Luận văn: Tác động của Cấu trúc Vốn lên Hiệu quả Hoạt động của Doanh nghiệp Việt Nam trên Sàn Giao dịch Chứng khoán Hà Nội giai đoạn 2015-2019

Cấu trúc vốn ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng sinh lời và khả năng thanh toán của doanh nghiệp. Việc sử dụng đòn bẩy tài chính hợp lý có thể giúp doanh nghiệp tăng trưởng nhanh hơn, nhưng nếu quá lạm dụng có thể dẫn đến rủi ro tài chính. Bài viết sẽ phân tích rõ những ưu và nhược điểm của từng loại hình cấu trúc vốn đối với các doanh nghiệp Việt Nam, đặc biệt là trong bối cảnh kinh tế giai đoạn 2015-2019. Doanh nghiệp Việt Nam, đặc biệt là các doanh nghiệp vừa và nhỏ, thường gặp khó khăn trong việc tiếp cận nguồn vốn. Vì vậy, việc quản lý cấu trúc vốn một cách hiệu quả là yếu tố then chốt để đảm bảo sự phát triển bền vững. Theo nghiên cứu của Son và Hoang (2008), hiệu quả hoạt động của các doanh nghiệp có mối tương quan chặt chẽ với cấu trúc vốn.

Giai đoạn 2015-2019 chứng kiến sự tăng trưởng ổn định của GDP Việt Nam, cùng với những thay đổi trong chính sách tài chính và lãi suất. Những yếu tố này có ảnh hưởng không nhỏ đến cấu trúc vốn của các doanh nghiệp. Bài viết sẽ xem xét sự tương tác giữa cấu trúc vốn, hiệu quả hoạt động và bối cảnh kinh tế vĩ mô để đưa ra những đánh giá toàn diện. Bên cạnh đó, sự phát triển của thị trường chứng khoán cũng tạo điều kiện cho các doanh nghiệp huy động vốn thông qua phát hành cổ phiếu và trái phiếu. Tuy nhiên, không phải doanh nghiệp nào cũng có thể tận dụng được cơ hội này. Theo số liệu từ Tổng cục Thống kê, giai đoạn này, tăng trưởng doanh thu của các ngành có sự khác biệt lớn, ảnh hưởng đến quyết định về cấu trúc vốn của doanh nghiệp.

Quy mô doanh nghiệp và ngành nghề kinh doanh là hai yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến cấu trúc vốn. Các doanh nghiệp lớn thường có khả năng tiếp cận nguồn vốn vay dễ dàng hơn và có thể chấp nhận mức đòn bẩy tài chính cao hơn. Trong khi đó, các doanh nghiệp nhỏ có thể phải dựa vào vốn chủ sở hữu nhiều hơn. Tương tự, các ngành có tính ổn định cao về doanh thu thường có thể sử dụng nợ nhiều hơn so với các ngành có tính chu kỳ cao. Bài viết sẽ phân tích cụ thể sự khác biệt này và đưa ra những khuyến nghị phù hợp cho từng loại hình doanh nghiệp. Theo Stohs and Mauer (1996), các công ty lớn thường ít rủi ro hơn khi sử dụng nợ dài hạn.

Việc sử dụng nợ vay có thể làm tăng lợi nhuận nhưng cũng đi kèm với rủi ro tài chính. Doanh nghiệp cần phải cân bằng giữa lợi ích từ việc sử dụng đòn bẩy tài chính và nguy cơ mất khả năng thanh toán. Chi phí vốn cũng là một yếu tố quan trọng cần xem xét. Nguồn vốn vay thường có chi phí thấp hơn so với vốn chủ sở hữu, nhưng nếu quá phụ thuộc vào nợ vay có thể làm tăng rủi ro. Bài viết sẽ trình bày các phương pháp tính toán chi phí vốn và cách tối ưu hóa cấu trúc vốn để giảm thiểu chi phí này. Quyết định cấu trúc vốn phải cân bằng giữa chi phí nợ và chi phí vốn chủ sở hữu để đạt được chi phí vốn bình quân gia quyền (WACC) thấp nhất.

Trong phân tích hồi quy, việc lựa chọn mô hình phù hợp là rất quan trọng. Bài viết sẽ sử dụng mô hình FEM (Fixed Effects Model) và mô hình REM (Random Effects Model) để kiểm tra tính vững của kết quả. Hausman test sẽ được sử dụng để lựa chọn mô hình phù hợp nhất. Việc sử dụng các mô hình này giúp kiểm soát các yếu tố không quan sát được có thể ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp. Các mô hình FEM và REM cho phép kiểm soát ảnh hưởng của các yếu tố cố định và ngẫu nhiên, từ đó đưa ra kết quả phân tích chính xác hơn.

Các biến số chính được sử dụng trong nghiên cứu bao gồm ROE (Return on Equity) và ROA (Return on Assets) để đo lường hiệu quả hoạt động. Tỷ lệ nợ và vốn chủ sở hữu được sử dụng để đo lường cấu trúc vốn. Ngoài ra, một số biến kiểm soát như quy mô doanh nghiệp, ngành nghề kinh doanh và tăng trưởng doanh thu cũng được đưa vào mô hình. Việc lựa chọn các biến số này dựa trên cơ sở lý thuyết và các nghiên cứu trước đây. Theo Le & Phung (2013), việc sử dụng nợ có mối quan hệ tích cực với hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp.

Nghiên cứu cho thấy mối quan hệ giữa tỷ lệ nợ và lợi nhuận không phải lúc nào cũng tuyến tính. Ban đầu, việc tăng tỷ lệ nợ có thể giúp tăng lợi nhuận, nhưng khi tỷ lệ nợ quá cao, lợi nhuận có thể giảm do chi phí vốn tăng và rủi ro tài chính gia tăng. Điều này cho thấy doanh nghiệp cần phải tìm ra một điểm cân bằng giữa việc sử dụng nợ và vốn chủ sở hữu để tối đa hóa lợi nhuận. Mối quan hệ này có thể được mô tả bằng một đường cong hình chữ U ngược, với điểm cực đại là cấu trúc vốn tối ưu.

Khả năng thanh toán là một yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp. Doanh nghiệp có khả năng thanh toán tốt thường có thể tiếp cận nguồn vốn vay dễ dàng hơn và có thể đầu tư vào các dự án có lợi nhuận cao hơn. Tuy nhiên, nếu khả năng thanh toán quá cao có thể cho thấy doanh nghiệp chưa sử dụng vốn một cách hiệu quả. Bài viết sẽ phân tích mối quan hệ giữa khả năng thanh toán và hiệu quả hoạt động và đưa ra những khuyến nghị giúp doanh nghiệp quản lý dòng tiền một cách hiệu quả. Khan (2012) cho thấy đòn bẩy tài chính, được đo bằng nợ ngắn hạn trên tổng tài sản và tổng nợ trên tổng tài sản, có mối quan hệ tiêu cực đáng kể với hiệu quả hoạt động kinh doanh.

Việc phụ thuộc quá nhiều vào một nguồn vốn duy nhất có thể làm tăng rủi ro tài chính cho doanh nghiệp. Do đó, doanh nghiệp nên đa dạng hóa nguồn vốn bằng cách kết hợp giữa vay vốn ngân hàng, phát hành cổ phiếu và các hình thức huy động vốn khác. Việc phát hành cổ phiếu có thể giúp doanh nghiệp tăng vốn chủ sở hữu và giảm tỷ lệ nợ, nhưng cũng có thể làm loãng quyền sở hữu của các cổ đông hiện hữu. Vay vốn ngân hàng thường có chi phí thấp hơn, nhưng cũng đi kèm với các điều kiện ràng buộc. Việc lựa chọn hình thức huy động vốn phù hợp cần phải dựa trên tình hình cụ thể của doanh nghiệp.

Quản lý dòng tiền và khả năng thanh toán là yếu tố then chốt để đảm bảo sự ổn định tài chính của doanh nghiệp. Doanh nghiệp cần phải theo dõi sát sao các khoản thu chi, dự báo dòng tiền trong tương lai và có kế hoạch dự phòng cho những tình huống bất ngờ. Việc duy trì một mức khả năng thanh toán hợp lý giúp doanh nghiệp có thể đáp ứng các nghĩa vụ tài chính đúng hạn và tránh được nguy cơ mất khả năng thanh toán. Bên cạnh đó, doanh nghiệp cũng cần phải quản lý các khoản phải thu và phải trả một cách hiệu quả để tối ưu hóa dòng tiền. Nghiên cứu của Khan (2012) khuyên rằng các nhà quản lý không nên kết hợp quá nhiều nợ trong cấu trúc vốn của doanh nghiệp, mà nên dựa nhiều hơn vào các quỹ nội bộ và quỹ từ các cổ đông.

Nghiên cứu này có một số hạn chế nhất định, chẳng hạn như chỉ tập trung vào các công ty niêm yết trên sàn HNX và sử dụng dữ liệu trong giai đoạn 2015-2019. Các nghiên cứu tiếp theo có thể mở rộng phạm vi nghiên cứu bằng cách bao gồm các công ty chưa niêm yết và sử dụng dữ liệu trong giai đoạn dài hơn. Bên cạnh đó, cũng cần xem xét thêm các yếu tố khác có thể ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động như quản trị doanh nghiệp, đổi mới công nghệ và trách nhiệm xã hội. Ngoài ra, nên kết hợp phương pháp nghiên cứu định tính để có cái nhìn sâu sắc hơn về quá trình ra quyết định về cấu trúc vốn của các doanh nghiệp.

Nghiên cứu về cấu trúc vốn và hiệu quả hoạt động tại Việt Nam vẫn còn nhiều tiềm năng phát triển. Trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế và sự phát triển của thị trường tài chính, việc hiểu rõ mối quan hệ này càng trở nên quan trọng hơn. Các nghiên cứu trong tương lai nên tập trung vào việc phân tích tác động của các yếu tố mới như công nghệ tài chính (Fintech), biến đổi khí hậu và đại dịch Covid-19 đến cấu trúc vốn và hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp. Bên cạnh đó, cũng cần có những nghiên cứu so sánh giữa Việt Nam và các quốc gia khác trong khu vực để rút ra những bài học kinh nghiệm.