Tác động của thương mại quốc tế đến vấn đề việc làm ở Việt Nam

• Tác giả: Phạm Ngọc Toàn
• Người hướng dẫn: PGS. Phạm Thế Anh
• Trường học: Trường Đại học Kinh tế Quốc dân
• Chuyên ngành: Kinh tế học
• Đề tài: Tác động của thương mại quốc tế đến vấn đề việc làm ở Việt Nam
• Loại tài liệu: luận án tiến sĩ
• Năm xuất bản: 2020
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• 1. PHẦN MỞ ĐẦU
• 1.1. CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU
• 1.1.1. Thương mại quốc tế
• 1.1.2. Việc làm và cơ hội việc làm
• 1.1.3. Việc làm bền vững
• 1.1.4. Cầu lao động
• 1.1.5. Lý thuyết về ảnh hưởng của thương mại quốc tế đến việc làm
• 1.1.6. Tổng quan nghiên cứu
• 1.1.6.1. Nghiên cứu về ảnh hưởng của TMQT đến việc làm
• 1.1.6.2. Nghiên cứu về tác động của TMQT đến việc làm theo giới
• 1.1.6.3. Nghiên cứu về tác động của TMQT đến việc làm theo trình độ CMKT
• 1.1.6.4. Nghiên cứu về tác động của TMQT đến cơ hội việc làm của người lao động
• 1.1.7. Khung phân tích
• 1.1.8. Tóm tắt chương 1
• 1.2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 1.2.1. Cơ sở lý thuyết mô hình
• 1.2.2. Mô hình lý thuyết với hai yếu tố sản xuất
• 1.2.3. Mô hình lý thuyết về nhiều yếu tố sản xuất
• 1.2.4. Mô hình phân tích tác động của thương mại quốc tế đến vấn đề việc làm trong thực nghiệm
• 1.2.5. Mô hình phân tích tác động đến cầu lao động
• 1.2.6. Mô hình phân tích tác động thương mại quốc tế đến việc làm theo loại lao động
• 1.2.7. Mô hình đề xuất tác động của thương mại quốc tế đến cầu việc làm
• 1.2.8. Mô hình phân tích tác động của thương mại quốc tế đến cơ hội việc làm
• 1.2.9. Các nghiên cứu thực nghiệm
• 1.2.10. Mô hình đề xuất
• 1.2.11. Phương pháp ước lượng
• 1.2.11.1. Phương pháp mô men tổng quát GMM
• 1.2.11.2. Phương pháp ước lượng cho mô hình logit
• 1.2.12. Số liệu và phần mềm sử dụng
• 1.2.12.1. Số liệu từ điều tra Doanh nghiệp
• 1.2.12.2. Điều tra lao động việc làm
• 1.2.12.3. Điều tra nhu cầu sử dụng lao động trong các loại hình doanh nghiệp
• 1.2.12.4. Số liệu thứ cấp khác
• 1.2.12.5. Phần mềm sử dụng
• 1.2.13. Tóm tắt chương
• 1.3. THỰC TRẠNG THƯƠNG MẠI QUỐC TẾ VÀ VẤN ĐỀ VIỆC LÀM Ở VIỆT NAM
• 1.3.1. Thực trạng thương mại quốc tế ở Việt Nam
• 1.3.2. Thực trạng xuất khẩu
• 1.3.3. Thực trạng nhập khẩu
• 1.3.4. Cán cân thương mại
• 1.3.5. Thực trạng việc làm
• 1.3.6. Việc làm phân theo giới và khu vực thành thị nông thôn
• 1.3.7. Việc làm phân theo nhóm tuổi
• 1.3.8. Việc làm phân theo khu vực
• 1.3.9. Việc làm phân theo vị thế
• 1.3.10. Việc làm phân theo nghề
• 1.3.11. Việc làm phân theo nhóm ngành
• 1.3.12. Việc làm bền vững
• 1.3.13. Tóm tắt chương 3
• 1.4. CHƯƠNG 4: PHÂN TÍCH TÁC ĐỘNG CỦA THƯƠNG MẠI QUỐC TẾ ĐẾN VẤN ĐỀ VIỆC LÀM
• 1.4.1. Phân tích thống kê về quan hệ giữa thương mại quốc tế và việc làm trong các doanh nghiệp
• 1.4.2. Quan hệ giữa định hướng xuất khẩu và việc làm
• 1.4.3. Quan hệ giữa thâm nhập nhập khẩu và việc làm
• 1.4.4. Mô hình phân tích ảnh hưởng của thương mại quốc tế đến việc làm
• 1.4.5. Mô hình ước lượng
• 1.4.6. Ước lượng mô hình
• 1.4.7. Tác động đến lao động ở các nhóm ngành theo trình độ công nghệ
• 1.4.8. Mô hình phân tích tác động của thương mại quốc tế đến cơ hội có việc làm bền vững của người lao động
• 1.4.9. Mô hình ước lượng
• 1.4.10. Thảo luận kết quả
• 1.4.11. Tóm tắt chương 4
• 2. KẾT LUẬN VÀ ĐỊNH HƯỚNG CHÍNH SÁCH
• 2.1. Định hướng chính sách
• 2.2. Bối cảnh quốc tế và trong nước
• 2.3. Những phát hiện mới của luận án
• 2.4. Đóng góp về lý luận, học thuật
• 2.5. Những kết luận, đề xuất mới rút ra từ nghiên cứu
• 2.6. Hướng nghiên cứu tiếp theo
• CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC ĐÃ CÔNG BỐ CÓ NỘI DUNG LIÊN QUAN TRỰC TIẾP ĐẾN LUẬN ÁN
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tác động của thương mại quốc tế đến việc làm

Thương mại quốc tế (thương mại quốc tế) đã tạo ra nhiều cơ hội và thách thức cho thị trường lao động tại Việt Nam. Theo lý thuyết Heckscher-Ohlin, nhu cầu lao động lành nghề có thể giảm ở các quốc gia thâm dụng lao động không có tay nghề do cải cách thương mại. Điều này dẫn đến việc phân bổ lại việc làm từ các ngành cạnh tranh nhập khẩu sang các ngành định hướng xuất khẩu. Sự mở cửa thương mại không chỉ làm tăng khả năng đáp ứng của việc làm mà còn ảnh hưởng đến tiền lương và tổng cầu lao động. Các yếu tố như chi phí hàng hóa giảm và sự khuếch tán công nghệ mới cũng có thể làm tăng nhu cầu về lao động lành nghề. Tuy nhiên, sự cạnh tranh từ các quốc gia khác có thể làm giảm luồng đầu tư FDI vào Việt Nam, ảnh hưởng đến cơ hội việc làm cho lao động trình độ thấp.

1.1. Xu hướng việc làm trong bối cảnh thương mại quốc tế

Xu hướng việc làm tại Việt Nam đang chịu ảnh hưởng mạnh mẽ từ thương mại quốc tế. Sự gia tăng xuất khẩu đã tạo ra hàng triệu việc làm, đặc biệt trong lĩnh vực sản xuất chế tạo. Theo báo cáo của Ngân hàng Thế giới, xuất khẩu trực tiếp đã tạo ra 9,9 triệu việc làm vào năm 2010. Tuy nhiên, sự phát triển này không đồng đều, với nhiều lao động vẫn làm việc trong các ngành có giá trị gia tăng thấp. Điều này dẫn đến sự phân hóa trong thị trường lao động, nơi mà lao động có trình độ cao được hưởng lợi nhiều hơn từ thương mại quốc tế. Các doanh nghiệp trong nước cần phải nâng cao năng lực cạnh tranh để không bị tụt lại phía sau trong bối cảnh hội nhập kinh tế toàn cầu.

1.2. Tác động đến chất lượng việc làm

Mặc dù thương mại quốc tế đã tạo ra nhiều cơ hội việc làm, chất lượng việc làm vẫn là một vấn đề đáng lo ngại. Tỷ lệ lao động làm việc phi chính thức vẫn cao, với khoảng 18,9 triệu lao động không có hợp đồng lao động. Chất lượng lao động cũng thấp, với chỉ 24% lực lượng lao động có bằng cấp hoặc chứng chỉ. Điều này cho thấy rằng mặc dù có sự gia tăng về số lượng việc làm, nhưng thương mại quốc tế không đảm bảo rằng tất cả lao động đều có cơ hội tiếp cận việc làm bền vững và chất lượng cao. Cần có các chính sách hỗ trợ để nâng cao chất lượng nguồn nhân lực và đảm bảo rằng lợi ích từ thương mại quốc tế được phân phối công bằng hơn.

II. Chính sách và định hướng phát triển

Để tận dụng tối đa lợi ích từ thương mại quốc tế, Việt Nam cần có những chính sách phù hợp nhằm cải thiện thị trường lao động. Chính sách cần tập trung vào việc nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, đặc biệt là lao động có trình độ thấp. Việc đầu tư vào giáo dục và đào tạo nghề sẽ giúp lao động có khả năng thích ứng với yêu cầu của thị trường. Đồng thời, cần có các chính sách khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào công nghệ mới để nâng cao năng suất lao động. Các chương trình hỗ trợ cho lao động nữ và các nhóm yếu thế cũng cần được triển khai để đảm bảo rằng tất cả mọi người đều có cơ hội tham gia vào quá trình phát triển kinh tế.

2.1. Đầu tư vào giáo dục và đào tạo

Đầu tư vào giáo dục và đào tạo là một trong những giải pháp quan trọng để nâng cao chất lượng lao động. Chính phủ cần tăng cường các chương trình đào tạo nghề, đặc biệt là cho lao động trẻ và lao động chưa qua đào tạo. Việc này không chỉ giúp nâng cao kỹ năng cho lao động mà còn tạo ra cơ hội việc làm bền vững hơn. Các doanh nghiệp cũng cần tham gia vào quá trình này bằng cách hợp tác với các cơ sở giáo dục để đảm bảo rằng chương trình đào tạo phù hợp với nhu cầu thực tế của thị trường.

2.2. Khuyến khích đầu tư công nghệ

Khuyến khích đầu tư vào công nghệ mới là một yếu tố quan trọng để nâng cao năng suất lao động. Các chính sách ưu đãi cho doanh nghiệp đầu tư vào công nghệ hiện đại sẽ giúp cải thiện chất lượng sản phẩm và dịch vụ, từ đó tạo ra nhiều việc làm hơn. Đồng thời, việc áp dụng công nghệ mới cũng giúp giảm chi phí sản xuất, tăng khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp trên thị trường quốc tế. Cần có các chương trình hỗ trợ tài chính và kỹ thuật cho doanh nghiệp nhỏ và vừa để họ có thể tiếp cận công nghệ mới.