Tác động của thu nhập ngoài lãi đến hiệu quả kinh doanh của các ngân hàng thương mại tại Việt Nam

• Tác giả: Bùi Thanh Quang
• Người hướng dẫn: TS. Nguyễn Thị Như Quỳnh
• Trường học: Trường Đại Học Ngân Hàng Thành Phố Hồ Chí Minh
• Chuyên ngành: Tài Chính – Ngân Hàng
• Đề tài: Tác Động Của Thu Nhập Ngoài Lãi Đến Hiệu Quả Kinh Doanh Của Các Ngân Hàng Thương Mại Tại Việt Nam
• Loại tài liệu: luận văn thạc sỹ
• Năm xuất bản: 2023
• Địa điểm: Thành phố Hồ Chí Minh

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• TÓM TẮT LUẬN VĂN
• ABSTRACT
• DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
• DANH MỤC BẢNG BIỂU, HÌNH VẼ
• 1. CHƯƠNG 1: LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI
• 1.1. MỤC TIÊU VÀ CÂU HỎI NGHIÊN CỨU
• 1.2. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU
• 1.3. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 1.4. Ý NGHĨA VÀ ĐÓNG GÓP CỦA ĐỀ TÀI
• 1.5. BỐ CỤC NGHIÊN CỨU
• 1.6. CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU
• 1.6.1. TỔNG QUAN VỀ HOẠT ĐỘNG CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI
• 1.6.1.1. Khái niệm Ngân hàng thương mại
• 1.6.1.2. Chức năng của ngân hàng thương mại
• 1.6.1.3. Các hoạt động kinh doanh của ngân hàng thương mại
• 1.6.2. TỔNG QUAN VỀ THU NHẬP NGOÀI LÃI
• 1.6.2.1. Khái niệm về thu nhập ngoài lãi
• 1.6.2.2. Cách đo lường thu nhập ngoài lãi
• 1.6.2.3. Vai trò của thu nhập ngoài lãi
• 1.6.3. TỔNG QUAN VỀ HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG KINH DOANH CỦA NGÂN HÀNG
• 1.6.3.1. Khái niệm hiệu quả hoạt động kinh doanh của ngân hàng
• 1.6.3.2. Các lý thuyết nền về hiệu quả hoạt động kinh doanh ngân hàng
• 1.6.3.3. Đo lường hiệu quả hoạt động kinh doanh của ngân hàng
• 1.6.4. TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU
• 1.7. KẾT LUẬN
• 2. CHƯƠNG 2: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.2. MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU
• 2.2.1. Mô hình nghiên cứu
• 2.2.2. Các biến trong mô hình nghiên cứu và phát triển giả thuyết nghiên cứu
• 2.3. DỮ LIỆU NGHIÊN CỨU
• 2.4. KẾT LUẬN
• 3. CHƯƠNG 3: PHÂN TÍCH KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 3.1. THỐNG KÊ MÔ TẢ
• 3.2. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 3.3. PHÂN TÍCH KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 4. CHƯƠNG 4: HÀM Ý CHÍNH SÁCH
• 4.1. HẠN CHẾ NGHIÊN CỨU VÀ HƯỚNG NGHIÊN CỨU TIẾP THEO
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tổng Quan Thu Nhập Ngoài Lãi Hiệu Quả Ngân Hàng 2023

Bài viết này đi sâu vào tác động của thu nhập ngoài lãi đến hiệu quả kinh doanh của các ngân hàng thương mại tại Việt Nam trong năm 2023. Xu hướng gia tăng thu nhập ngoài lãi không chỉ là mục tiêu của các NHTM trong nước mà còn trên toàn thế giới, nhằm tối đa hóa giá trị tài sản cho cổ đông. Tuy nhiên, các nghiên cứu trước đây về chủ đề này còn nhiều mâu thuẫn. Nghiên cứu này tập trung phân tích vai trò của thu nhập ngoài lãi đối với hiệu quả kinh doanh, sử dụng tỷ lệ tổng thu nhập ngoài lãi trên tổng thu nhập hoạt động làm đại diện cho hoạt động thu nhập ngoài lãi, và ROA, ROE làm đại diện cho hiệu quả kinh doanh. Dữ liệu được thu thập từ 28 ngân hàng trong giai đoạn 2008-2021, sử dụng các kỹ thuật hồi quy dữ liệu bảng như Pooled OLS, FEM, REM, GMM. Mục tiêu là làm sáng tỏ mối quan hệ này và đề xuất các hàm ý chính sách phù hợp.

1.1. Tại Sao Thu Nhập Ngoài Lãi Trở Nên Quan Trọng

Giai đoạn 2011-2015, Đề án Cơ cấu lại các hoạt động tài chính của các tổ chức tín dụng (TCTD) được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt (Quyết định số 254/QĐ-TTg). Đề án này nhấn mạnh việc chuyển dịch mô hình kinh doanh của các NHTM theo hướng giảm sự phụ thuộc vào tín dụng và tăng thu nhập từ dịch vụ phi tín dụng. Điều này thúc đẩy các NHTM chú trọng hơn đến các hoạt động tạo thu nhập ngoài lãi, bên cạnh hoạt động tín dụng đầy rủi ro và nguồn thu không ổn định. Vì vậy, các ngân hàng thương mại cần phát triển những dịch vụ phi tín dụng để có thể gia tăng thêm nguồn thu cho ngân hàng, giảm thiểu rủi ro về các vấn đề liên quan đến lãi suất.

1.2. Nghiên Cứu Trước Đây Về Thu Nhập Ngoài Lãi

Nhiều nghiên cứu đã được thực hiện về ảnh hưởng của thu nhập ngoài lãi đến hiệu quả kinh doanh ngân hàng, ví dụ như nghiên cứu của Chiorazzo, Milani, and Salvini (2008), Stiroh (2004), DeYoung and Rice (2004b). Tuy nhiên, kết quả còn nhiều tranh cãi. Có nghiên cứu cho rằng thu nhập ngoài lãi tác động tích cực đến hiệu quả, trong khi các nghiên cứu khác lại cho rằng tác động là tiêu cực hoặc không đáng kể. Nghiên cứu này hướng đến việc làm rõ hơn vai trò của thu nhập ngoài lãi, đặc biệt trong bối cảnh đại dịch COVID-19. Vì vậy, cần nhiều nghiên cứu và thông tin hơn để chứng minh được tác động của thu nhập ngoài lãi, từ đó đề ra được phương hướng tốt nhất để phát triển ngân hàng thương mại.

II. Thách Thức Rủi Ro và Biến Động Thu Nhập Ngoài Lãi 2023

Mặc dù thu nhập ngoài lãi mang lại nhiều lợi ích, nhưng nó cũng tiềm ẩn những rủi ro nhất định. Các hoạt động phi tín dụng thường phức tạp hơn và đòi hỏi trình độ chuyên môn cao hơn. Thêm vào đó, thu nhập ngoài lãi có thể biến động mạnh hơn so với thu nhập từ lãi, đặc biệt trong bối cảnh thị trường tài chính bất ổn. Các ngân hàng cần phải quản lý rủi ro một cách hiệu quả để đảm bảo sự ổn định và hiệu quả của hoạt động kinh doanh. Việc đa dạng hóa các nguồn thu nhập ngoài lãi là một chiến lược quan trọng để giảm thiểu rủi ro. Ngoài ra, việc tuân thủ các quy định pháp luật và chuẩn mực đạo đức cũng là yếu tố then chốt.

2.1. Quản Lý Rủi Ro Trong Hoạt Động Thu Nhập Ngoài Lãi

Các hoạt động phi tín dụng thường liên quan đến các sản phẩm và dịch vụ phức tạp, đòi hỏi nhân viên ngân hàng phải có trình độ chuyên môn cao. Rủi ro hoạt động, rủi ro pháp lý và rủi ro danh tiếng là những thách thức mà các ngân hàng phải đối mặt. Cần có các quy trình kiểm soát nội bộ chặt chẽ và hệ thống quản lý rủi ro hiệu quả để giảm thiểu các rủi ro này. Các ngân hàng thương mại cũng cần nâng cao chất lượng dịch vụ và chăm sóc khách hàng. Việc thu hút và giữ chân khách hàng có vai trò quan trọng trong việc tăng doanh thu từ các hoạt động phi tín dụng.

2.2. Ảnh Hưởng Của Biến Động Thị Trường Đến Thu Nhập

Trong bối cảnh thị trường tài chính đầy biến động, thu nhập ngoài lãi có thể bị ảnh hưởng đáng kể. Sự thay đổi của lãi suất, tỷ giá hối đoái và giá cả hàng hóa có thể tác động đến doanh thu từ các hoạt động như kinh doanh ngoại hối, đầu tư chứng khoán và bảo hiểm. Các ngân hàng cần phải có khả năng dự báo và ứng phó với các biến động thị trường để duy trì sự ổn định của thu nhập ngoài lãi. Khi có những thay đổi về thị trường tài chính, các ngân hàng nên tìm hiểu kỹ về các thay đổi và đưa ra những biện pháp phù hợp.

III. Phương Pháp Phân Tích Tác Động Thu Nhập Ngoài Lãi ROA ROE

Nghiên cứu này sử dụng phương pháp nghiên cứu định lượng, tập trung vào phân tích dữ liệu bảng. Dữ liệu được thu thập từ báo cáo tài chính của 28 ngân hàng thương mại Việt Nam trong giai đoạn 2008-2021. Các kỹ thuật hồi quy Pooled OLS, FEM, REM và GMM được sử dụng để ước lượng tác động của thu nhập ngoài lãi đến hiệu quả kinh doanh, đo lường qua ROA và ROE. Các biến kiểm soát được đưa vào mô hình để kiểm soát các yếu tố khác có thể ảnh hưởng đến hiệu quả kinh doanh ngân hàng. Mục tiêu là xác định mối quan hệ thực nghiệm giữa thu nhập ngoài lãi và hiệu quả.

3.1. Mô Hình Hồi Quy Dữ Liệu Bảng Pooled OLS FEM REM

Dữ liệu bảng cho phép phân tích sự thay đổi của hiệu quả kinh doanh theo thời gian và giữa các ngân hàng khác nhau. Pooled OLS, FEM và REM là các phương pháp hồi quy phổ biến được sử dụng để phân tích dữ liệu bảng. FEM (Fixed Effects Model) kiểm soát các yếu tố cố định theo thời gian nhưng khác nhau giữa các ngân hàng, trong khi REM (Random Effects Model) giả định rằng các yếu tố không quan sát được là ngẫu nhiên và không tương quan với các biến độc lập. Phương pháp GMM (Generalized Method of Moments) được sử dụng để khắc phục các vấn đề nội sinh.

3.2. Các Biến Số Sử Dụng Trong Mô Hình Nghiên Cứu

Biến phụ thuộc: ROA (Tỷ suất sinh lời trên tổng tài sản) và ROE (Tỷ suất sinh lời trên vốn chủ sở hữu) được sử dụng để đo lường hiệu quả kinh doanh. Biến độc lập chính: Tỷ lệ thu nhập ngoài lãi trên tổng thu nhập hoạt động. Biến kiểm soát: Tỷ lệ cho vay trên tổng tài sản, lạm phát CPI, quy mô ngân hàng, tỷ lệ chi phí hoạt động trên thu nhập, tỷ lệ nợ xấu, tăng trưởng kinh tế GDP, và biến giả đại dịch COVID-19. Tác động của các biến được kiểm soát sẽ góp phần quan trọng trong việc chứng minh mối liên hệ giữ ROA và ROE.

IV. Kết Quả Thu Nhập Ngoài Lãi Thúc Đẩy Hiệu Quả Kinh Doanh 2023

Kết quả nghiên cứu cho thấy thu nhập ngoài lãi có tác động tích cực đến hiệu quả kinh doanh của các ngân hàng thương mại tại Việt Nam. Điều này chứng minh rằng việc đa dạng hóa nguồn thu nhập là một chiến lược hiệu quả để cải thiện hiệu quả. Ngoài ra, các yếu tố như tỷ lệ cho vay trên tổng tài sản và lạm phát CPI cũng có tác động tích cực, trong khi quy mô ngân hàng và tỷ lệ chi phí hoạt động trên thu nhập lại có tác động tiêu cực. Tuy nhiên, nghiên cứu chưa tìm thấy mối quan hệ rõ ràng giữa tỷ lệ nợ xấu, tăng trưởng kinh tế GDP, đại dịch COVID-19 và hiệu quả kinh doanh.

4.1. Phân Tích Chi Tiết Tác Động Của Các Yếu Tố Vĩ Mô

Lạm phát CPI có tác động tích cực đến hiệu quả kinh doanh có thể do các ngân hàng có thể tăng lãi suất cho vay khi lạm phát tăng. Quy mô ngân hàng có tác động tiêu cực có thể do các ngân hàng lớn có chi phí hoạt động cao hơn. Tỷ lệ chi phí hoạt động trên thu nhập có tác động tiêu cực là điều dễ hiểu, vì chi phí cao sẽ làm giảm lợi nhuận. Cần phải đánh giá tác động của các yếu tố vĩ mô để có thể đánh giá và phân tích tác động một cách rõ ràng hơn.

4.2. Hạn Chế Của Nghiên Cứu và Hướng Nghiên Cứu Tiếp Theo

Nghiên cứu này có một số hạn chế, chẳng hạn như mẫu dữ liệu chỉ bao gồm 28 ngân hàng và giai đoạn nghiên cứu giới hạn từ 2008-2021. Các nghiên cứu tiếp theo có thể mở rộng phạm vi nghiên cứu, sử dụng dữ liệu chi tiết hơn và xem xét các yếu tố khác có thể ảnh hưởng đến hiệu quả kinh doanh. Ngoài ra, có thể sử dụng các phương pháp nghiên cứu định tính để hiểu sâu hơn về các yếu tố ảnh hưởng.

V. Hàm Ý Chính Sách Nâng Cao Hiệu Quả Thu Nhập Ngoài Lãi 2023

Từ kết quả nghiên cứu, có một số hàm ý chính sách quan trọng. Thứ nhất, các ngân hàng thương mại nên tiếp tục đa dạng hóa các nguồn thu nhập ngoài lãi để tăng hiệu quả kinh doanh và giảm sự phụ thuộc vào hoạt động tín dụng. Thứ hai, các ngân hàng cần tập trung vào việc quản lý chi phí hoạt động và nâng cao hiệu quả sử dụng vốn. Thứ ba, các nhà hoạch định chính sách nên tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của các dịch vụ tài chính phi tín dụng. Cuối cùng, các ngân hàng cần chú trọng đến việc quản lý rủi ro và tuân thủ các quy định pháp luật.

5.1. Phát Triển Các Dịch Vụ Tài Chính Phi Tín Dụng Mới

Các ngân hàng có thể phát triển các dịch vụ như tư vấn tài chính, quản lý tài sản, bảo hiểm và các sản phẩm đầu tư. Việc mở rộng sang các lĩnh vực này đòi hỏi ngân hàng phải đầu tư vào công nghệ, đào tạo nhân viên và xây dựng mạng lưới đối tác. Các ngân hàng cần hiểu rõ nhu cầu của khách hàng và cung cấp các sản phẩm và dịch vụ phù hợp. Với những dịch vụ tài chính mới, các ngân hàng có thể có thêm nhiều nguồn thu khác ngoài nguồn thu từ hoạt động tín dụng.

5.2. Nâng Cao Năng Lực Quản Lý Rủi Ro và Tuân Thủ

Rủi ro hoạt động, rủi ro pháp lý và rủi ro danh tiếng là những thách thức mà các ngân hàng phải đối mặt khi mở rộng sang các hoạt động phi tín dụng. Các ngân hàng cần có các quy trình kiểm soát nội bộ chặt chẽ và hệ thống quản lý rủi ro hiệu quả. Việc tuân thủ các quy định pháp luật và chuẩn mực đạo đức là yếu tố then chốt. Cần thiết lập một quy trình quản lý rủi ro hiệu quả để giảm thiểu tối đa các rủi ro liên quan đến tài chính.

Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế và sự gia tăng cạnh tranh gay gắt trong ngành tài chính - ngân hàng, các ngân hàng thương mại (NHTM) tại Việt Nam đang đối mặt với áp lực nâng cao hiệu quả kinh doanh. Giai đoạn từ năm 2008 đến 2021 chứng kiến nhiều biến động kinh tế, trong đó có đại dịch COVID-19, đã ảnh hưởng sâu sắc đến hoạt động của các NHTM. Theo báo cáo của ngành, thu nhập ngoài lãi ngày càng trở thành nguồn thu quan trọng, giúp các ngân hàng giảm bớt sự phụ thuộc vào hoạt động tín dụng truyền thống vốn chứa đựng nhiều rủi ro. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là phân tích tác động của thu nhập ngoài lãi đến hiệu quả kinh doanh của các NHTM Việt Nam, sử dụng các chỉ tiêu ROA và ROE làm đại diện cho hiệu quả kinh doanh, và tỷ lệ thu nhập ngoài lãi trên tổng thu nhập hoạt động làm đại diện cho thu nhập ngoài lãi. Nghiên cứu sử dụng mẫu dữ liệu của 28 ngân hàng trong giai đoạn 2008-2021, áp dụng các kỹ thuật hồi quy dữ liệu bảng như Pooled OLS, FEM, REM và GMM để đảm bảo tính chính xác và khách quan. Ý nghĩa của nghiên cứu không chỉ giúp các ngân hàng tối ưu hóa chiến lược kinh doanh mà còn đóng góp vào sự phát triển bền vững của ngành ngân hàng Việt Nam trong bối cảnh cạnh tranh và biến động kinh tế.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên ba lý thuyết nền tảng chính để phân tích mối quan hệ giữa thu nhập ngoài lãi và hiệu quả kinh doanh của NHTM:

1. Mô hình Cấu trúc - Thực thi - Kết quả (Structure – Conduct - Performance - SCP): Mô hình này cho rằng hiệu quả hoạt động của ngân hàng phụ thuộc vào cấu trúc thị trường, hành vi cạnh tranh và kết quả kinh doanh. Cấu trúc thị trường ảnh hưởng đến hành vi của ngân hàng như chiến lược giá, quảng cáo, đầu tư, từ đó tác động đến hiệu quả kinh doanh.

2. Lý thuyết Cấu trúc Hiệu quả (Efficient Structure Hypothesis - ESH): Giả thuyết này cho rằng các ngân hàng hoạt động hiệu quả sẽ có chi phí sản xuất thấp hơn, lợi nhuận cao hơn và chiếm thị phần lớn hơn. Sự tập trung thị trường là kết quả của hiệu quả vượt trội của các ngân hàng hàng đầu.

3. Lý thuyết Kinh tế về Lợi thế Quy mô (Economies of Scale) và Bất lợi Kinh tế Vi quy mô (Diseconomies of Scale): Lợi thế quy mô giúp ngân hàng giảm chi phí bình quân khi mở rộng quy mô hoạt động, trong khi bất lợi vi quy mô xảy ra khi mở rộng quá mức dẫn đến tăng chi phí và giảm hiệu quả.

Các khái niệm chính bao gồm: thu nhập ngoài lãi (non-interest income), hiệu quả kinh doanh (đo bằng ROA và ROE), quy mô ngân hàng, tỷ lệ cho vay trên tổng tài sản, chi phí hoạt động, và các yếu tố kinh tế vĩ mô như lạm phát (CPI) và tăng trưởng GDP.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp định lượng với mẫu dữ liệu thứ cấp gồm 28 NHTM Việt Nam trong giai đoạn 2008-2021. Dữ liệu tài chính được thu thập từ báo cáo tài chính kiểm toán và báo cáo thường niên của các ngân hàng, cùng với dữ liệu kinh tế vĩ mô từ IMF. Phương pháp phân tích chính là hồi quy dữ liệu bảng, bao gồm các mô hình Pooled OLS, Fixed Effect Model (FEM), Random Effect Model (REM) và Generalized Method of Moments (GMM) để xử lý các vấn đề nội sinh, tự tương quan và phương sai sai số thay đổi.

Quy trình nghiên cứu gồm: xác định mục tiêu, khảo sát lý thuyết và nghiên cứu trước, đề xuất mô hình nghiên cứu, xử lý dữ liệu, phân tích kết quả và đề xuất hàm ý chính sách. Cỡ mẫu được lựa chọn dựa trên tính đầy đủ và khả thi của dữ liệu, đảm bảo tính đại diện cho các NHTM Việt Nam. Phần mềm Stata 16 được sử dụng để thực hiện các phân tích thống kê và hồi quy.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Thu nhập ngoài lãi tác động tích cực đến hiệu quả kinh doanh: Kết quả hồi quy GMM cho thấy tỷ lệ thu nhập ngoài lãi trên tổng thu nhập hoạt động có ảnh hưởng cùng chiều và có ý nghĩa thống kê đến cả ROA và ROE. Cụ thể, khi tỷ lệ thu nhập ngoài lãi tăng 1%, ROA và ROE tăng tương ứng khoảng 0,2% và 0,3%, cho thấy thu nhập ngoài lãi là động lực quan trọng giúp các NHTM nâng cao hiệu quả kinh doanh.

2. Tỷ lệ cho vay trên tổng tài sản và lạm phát CPI có tác động tích cực: Tỷ lệ cho vay trên tổng tài sản tăng 1% dẫn đến tăng ROA khoảng 0,15%, đồng thời lạm phát CPI cũng có ảnh hưởng tích cực đến hiệu quả kinh doanh, phản ánh khả năng các ngân hàng tận dụng tốt môi trường kinh tế vĩ mô để gia tăng lợi nhuận.

3. Quy mô ngân hàng và tỷ lệ chi phí hoạt động trên thu nhập tác động ngược chiều: Quy mô ngân hàng (đo bằng log tổng tài sản) và tỷ lệ chi phí hoạt động trên thu nhập có ảnh hưởng tiêu cực đến ROA và ROE. Cụ thể, ngân hàng có quy mô lớn hơn có thể gặp khó khăn trong quản lý chi phí, dẫn đến giảm hiệu quả kinh doanh.

4. Không tìm thấy mối quan hệ rõ ràng với tỷ lệ nợ xấu, tăng trưởng GDP và đại dịch COVID-19: Các biến này không có ảnh hưởng đáng kể đến hiệu quả kinh doanh trong mẫu nghiên cứu, có thể do các ngân hàng đã có biện pháp ứng phó hiệu quả hoặc tác động của đại dịch chưa được phản ánh đầy đủ trong dữ liệu.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu phù hợp với các nghiên cứu trong và ngoài nước cho thấy thu nhập ngoài lãi giúp đa dạng hóa nguồn thu, giảm rủi ro tín dụng và tăng tính ổn định cho ngân hàng. Việc gia tăng thu nhập ngoài lãi giúp ngân hàng tận dụng tốt các nguồn lực hiện có, giảm chi phí hoạt động và nâng cao lợi nhuận. Tuy nhiên, quy mô lớn không đồng nghĩa với hiệu quả cao do chi phí quản lý tăng và khó kiểm soát.

Các yếu tố vĩ mô như lạm phát có thể tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động kinh doanh ngân hàng, trong khi tăng trưởng GDP và đại dịch COVID-19 chưa cho thấy tác động rõ ràng, có thể do các chính sách hỗ trợ và biện pháp quản trị rủi ro đã được áp dụng hiệu quả. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ hồi quy thể hiện mối quan hệ giữa thu nhập ngoài lãi và ROA, ROE, cùng bảng phân tích các biến kiểm soát để minh họa mức độ ảnh hưởng.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Đa dạng hóa nguồn thu nhập ngoài lãi: Các NHTM cần đẩy mạnh phát triển các dịch vụ phi tín dụng như dịch vụ thẻ, ngân hàng số, bảo hiểm và tư vấn tài chính nhằm tăng tỷ lệ thu nhập ngoài lãi trên tổng thu nhập. Mục tiêu tăng tỷ lệ này ít nhất 10% trong vòng 3 năm tới, do phòng ban kinh doanh và phát triển sản phẩm thực hiện.

2. Tối ưu hóa quy mô và quản lý chi phí: Ngân hàng cần kiểm soát chặt chẽ chi phí hoạt động, đặc biệt là chi phí quản lý và vận hành, nhằm giảm tỷ lệ chi phí trên thu nhập xuống dưới 40% trong 2 năm tới. Ban quản trị và bộ phận tài chính chịu trách nhiệm triển khai các biện pháp tiết kiệm và nâng cao hiệu quả quản trị.

3. Tăng cường chất lượng tín dụng: Mặc dù tỷ lệ cho vay trên tổng tài sản có tác động tích cực, ngân hàng cần nâng cao chất lượng khoản vay, giảm tỷ lệ nợ xấu dưới 2% để hạn chế rủi ro tín dụng, đảm bảo hiệu quả kinh doanh bền vững. Bộ phận tín dụng và kiểm soát rủi ro cần phối hợp thực hiện trong vòng 1-2 năm.

4. Ứng dụng công nghệ và phát triển ngân hàng số: Đẩy mạnh đầu tư vào công nghệ thông tin, phát triển các kênh ngân hàng điện tử để nâng cao trải nghiệm khách hàng và giảm chi phí giao dịch. Mục tiêu tăng 30% giao dịch qua kênh số trong 3 năm tới, do phòng công nghệ và marketing thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Lãnh đạo các ngân hàng thương mại: Giúp hiểu rõ vai trò của thu nhập ngoài lãi trong việc nâng cao hiệu quả kinh doanh, từ đó xây dựng chiến lược phát triển dịch vụ phi tín dụng phù hợp.

2. Nhà hoạch định chính sách và cơ quan quản lý: Cung cấp cơ sở khoa học để điều chỉnh chính sách hỗ trợ phát triển hoạt động phi tín dụng, góp phần ổn định và phát triển hệ thống ngân hàng.

3. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành Tài chính - Ngân hàng: Là tài liệu tham khảo quý giá về phương pháp nghiên cứu định lượng, mô hình hồi quy dữ liệu bảng và phân tích tác động thu nhập ngoài lãi.

4. Nhà đầu tư và cổ đông ngân hàng: Giúp đánh giá hiệu quả hoạt động và tiềm năng phát triển của các NHTM dựa trên cơ cấu thu nhập và các yếu tố ảnh hưởng đến lợi nhuận.

Câu hỏi thường gặp

1. Thu nhập ngoài lãi là gì và tại sao nó quan trọng với ngân hàng?
   Thu nhập ngoài lãi là các khoản thu không liên quan trực tiếp đến hoạt động tín dụng, như phí dịch vụ, thu nhập từ đầu tư và dịch vụ ngân hàng số. Nó giúp ngân hàng đa dạng hóa nguồn thu, giảm rủi ro tín dụng và tăng tính ổn định lợi nhuận.

2. ROA và ROE phản ánh điều gì về hiệu quả kinh doanh của ngân hàng?
   ROA đo lường khả năng sinh lợi trên tổng tài sản, thể hiện hiệu quả sử dụng tài sản. ROE đo lường lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu, phản ánh khả năng tạo ra lợi nhuận cho cổ đông. Cả hai chỉ số đều là thước đo quan trọng đánh giá hiệu quả hoạt động ngân hàng.

3. Tại sao quy mô ngân hàng lại có tác động tiêu cực đến hiệu quả kinh doanh?
   Ngân hàng quy mô lớn thường phải quản lý nhiều chi phí hoạt động và vận hành phức tạp hơn, dẫn đến chi phí tăng và giảm hiệu quả. Việc kiểm soát chi phí và tối ưu hóa quy trình là cần thiết để khắc phục vấn đề này.

4. Đại dịch COVID-19 ảnh hưởng thế nào đến hiệu quả kinh doanh của các NHTM?
   Nghiên cứu chưa tìm thấy tác động rõ ràng của đại dịch đến hiệu quả kinh doanh trong mẫu nghiên cứu, có thể do các ngân hàng đã áp dụng các biện pháp ứng phó kịp thời và chuyển dịch mô hình kinh doanh sang dịch vụ phi tín dụng.

5. Các ngân hàng nên làm gì để tăng thu nhập ngoài lãi?
   Ngân hàng cần phát triển đa dạng các sản phẩm dịch vụ phi tín dụng như ngân hàng số, dịch vụ thẻ, bảo hiểm và tư vấn tài chính, đồng thời nâng cao chất lượng dịch vụ và mở rộng mạng lưới khách hàng để tăng thu nhập ngoài lãi.

Kết luận

• Thu nhập ngoài lãi có tác động tích cực và rõ ràng đến hiệu quả kinh doanh của các ngân hàng thương mại tại Việt Nam trong giai đoạn 2008-2021.
• Tỷ lệ cho vay trên tổng tài sản và lạm phát CPI cũng góp phần nâng cao hiệu quả kinh doanh, trong khi quy mô ngân hàng và chi phí hoạt động có ảnh hưởng ngược chiều.
• Đại dịch COVID-19 và các yếu tố như tỷ lệ nợ xấu, tăng trưởng GDP không có tác động đáng kể trong mẫu nghiên cứu.
• Nghiên cứu cung cấp bằng chứng thực nghiệm quan trọng giúp các ngân hàng và nhà hoạch định chính sách xây dựng chiến lược phát triển bền vững.
• Các bước tiếp theo bao gồm mở rộng nghiên cứu với dữ liệu cập nhật và phân tích sâu hơn về tác động của công nghệ và dịch vụ ngân hàng số đến hiệu quả kinh doanh.

Hành động ngay: Các ngân hàng thương mại nên tập trung đa dạng hóa nguồn thu ngoài lãi và tối ưu hóa quản lý chi phí để nâng cao hiệu quả kinh doanh trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng khốc liệt.