Tác động của rối loạn lipid máu đến sức khỏe tim mạch

• Trường học: Đại Học Thái Nguyên
• Chuyên ngành: Y Học
• Đề tài: Tác Động Của Rối Loạn Lipid Máu Đến Sức Khỏe Tim Mạch
• Loại tài liệu: Luận Văn
• Năm xuất bản: 2010
• Địa điểm: Thái Nguyên

Mục lục chi tiết

• LỜI MỞ ĐẦU
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU
• 1.1. Sự chuyển hóa lipid trong cơ thể
• 1.2. Nguyên nhân hội chứng rối loạn lipid máu
• 1.3. Phân loại rối loạn lipid máu theo Fredrickson
• 1.4. Tình hình mắc rối loạn lipid máu trên thế giới và Việt Nam
• 1.5. Điều trị hội chứng rối loạn lipid máu
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

Tóm tắt

I. Tổng Quan Về Rối Loạn Lipid Máu Sức Khỏe Tim Mạch

Rối loạn lipid máu, đặc biệt là tăng cholesterol, được xem là một yếu tố nguy cơ hàng đầu dẫn đến sự hình thành và phát triển của xơ vữa động mạch. Xơ vữa động mạch gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng đe dọa tính mạng như nhồi máu cơ tim, đột quỵ. Tỷ lệ mắc rối loạn lipid máu ngày càng tăng, trở thành một yếu tố quan trọng trong đánh giá điều trị và tiên lượng các bệnh lý tim mạch. Nghiên cứu cho thấy có mối tương quan tỷ lệ thuận giữa nồng độ cholesterol máu, triglyceride máu với tỷ lệ xơ vữa động mạch, nguy cơ mắc bệnh động mạch vành cũng như tỷ lệ tử vong do bệnh động mạch vành. Theo Paul M và cộng sự năm 2000, bệnh tim mạch là nguyên nhân chính gây tử vong và gây hàng triệu sự bất hạnh ở Mỹ mỗi năm. Tử vong do bệnh tim mạch gần một nửa là kết quả trực tiếp từ bệnh động mạch vành.

1.1. Chuyển Hóa Lipid Trong Cơ Thể Tổng Quan Quan Trọng

Lipid trong cơ thể phân bố thành 3 khu vực: lipid cấu trúc (trong tế bào), lipid dự trữ (trong mô mỡ), và lipid máu lưu hành. Trong máu, lipid không tan trong nước nhưng khi gắn với protein thành lipoprotein, nó có thể tan và lưu hành. Lipoprotein bao gồm triglyceride (TG), cholesterol tự do (CT), phospholipid và apoprotein. Tỷ lệ thành phần giữa vỏ và nhân khác nhau giữa các loại lipoprotein, do đó có sự khác nhau về tỷ trọng và được phân chia dễ dàng thành các phân đoạn nhờ siêu ly tâm: chylomicron, VLDL, LDL, HDL, IDL.

1.2. Các Loại Lipoprotein Chính và Vai Trò Trong Máu

Các lipoprotein chính trong máu bao gồm chylomicron, VLDL (lipoprotein tỷ trọng rất thấp), LDL (lipoprotein tỷ trọng thấp), HDL (lipoprotein tỷ trọng cao) và IDL (lipoprotein tỷ trọng trung gian). Mỗi loại có cấu trúc và thành phần khác nhau, ảnh hưởng đến vai trò vận chuyển lipid trong cơ thể. Các protein trong cấu trúc của lipoprotein gọi là Apoprotein (Apo). Mỗi phân tử lipoprotein có chứa nhiều phân tử Apo. Các phân tử Apo này tạo ra sự ổn định cấu trúc cho lipoprotein và tạo cầu nối thụ thể tế bào. Các thụ thể này quyết định sự chuyển hóa của một phân tử lipoprotein hoặc chúng hoạt động như đồng yếu tố của enzym trong quá trình chuyển hóa lipoprotein.

II. Nguyên Nhân Phân Loại Rối Loạn Lipid Máu Phổ Biến

Tăng lipid máu được chia làm hai loại: tăng lipid máu tiên phát và tăng lipid máu thứ phát. Tăng lipid máu tiên phát thường gặp hơn tăng lipid máu thứ phát. Các yếu tố ảnh hưởng đến mức lipid bao gồm: béo phì, cách sống (chế độ ăn, lười vận động, hút thuốc, uống rượu), rối loạn nội tiết (đái tháo đường, suy giáp), bệnh gan và thận. Nguyên nhân quan trọng khác làm tăng lipid máu là sử dụng thuốc kéo dài như lợi tiểu, chẹn beta, glucocorticoid.

2.1. Rối Loạn Lipid Máu Thứ Phát Các Bệnh Lý Liên Quan

Rối loạn lipid máu thứ phát có thể do nhiều bệnh lý gây ra, bao gồm đái tháo đường (tăng TG, CT, VLDL, giảm HDL), hội chứng thận hư (tăng CT, TG, LDL, VLDL), tăng ure máu (tăng TG, VLDL, giảm HDL), suy thận mạn (tăng TG, LDL hoặc BT, VLDL), bệnh gan tắc nghẽn (tăng CT, LpX), tắc mật (tăng CT), suy giáp trạng (tăng CT, TG, LDL, VLDL), béo phì (tăng TG, CM), chứng ăn vô độ (tăng TG, CM).

2.2. Phân Loại Rối Loạn Lipid Máu Tiên Phát Theo Fredrickson

Năm 1965, Fredrickson căn cứ vào kỹ thuật điện di và siêu ly tâm các thành phần lipoprotein xếp hội chứng rối loạn lipid máu thành 5 type, trong đó type II được chia thành 2 kiểu IIa và IIb. Type I: Tăng chylomicron máu. Type II: Tăng lipoprotein beta máu, type này được phân làm 2 type nhỏ là: IIa và IIb. - Type IIa: Tăng cholesterol máu nguyên phát (chỉ tăng cholesterol và LDL), gồm có 2 thể: thể đa gen và thể đơn gen.

III. Tác Động Của Rối Loạn Lipid Máu Đến Xơ Vữa Động Mạch

Nghiên cứu điều tra dịch tễ về cholesterol máu trong bệnh xơ vữa động mạch (XVĐM) tiến hành ở Framingham cho thấy có mối tương quan thuận giữa nồng độ cholesterol máu và tỷ lệ tử vong do XVĐM. XVĐM là sự phối hợp những biến đổi của lớp nội mạc động mạch bao gồm sự tích tụ tại chỗ các lipid phức hợp, các glucid, máu và các sản phẩm của máu, tổ chức xơ và calci, kèm theo những biến đổi ở lớp trung mạc. XVĐM là một bệnh của động mạch lớn và vừa, được thể hiện bằng 2 loại tổn thương cơ bản, đặc trưng là mảng vữa rất giàu cholesterol và tổ chức xơ, xảy ra ở lớp nội mạc và một phần trung mạc. Nó làm hẹp dần lòng động mạch và cản trở dòng máu đến nuôi dưỡng các tổ chức.

3.1. Vai Trò Của LDL Trong Quá Trình Hình Thành Xơ Vữa

Thành phần CT trong các mảng xơ hầu hết là CT từ LDL. Tuy nhiên sự tích tụ lipid và sự tạo thành mảng xơ vữa chỉ sẽ xảy ra khi nồng độ LDL vượt quá mức ngưỡng 100mg/dl (2.59mmol/l). Nồng độ ngưỡng này chính là cơ sở của khái niệm LDL-C 100 tức là sự tạo thành XVĐM bắt đầu khi nồng độ LDL tăng cao vượt giới hạn. Hiện nay các thuốc điều trị XVĐM và giảm lipid máu có tác dụng làm tăng số lượng receptor LDL ở màng tế bào, tránh hiện tượng ứ đọng chúng ở thành mạch khi tiếp xúc lâu với tế bào nội mạc thành mạch.

3.2. Cơ Chế Gây Xơ Vữa Động Mạch Của LDL Cholesterol

Cơ chế gây xơ vữa động mạch của LDL-C còn chưa được rõ ràng, đầy đủ; nhưng sự oxy hóa LDL-C trong thành động mạch rất quan trọng trong bệnh sinh của xơ vữa. Bình thường LDL-C được lấy ra khỏi huyết tương nhờ các thụ thể LDL-C, khi LDL-C tăng quá mức: các đại thực bào, các tế bào cơ trơn có các thụ thể tiếp nhận LDL-C nhưng lại không có khả năng tự điều hòa cholesterol nên thu nhận tất cả LDL-C oxy hóa và bị biến đổi thành các tế bào bọt. Đây là tổn thương sớm của xơ vữa động mạch và là điểm báo trước những tổn thương cấp diễn hơn.

IV. Tình Hình Mắc Rối Loạn Lipid Máu Trên Thế Giới Việt Nam

Thực tế hiện nay tình hình mắc rối loạn lipid máu trên thế giới cũng như ở Việt Nam ngày càng gia tăng. Theo số liệu của Hội Tim mạch Hoa Kỳ - American Heart Association (AHA) tính đến năm 2000 nước Mỹ có khoảng 37 triệu người và châu Âu có 47 triệu người có tăng CT máu ở mức cần điều trị. Cuối thế kỷ XX tỷ lệ mắc rối loạn lipid máu từng nước khác nhau. Pháp: 15%, Malaysia 22%, Thụy Điển 26%, Nhật Bản 17,6%, Hoa Kỳ 29,5 %.

4.1. Thống Kê Về Tỷ Lệ Mắc Rối Loạn Lipid Máu Tại Việt Nam

Ở Việt Nam đã có một số công trình nghiên cứu về rối loạn lipid máu trong cộng đồng. Qua nghiên cứu của Phạm Gia Khải cùng cộng sự (2001- 2002) trong quần thể dân cư Hà Nội ngẫu nhiên 263 người cho thấy: Tần suất tăng LDL-C: 51,27%; Tần suất tăng CT: 54,7%; Tần suất tăng TG: 41,9%; Tần suất giảm HDL: 40,7%; Tần suất có ít nhất 1 rối loạn thành phần lipid trong máu là 78,8%.

4.2. Các Nghiên Cứu Dịch Tễ Học Về Rối Loạn Lipid Máu

Các nghiên cứu dịch tễ học về rối loạn lipid máu cho thấy sự gia tăng tỷ lệ mắc bệnh ở các nước đang phát triển, liên quan đến sự thay đổi lối sống và chế độ ăn uống. Việc kiểm soát các yếu tố nguy cơ như béo phì, hút thuốc, và lười vận động là rất quan trọng trong việc phòng ngừa rối loạn lipid máu và các bệnh tim mạch liên quan.

V. Hướng Dẫn Điều Trị Rối Loạn Lipid Máu Phòng Ngừa

Việc điều trị tùy thuộc vào từng cá thể bệnh nhân trên cơ sở đánh giá tình trạng và mức độ rối loạn lipid máu là chính. Dưới đây là việc đánh giá tình trạng tăng cholesterol máu. Bảng 1.5 cho biết nồng độ cholesterol toàn phần trong máu: mức bình thường và mức cần theo dõi. Việc đánh giá mức cholesterol thích hợp với từng cá thể phải tính đến sự có mặt của các yếu tố nguy cơ khác. Các yếu tố nguy cơ đã được xác định là góp phần gây bệnh động mạch vành, nhưng phần lớn các bệnh nhân bị bệnh động mạch vành có cholesterol toàn phần và LDL - C ở mức giới hạn.

5.1. Nguyên Tắc Điều Trị Rối Loạn Lipid Máu Cá Thể Hóa

Nguyên tắc điều trị rối loạn lipid máu là cá thể hóa, tùy thuộc vào mức độ rối loạn, các yếu tố nguy cơ tim mạch đi kèm, và tình trạng sức khỏe tổng thể của bệnh nhân. Mục tiêu điều trị là giảm LDL-C (cholesterol xấu) và tăng HDL-C (cholesterol tốt) để giảm nguy cơ tim mạch.

5.2. Thay Đổi Lối Sống Nền Tảng Của Điều Trị Hiệu Quả

Thay đổi lối sống là nền tảng của điều trị rối loạn lipid máu, bao gồm chế độ ăn uống lành mạnh (giảm chất béo bão hòa, tăng cường rau xanh và trái cây), tập thể dục thường xuyên, giảm cân (nếu thừa cân), và bỏ hút thuốc. Thay đổi lối sống có thể giúp cải thiện đáng kể mức lipid máu và giảm nguy cơ tim mạch.

VI. Các Phương Pháp Điều Trị Rối Loạn Lipid Máu Hiện Nay

Các phương pháp điều trị rối loạn lipid máu bao gồm thay đổi lối sống và sử dụng thuốc. Các thuốc hạ lipid máu phổ biến bao gồm statin, fibrate, ezetimibe, và acid béo omega-3. Statin là nhóm thuốc được sử dụng rộng rãi nhất vì hiệu quả giảm LDL-C cao. Fibrate chủ yếu được sử dụng để giảm triglyceride. Ezetimibe giúp giảm hấp thu cholesterol từ ruột. Acid béo omega-3 có thể giúp giảm triglyceride và cải thiện sức khỏe tim mạch.

6.1. Statin Lựa Chọn Hàng Đầu Trong Điều Trị Cholesterol Cao

Statin là nhóm thuốc ức chế men HMG-CoA reductase, một enzyme quan trọng trong quá trình tổng hợp cholesterol. Statin giúp giảm LDL-C hiệu quả và đã được chứng minh là giảm nguy cơ tim mạch trong nhiều nghiên cứu. Tuy nhiên, statin có thể gây ra một số tác dụng phụ như đau cơ, tăng men gan, và hiếm khi gây tổn thương cơ nghiêm trọng.

6.2. Fibrate Các Thuốc Khác Khi Nào Nên Sử Dụng

Fibrate là nhóm thuốc chủ yếu được sử dụng để giảm triglyceride. Fibrate có thể gây ra một số tác dụng phụ như rối loạn tiêu hóa và tăng nguy cơ sỏi mật. Ezetimibe là một thuốc giúp giảm hấp thu cholesterol từ ruột và thường được sử dụng kết hợp với statin để tăng hiệu quả giảm LDL-C. Acid béo omega-3 có thể giúp giảm triglyceride và cải thiện sức khỏe tim mạch, nhưng cần sử dụng liều cao để có hiệu quả.