Tác động của thu nhập ngoài lãi đến hiệu quả hoạt động của các ngân hàng thương mại Việt Nam

Việc Việt Nam tham gia vào các hiệp định thương mại tự do như TPP, CPTPP, AFTA, ACFTA, AKFTA... và các tổ chức như WTO, APEC đã tạo ra nhiều cơ hội và thách thức cho hệ thống ngân hàng. Các NHTM Việt Nam phải cạnh tranh với các ngân hàng nước ngoài có nguồn vốn và công nghệ mạnh hơn. Điều này đòi hỏi các NHTM phải đổi mới và đa dạng hóa hoạt động kinh doanh của mình để tồn tại và phát triển. Các chính sách, hình thức sản phẩm dịch vụ tài chính phi truyền thống kết hợp với lãi suất hấp dẫn nhằm thu hút KH đang được các NH sử dụng ngày cành phổ biến, phát triển phong phú và hấp dẫn hơn.

Thu nhập ngoài lãi được xem là một giải pháp quan trọng để các NHTM giảm sự phụ thuộc vào nguồn thu từ tín dụng. Nguồn thu này đến từ nhiều hoạt động khác nhau như phí dịch vụ, hoa hồng từ bảo hiểm, kinh doanh chứng khoán, và các dịch vụ tư vấn tài chính. Sự đa dạng này không chỉ giúp ngân hàng ổn định doanh thu mà còn tăng cường khả năng thích ứng với các biến động của thị trường tài chính. Từ đây, các NH có thế hấp dẫn được lượng lớn KH và tăng khả năng cạnh tranh đối với các đối thủ trong cùng ngành, gia tăng đáng kể nguồn thu nhập.

Việc triển khai các dịch vụ phi tín dụng thường đòi hỏi các NHTM phải đầu tư vào công nghệ, đào tạo nhân viên và xây dựng hệ thống quản lý rủi ro hiệu quả. Điều này có thể làm tăng chi phí hoạt động và tạo ra những thách thức trong việc quản lý rủi ro. Nếu không được quản lý tốt, các hoạt động này có thể gây ra những tổn thất lớn cho ngân hàng. Do đó, các NHTM cần phải có kế hoạch cụ thể và chiến lược rõ ràng để quản lý rủi ro và đảm bảo tính bền vững của các hoạt động phi tín dụng.

Trong một số trường hợp, việc tăng cường thu nhập ngoài lãi có thể không mang lại hiệu quả như mong đợi và thậm chí có thể làm giảm lợi nhuận. Điều này có thể xảy ra nếu các NHTM không có khả năng cạnh tranh hiệu quả trong các lĩnh vực phi tín dụng hoặc nếu chi phí hoạt động quá cao. Việc giảm lợi nhuận có thể ảnh hưởng đến vốn chủ sở hữu và khả năng tài chính của ngân hàng. Li và Zhang (2013) cho rằng thu nhập ngoài lãi làm tăng rủi ro, đồng thời tăng nguy cơ phá sản.

Dữ liệu được thu thập từ báo cáo tài chính hàng năm của 30 NHTM Việt Nam trong giai đoạn 2011-2020. Dữ liệu này bao gồm các thông tin về doanh thu, chi phí, lợi nhuận, tài sản, nợ phải trả và vốn chủ sở hữu. Dữ liệu được xử lý và làm sạch để đảm bảo tính chính xác và nhất quán trước khi đưa vào phân tích. Luận án chọn mốc thời gian từ năm 2011 là giai đoạn lạm phát của Việt Nam ở mức 18,13%, cao nhất kể từ năm 2008.

Nghiên cứu sử dụng các mô hình hồi quy như Pooled OLS, FEM, REM, FGLS để ước lượng tác động của thu nhập ngoài lãi đến HQHĐ. Mô hình Pooled OLS được sử dụng như một điểm khởi đầu, trong khi FEM và REM được sử dụng để kiểm soát các yếu tố không quan sát được ở cấp độ ngân hàng. Phương pháp FGLS được sử dụng để khắc phục các vấn đề về phương sai sai số thay đổi và tự tương quan. Kết quả thu được cho thấy, HQHĐ của các NHTM Việt Nam bị ảnh hưởng tích cực và có ý nghĩa thống kê bởi thu nhập ngoài lãi, quy mô ngân hàng, tỷ lệ vốn vay, tỷ lệ vốn chủ sở hữu, chi phí hoạt động, tỷ lệ huy động, lạm phát.

Nghiên cứu sẽ phân tích mức độ ảnh hưởng của thu nhập ngoài lãi đến các chỉ số HQHĐ quan trọng như ROA (Return on Assets) và ROE (Return on Equity). Kết quả cho thấy việc tăng cường thu nhập ngoài lãi có thể giúp các NHTM cải thiện cả ROA và ROE, cho thấy khả năng sinh lời của tài sản và vốn chủ sở hữu. Trên cơ sở kết quả nghiên cứu, tác giả đã đưa ra một số đề xuất nhằm nâng cao HQHĐ của NHTM tại Việt Nam.

Kết quả nghiên cứu này sẽ được so sánh với các nghiên cứu trước đây để đánh giá sự tương đồng và khác biệt. Việc so sánh này giúp làm rõ hơn về tác động của thu nhập ngoài lãi trong bối cảnh cụ thể của Việt Nam và đóng góp vào bức tranh toàn cảnh về vấn đề này trên thế giới. Trong khi các NH ở châu Âu, Mỹ,. đang có xu hướng đẩy mạnh các hoạt động phi truyền thống thì các NHTM Việt Nam vẫn còn phụ thuộc quá nhiều vào nguồn thu lãi truyền thống.

Các NHTM nên tập trung vào việc phát triển các sản phẩm và dịch vụ phi tín dụng như phí dịch vụ, hoa hồng từ bảo hiểm, kinh doanh chứng khoán, và các dịch vụ tư vấn tài chính. Việc đa dạng hóa này không chỉ giúp tăng doanh thu mà còn giảm sự phụ thuộc vào tín dụng và tăng cường khả năng cạnh tranh. Ngoài ra, các NHTM cũng nên chú trọng đến việc phát triển các sản phẩm và dịch vụ số để đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của khách hàng.

Để triển khai hiệu quả các hoạt động phi tín dụng, các NHTM cần đầu tư vào công nghệ hiện đại và đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao. Công nghệ giúp các NHTM cung cấp các dịch vụ nhanh chóng, tiện lợi và hiệu quả hơn. Nguồn nhân lực chất lượng cao giúp các NHTM phát triển và quản lý các hoạt động phi tín dụng một cách chuyên nghiệp. Đồng thời, các NHTM cũng cần chú trọng đến việc xây dựng một môi trường làm việc năng động và sáng tạo để thu hút và giữ chân nhân tài.

Nghiên cứu đã làm rõ tác động tích cực của thu nhập ngoài lãi đến HQHĐ của các NHTM Việt Nam. Nghiên cứu cũng cung cấp những bằng chứng định lượng về vai trò của các yếu tố khác như quy mô ngân hàng, tỷ lệ vốn vay, tỷ lệ vốn chủ sở hữu, chi phí hoạt động, tỷ lệ huy động và lạm phát. Những kết quả này có thể giúp các nhà quản lý và các nhà hoạch định chính sách đưa ra những quyết định sáng suốt hơn.

Các nghiên cứu trong tương lai có thể tập trung vào việc phân tích tác động của thu nhập ngoài lãi đến HQHĐ của các NHTM trong bối cảnh hội nhập kinh tế sâu rộng hơn. Các nghiên cứu cũng có thể sử dụng các phương pháp phân tích phức tạp hơn để kiểm soát các yếu tố ngoại sinh và đánh giá tác động nhân quả. Ngoài ra, các nghiên cứu có thể tập trung vào việc phân tích tác động của từng loại thu nhập ngoài lãi đến HQHĐ.