt đối với các doanh nghiệp vừa và nhỏ. Thống kê cho thấy phần lớn các doanh nghiệp thất bại do vấn đề về luồng tiền mặt. Việc quản trị tiền mặt hợp lý chưa được quan tâm đúng mức, ảnh hưởng đến tình hình kinh doanh. Giám đốc thường tập trung vào doanh thu, lợi nhuận hơn là lượng tiền mặt hiện có. Điều này đặt ra câu hỏi liệu các chủ doanh nghiệp Việt Nam có thực sự đánh giá cao việc tích trữ tiền mặt hay không.

Lý thuyết MM (1958) cho rằng trong thị trường hoàn hảo, việc nắm giữ nhiều hay ít tiền mặt không quan trọng. Tuy nhiên, thực tế thị trường tồn tại nhiều chi phí như chi phí giao dịch, thuế, chi phí phá sản, ảnh hưởng đến kết quả kinh doanh. Doanh nghiệp cần đủ khả năng đáp ứng các nghĩa vụ tài chính ngắn hạn, và tiền mặt là yếu tố quan trọng để duy trì sự ổn định. Do đó, việc điều phối dòng tiền ổn định là yếu tố quyết định sự sống còn của doanh nghiệp. Nghiên cứu này đặt ra câu hỏi liệu các doanh nghiệp Việt Nam có quan tâm đến lượng tiền mặt có tại doanh nghiệp hay không.

Việc nắm giữ tiền mặt quá nhiều có thể dẫn đến chi phí cơ hội lớn, khi tiền mặt không được sử dụng để tạo ra lợi nhuận. Ngoài ra, chi phí đại diện cũng là một vấn đề đáng quan tâm, khi nhà quản lý có thể sử dụng tiền mặt để theo đuổi các mục tiêu cá nhân thay vì tối đa hóa giá trị cho cổ đông. Do đó, cần có một cơ chế quản trị hiệu quả để đảm bảo rằng tiền mặt được sử dụng một cách hiệu quả nhất.

Thông tin bất cân xứng giữa nhà quản lý và nhà đầu tư có thể ảnh hưởng đến quyết định nắm giữ tiền mặt. Nhà quản lý có thể nắm giữ tiền mặt nhiều hơn để đối phó với các rủi ro tiềm ẩn mà nhà đầu tư không biết. Rủi ro thanh khoản cũng là một yếu tố quan trọng, khi doanh nghiệp có thể gặp khó khăn trong việc tiếp cận nguồn vốn bên ngoài khi cần thiết. Do đó, cần phải có một hệ thống báo cáo tài chính minh bạch và đáng tin cậy để giảm thiểu thông tin bất cân xứng và quản lý rủi ro thanh khoản.

Việc lập kế hoạch tiền mặt chi tiết và dự báo dòng tiền chính xác là bước quan trọng đầu tiên trong việc quản lý tiền mặt hiệu quả. Kế hoạch tiền mặt giúp doanh nghiệp xác định nhu cầu tiền mặt trong tương lai và lập kế hoạch để đáp ứng nhu cầu đó. Dự báo dòng tiền giúp doanh nghiệp dự đoán các khoản thu và chi trong tương lai, từ đó có thể đưa ra các quyết định đầu tư và tài chính phù hợp.

Quản lý vốn lưu động hiệu quả là yếu tố then chốt để tối ưu hóa việc sử dụng tiền mặt. Điều này bao gồm việc quản lý hàng tồn kho, quản lý công nợ phải thu, và quản lý công nợ phải trả. Tối ưu hóa chu kỳ tiền mặt giúp doanh nghiệp giảm thời gian từ khi mua hàng đến khi nhận được tiền từ khách hàng, từ đó giải phóng tiền mặt để sử dụng cho các mục đích khác.

Nghiên cứu sử dụng dữ liệu từ 202 công ty phi tài chính niêm yết trên HOSE và HNX trong giai đoạn 2008-2013. Các biến được sử dụng bao gồm: biến phụ thuộc (giá trị doanh nghiệp), biến độc lập (tiền mặt), và các biến kiểm soát (đòn bẩy tài chính, quy mô doanh nghiệp, v.v.). Phương pháp nghiên cứu sử dụng mô hình hồi quy dữ liệu bảng để đánh giá mối quan hệ giữa tiền mặt và giá trị doanh nghiệp. Kiểm định Breusch-Pagan Lagrange multiplier (LM), kiểm định Hausman được sử dụng để lựa chọn mô hình phù hợp.

Kết quả nghiên cứu cho thấy mối quan hệ giữa tiền mặt và giá trị doanh nghiệp là âm, tức là khi doanh nghiệp nắm giữ nhiều tiền mặt hơn, giá trị doanh nghiệp có xu hướng giảm. Điều này có thể được giải thích bởi các yếu tố như chi phí cơ hội của việc nắm giữ tiền mặt, chi phí đại diện, và thông tin bất cân xứng. Tuy nhiên, kết quả cũng cho thấy mức độ ảnh hưởng của tiền mặt đến giá trị doanh nghiệp có thể khác nhau tùy thuộc vào các yếu tố như đòn bẩy tài chính và quy mô doanh nghiệp.

Nghiên cứu này có một số hạn chế, bao gồm việc sử dụng dữ liệu từ giai đoạn 2008-2013, và chỉ tập trung vào các công ty niêm yết trên HOSE và HNX. Các nghiên cứu tiếp theo có thể mở rộng phạm vi nghiên cứu, sử dụng dữ liệu từ các giai đoạn khác nhau, và bao gồm cả các công ty chưa niêm yết. Đồng thời, cần nghiên cứu sâu hơn về các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định nắm giữ tiền mặt của doanh nghiệp, và đánh giá tác động của các chính sách quản lý tiền mặt khác nhau.

Kết quả nghiên cứu này có thể được sử dụng để đưa ra các khuyến nghị cho các doanh nghiệp Việt Nam về việc quản lý tiền mặt hiệu quả. Các doanh nghiệp nên tập trung vào việc lập kế hoạch tiền mặt chi tiết, dự báo dòng tiền chính xác, và quản lý vốn lưu động hiệu quả. Đồng thời, cần xây dựng một văn hóa quản trị tiền mặt trong toàn bộ tổ chức, và đảm bảo rằng tiền mặt được sử dụng một cách hiệu quả nhất để tạo ra giá trị cho cổ đông.