Luận văn thạc sĩ: So sánh quy định hợp đồng mua bán hàng hóa giữa Việt Nam và Công ước Viên 1980

• Tác giả: Lê Thị Hoàng Oanh
• Người hướng dẫn: PGS. Phạm Duy Nghĩa
• Trường học: Trường Đại học Kinh tế TP.HCM
• Chuyên ngành: Luật Kinh Tế
• Đề tài: Quy Định Buộc Thực Hiện Hợp Đồng Trong Hợp Đồng Mua Bán Hàng Hóa – So Sánh Quy Định Của Pháp Luật Việt Nam Và Công Ước Viên 1980
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ luật học
• Năm xuất bản: 2017
• Địa điểm: TP Hồ Chí Minh

• LỜI CAM ĐOAN
• DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
• DANH MỤC SƠ ĐỒ, BẢNG BIỂU
• PHẦN MỞ ĐẦU
• 1.1. Lý do chọn đề tài
• 1.2. Tổng quan về tình hình nghiên cứu
• 1.3. Vấn đề nghiên cứu
• 1.4. Phạm vi nghiên cứu
• 1.5. Mục tiêu nghiên cứu
• 1.6. Phương pháp nghiên cứu
• 1.7. Kết cấu của Luận văn
• 1. CHƯƠNG 1: QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT VIỆT NAM VỀ BUỘC THỰC HIỆN ĐÚNG HỢP ĐỒNG - SO SÁNH VỚI QUY ĐỊNH CỦA CÔNG ƯỚC VIÊN 1980
• 1.1. Vấn đề vi phạm hợp đồng theo pháp luật Việt Nam
• 1.1.1. Vi phạm hợp đồng
• 1.1.2. Vi phạm hợp đồng trước thời hạn
• 1.2. Biện pháp xử lý khi vi phạm hợp đồng
• 1.2.1. Về mối quan hệ giữa các loại chế tài trong thương mại
• 1.2.2. Mối quan hệ với bồi thường thiệt hại
• 1.2.3. Mối quan hệ với hủy bỏ hợp đồng
• 1.2.4. Mối quan hệ với các chế tài khác
• 1.2.5. Các trường hợp miễn trách
• 1.3. Quy định về chế tài buộc thực hiện đúng hợp đồng
• 1.3.1. Lịch sử hình thành về quy định buộc thực hiện đúng hợp đồng
• 1.3.2. Mục đích và ý nghĩa của chế tài “Buộc thực hiện đúng hợp đồng”
• 1.3.2.1. Mục đích của chế tài “Buộc thực hiện đúng hợp đồng”
• 1.3.2.2. Ý nghĩa của chế tài “Buộc thực hiện đúng hợp đồng”
• 1.3.3. So sánh quy định buộc thực hiện đúng hợp đồng theo pháp luật Việt Nam và CISG
• 1.3.3.1. Sửa chữa hay thay thế hàng hóa
• 1.3.3.2. Giao hàng đúng đối tượng và đúng chất lượng
• 1.3.3.3. Giao hàng đúng số lượng
• 2. CHƯƠNG 2: NHẬN XÉT, PHÂN TÍCH QUY ĐỊNH ÁP DỤNG BUỘC THỰC HIỆN ĐÚNG HỢP ĐỒNG TRÊN THỰC TẾ
• 2.1. Nguyên tắc thực hiện nghĩa vụ hợp đồng
• 2.2. Những hạn chế của chế tài “Buộc thực hiện đúng hợp đồng”
• 2.2.1. Việc buộc thực hiện đúng hợp đồng chưa mang tính thực tiễn
• 2.2.2. Các quy định về “buộc thực hiện đúng hợp đồng” chưa hoàn thiện
• 2.3. Về khái niệm “buộc thực hiện đúng hợp đồng”
• 2.3.1. Sự không thống nhất giữa BLDS và LTM
• 2.4. Vấn đề thực hiện nghĩa vụ hợp đồng trên thực tế
• 2.4.1. Thực hiện nghĩa vụ hợp đồng trên thực tế theo quy định của BLDS
• 2.4.2. Thực hiện nghĩa vụ hợp đồng trên thực tế theo LTM
• 2.5. Phân tích một số trường hợp áp dụng chế tài “buộc thực hiện đúng hợp đồng” và rút ra kinh nghiệm
• 2.5.1. Trường hợp không thực hiện nghĩa vụ theo hợp đồng
• 2.5.2. Trường hợp không thực hiện đúng hợp đồng
• 2.5.3. Trường hợp hợp đồng không thể thực hiện được
• 2.5.4. Có thể buộc thực hiện khi bên vi phạm nhất định không thực hiện?
• 3. CHƯƠNG 3: KIẾN NGHỊ NHẰM HOÀN THIỆN QUY ĐỊNH VỀ BUỘC THỰC HIỆN ĐÚNG HỢP ĐỒNG VÀ NÂNG CAO HIỆU QUẢ THI HÀNH LUẬT
• 3.1. Buộc thực hiện đúng hợp đồng nên là nguyên tắc hơn là chế tài
• 3.2. Cần quy định rõ các trường hợp loại trừ việc áp dụng chế tài buộc thực hiện đúng hợp đồng
• 3.2.1. Nghĩa vụ không thể thực hiện được
• 3.2.2. Chi phí bất hợp lý
• 3.2.3. Các nghĩa vụ có thể thay thế được
• 3.3. Việc buộc thực hiện có ảnh hưởng đến quyền nhân thân
• 3.4. Buộc thực hiện nghĩa vụ phải đưa ra trong thời hạn hợp lý
• 3.5. Kinh nghiệm từ việc áp dụng chế tài “buộc thực hiện hợp đồng” từ pháp luật quốc tế
• 3.6. Hoàn thiện quy định, nguyên tắc “Buộc thực hiện đúng hợp đồng”
• 3.7. Hoàn thiện chế tài “buộc thực hiện đúng hợp đồng”
• 3.8. Xem “buộc thực hiện hợp đồng” như là một nguyên tắc
• DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Quy định của pháp luật Việt Nam về buộc thực hiện đúng hợp đồng

Quy định về buộc thực hiện hợp đồng trong pháp luật Việt Nam được thể hiện rõ ràng trong Luật Thương mại 2005 và Bộ luật Dân sự 2015. Theo đó, hợp đồng mua bán hàng hóa là một trong những loại hợp đồng phổ biến nhất trong thương mại. Việc thực hiện đúng hợp đồng không chỉ đảm bảo quyền lợi của các bên mà còn góp phần vào sự ổn định của thị trường. Quy định hợp đồng yêu cầu các bên phải thực hiện nghĩa vụ của mình theo đúng thỏa thuận. Tuy nhiên, thực tế cho thấy nhiều hợp đồng không được thực hiện đúng, dẫn đến tranh chấp. Điều này đặt ra yêu cầu cần thiết phải có các biện pháp chế tài hiệu quả để xử lý vi phạm. Theo Điều 351 Bộ luật Dân sự, vi phạm hợp đồng có thể được phân loại thành ba dạng: không thực hiện nghĩa vụ, thực hiện không đầy đủ và thực hiện không đúng. Những quy định này cần được áp dụng một cách linh hoạt để phù hợp với từng trường hợp cụ thể.

1.1. Vi phạm hợp đồng

Vi phạm hợp đồng là một vấn đề phức tạp trong pháp luật thương mại. Theo Luật Thương mại 2005, vi phạm hợp đồng được định nghĩa là hành vi không thực hiện hoặc thực hiện không đúng nghĩa vụ đã thỏa thuận. Điều này có thể dẫn đến việc bên vi phạm phải chịu trách nhiệm dân sự. Trong thực tiễn, việc xác định vi phạm hợp đồng thường gặp khó khăn, đặc biệt là trong các trường hợp tranh chấp. Ví dụ, trong vụ tranh chấp giữa Công ty TTP và Công ty ĐTM, việc xác định rõ vi phạm là rất quan trọng để đưa ra biện pháp xử lý phù hợp. Việc không hoàn thành hợp đồng đúng theo thỏa thuận có thể được xem là vi phạm cơ bản, trong khi việc thực hiện không đúng có thể dẫn đến các chế tài khác nhau. Do đó, việc phân tích và đánh giá các trường hợp vi phạm là cần thiết để đảm bảo quyền lợi cho các bên liên quan.

1.2. So sánh với Công ước Viên 1980

Công ước Viên 1980 về hợp đồng mua bán hàng hóa quốc tế (CISG) cung cấp một khung pháp lý rõ ràng hơn cho việc thực hiện hợp đồng. CISG quy định rằng bên vi phạm có thể bị yêu cầu thực hiện nghĩa vụ hoặc bồi thường thiệt hại. Điều này tạo ra sự linh hoạt hơn trong việc xử lý vi phạm hợp đồng. So với quy định của pháp luật Việt Nam, CISG có những ưu điểm nổi bật như quy định rõ ràng về quyền và nghĩa vụ của các bên, cũng như các biện pháp chế tài cụ thể. Việc áp dụng CISG có thể giúp Việt Nam cải thiện quy định về hợp đồng, từ đó nâng cao hiệu quả thực thi và giảm thiểu tranh chấp trong thương mại quốc tế. Sự so sánh này không chỉ giúp nhận diện những điểm mạnh và yếu của hai hệ thống pháp luật mà còn mở ra hướng đi mới cho việc hoàn thiện pháp luật Việt Nam.

II. Nhận xét phân tích quy định áp dụng buộc thực hiện đúng hợp đồng trên thực tế

Thực tiễn áp dụng quy định về buộc thực hiện hợp đồng tại Việt Nam cho thấy nhiều hạn chế. Mặc dù pháp luật đã quy định rõ ràng về nghĩa vụ của các bên trong hợp đồng, nhưng việc thực hiện vẫn gặp nhiều khó khăn. Các chế tài hiện hành chưa đủ mạnh để răn đe bên vi phạm. Nhiều trường hợp vi phạm hợp đồng không được xử lý kịp thời, dẫn đến thiệt hại cho bên bị vi phạm. Hơn nữa, sự không thống nhất giữa các quy định trong Bộ luật Dân sự và Luật Thương mại cũng gây khó khăn trong việc áp dụng. Việc thiếu rõ ràng trong các quy định về chế tài buộc thực hiện hợp đồng khiến cho các bên không thể xác định được quyền lợi và nghĩa vụ của mình một cách chính xác. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến quyền lợi của các bên mà còn làm giảm tính hiệu quả của hệ thống pháp luật thương mại.

2.1. Nguyên tắc thực hiện nghĩa vụ hợp đồng

Nguyên tắc thực hiện nghĩa vụ hợp đồng là một trong những yếu tố quan trọng trong việc đảm bảo tính ổn định của thị trường. Theo quy định, các bên phải thực hiện nghĩa vụ của mình theo đúng thỏa thuận. Tuy nhiên, thực tế cho thấy nhiều bên không thực hiện đúng nghĩa vụ, dẫn đến tranh chấp. Việc áp dụng nguyên tắc này cần phải linh hoạt và phù hợp với từng trường hợp cụ thể. Các bên cần có trách nhiệm trong việc thực hiện nghĩa vụ của mình, đồng thời cũng cần có cơ chế để bảo vệ quyền lợi của bên bị vi phạm. Điều này không chỉ giúp giảm thiểu tranh chấp mà còn tạo ra môi trường kinh doanh ổn định hơn.

2.2. Những hạn chế của chế tài Buộc thực hiện đúng hợp đồng

Chế tài “Buộc thực hiện đúng hợp đồng” hiện nay còn nhiều hạn chế. Một trong những vấn đề lớn nhất là sự thiếu rõ ràng trong quy định về các trường hợp miễn trách. Điều này khiến cho các bên không thể xác định được khi nào họ có thể được miễn trách nhiệm. Hơn nữa, việc áp dụng chế tài này trong thực tiễn còn gặp nhiều khó khăn, đặc biệt là trong các trường hợp vi phạm không nghiêm trọng. Các cơ quan giải quyết tranh chấp thường gặp khó khăn trong việc đưa ra quyết định phù hợp, dẫn đến việc nhiều vụ việc không được giải quyết một cách thỏa đáng. Do đó, cần có sự cải cách trong quy định về chế tài này để đảm bảo tính hiệu quả và công bằng trong việc xử lý vi phạm hợp đồng.

III. Kiến nghị nhằm hoàn thiện quy định về buộc thực hiện đúng hợp đồng và nâng cao hiệu quả thi hành luật

Để hoàn thiện quy định về buộc thực hiện đúng hợp đồng, cần có những điều chỉnh cụ thể trong pháp luật Việt Nam. Trước hết, cần quy định rõ ràng các trường hợp miễn trách để các bên có thể xác định được quyền lợi và nghĩa vụ của mình. Thứ hai, cần tăng cường các biện pháp chế tài để răn đe bên vi phạm. Việc áp dụng các biện pháp này cần phải linh hoạt và phù hợp với từng trường hợp cụ thể. Hơn nữa, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan giải quyết tranh chấp để đảm bảo việc áp dụng pháp luật được thống nhất và hiệu quả. Cuối cùng, việc học hỏi từ kinh nghiệm của CISG cũng là một hướng đi quan trọng để cải thiện quy định về hợp đồng tại Việt Nam.

3.1. Hoàn thiện quy định nguyên tắc Buộc thực hiện đúng hợp đồng

Việc hoàn thiện quy định về buộc thực hiện đúng hợp đồng cần phải dựa trên nguyên tắc bảo vệ quyền lợi của các bên. Cần có sự cân nhắc giữa quyền lợi của bên bị vi phạm và bên vi phạm. Điều này không chỉ giúp đảm bảo tính công bằng trong việc xử lý vi phạm mà còn tạo ra môi trường kinh doanh ổn định hơn. Các quy định cần phải rõ ràng và cụ thể để các bên có thể dễ dàng áp dụng trong thực tiễn. Hơn nữa, cần có sự tham gia của các bên liên quan trong quá trình xây dựng và hoàn thiện quy định này để đảm bảo tính khả thi và hiệu quả.

3.2. Kinh nghiệm từ việc áp dụng chế tài buộc thực hiện hợp đồng từ pháp luật quốc tế

Kinh nghiệm từ việc áp dụng chế tài “buộc thực hiện hợp đồng” trong pháp luật quốc tế, đặc biệt là từ CISG, có thể giúp Việt Nam cải thiện quy định của mình. CISG quy định rõ ràng về quyền và nghĩa vụ của các bên, cũng như các biện pháp chế tài cụ thể. Việc áp dụng các quy định này có thể giúp giảm thiểu tranh chấp và nâng cao hiệu quả thực thi hợp đồng. Hơn nữa, việc học hỏi từ các hệ thống pháp luật khác cũng giúp Việt Nam có cái nhìn toàn diện hơn về vấn đề này, từ đó đưa ra các giải pháp phù hợp với thực tiễn.

Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh kinh tế thị trường phát triển mạnh mẽ, hợp đồng mua bán hàng hóa ngày càng trở nên phổ biến và phức tạp. Theo số liệu của Tổng cục Hải quan năm 2016, kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam đạt hơn 176 tỷ USD, trong đó các thị trường lớn như Hoa Kỳ chiếm 21,78%, Trung Quốc 12,5%, Nhật Bản 8,3%, và Hàn Quốc 6,1%. Tương tự, kim ngạch nhập khẩu đạt khoảng 174 tỷ USD, chủ yếu từ Trung Quốc (28,7%), Hàn Quốc (18,4%) và Nhật Bản (8,6%). Sự gia tăng giao dịch thương mại quốc tế đặt ra yêu cầu cấp thiết về việc thực hiện đúng hợp đồng mua bán hàng hóa nhằm bảo vệ quyền lợi các bên và đảm bảo sự ổn định của thị trường.

Tuy nhiên, thực tiễn áp dụng quy định về buộc thực hiện đúng hợp đồng tại Việt Nam còn nhiều bất cập, gây khó khăn cho các bên và cơ quan giải quyết tranh chấp. Luật Thương mại 2005 và Bộ luật Dân sự 2015 quy định các chế tài xử lý vi phạm hợp đồng, trong đó có chế tài buộc thực hiện đúng hợp đồng, nhưng vẫn chưa thực sự hiệu quả và thiếu tính khả thi trong nhiều trường hợp. Công ước Viên 1980 (CISG) về hợp đồng mua bán hàng hóa quốc tế được xem là mô hình pháp lý tiên tiến, được áp dụng rộng rãi trên thế giới, điều chỉnh khoảng 75% giao dịch thương mại hàng hóa quốc tế, với các quy định chi tiết và hài hòa hơn về chế tài vi phạm hợp đồng.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là phân tích, so sánh quy định về buộc thực hiện đúng hợp đồng trong hợp đồng mua bán hàng hóa giữa pháp luật Việt Nam và CISG, từ đó đề xuất giải pháp hoàn thiện quy định pháp luật Việt Nam nhằm nâng cao hiệu quả thi hành và bảo vệ quyền lợi các bên tham gia hợp đồng. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào hợp đồng mua bán hàng hóa theo Luật Thương mại và Bộ luật Dân sự Việt Nam, so sánh với quy định của CISG, trong bối cảnh giao thương quốc tế ngày càng phát triển.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình pháp lý về hợp đồng và trách nhiệm dân sự, bao gồm:

• Lý thuyết về vi phạm hợp đồng: Phân tích các khái niệm vi phạm hợp đồng, vi phạm cơ bản, vi phạm trước thời hạn, và các hình thức vi phạm theo quy định của Luật Thương mại 2005 và Bộ luật Dân sự 2015.
• Mô hình chế tài xử lý vi phạm hợp đồng: Bao gồm các chế tài buộc thực hiện đúng hợp đồng, bồi thường thiệt hại, phạt vi phạm, tạm ngừng thực hiện hợp đồng, đình chỉ và hủy bỏ hợp đồng.
• Khái niệm và nguyên tắc buộc thực hiện đúng hợp đồng: Được phân tích dựa trên quy định của pháp luật Việt Nam và CISG, tập trung vào mục đích, ý nghĩa và phạm vi áp dụng của chế tài này.
• So sánh pháp luật quốc tế và trong nước: Đặc biệt là sự khác biệt và tương đồng giữa Luật Thương mại Việt Nam và Công ước Viên 1980 về các biện pháp xử lý vi phạm hợp đồng.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: vi phạm hợp đồng, vi phạm cơ bản, chế tài buộc thực hiện đúng hợp đồng, bồi thường thiệt hại, miễn trách nhiệm, và nguyên tắc thực hiện nghĩa vụ hợp đồng.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng các phương pháp nghiên cứu sau:

• Phương pháp nghiên cứu học thuyết pháp lý: Phân tích các quy định pháp luật hiện hành của Việt Nam và CISG, nhận diện những điểm chưa hoàn thiện và bất cập trong quy định về buộc thực hiện đúng hợp đồng.
• Phương pháp so sánh pháp luật: So sánh quy định của pháp luật Việt Nam với Công ước Viên 1980 và một số pháp luật nước ngoài để rút ra bài học kinh nghiệm và đề xuất hoàn thiện.
• Phương pháp phân tích và tổng hợp: Đánh giá các trường hợp thực tiễn, phán quyết trọng tài, và các vụ án liên quan đến vi phạm hợp đồng mua bán hàng hóa.
• Phương pháp lịch sử và logic: Trình bày quá trình hình thành và phát triển của chế tài buộc thực hiện đúng hợp đồng trong pháp luật Việt Nam.
• Nguồn dữ liệu: Luận văn sử dụng dữ liệu từ các văn bản pháp luật Việt Nam, Công ước Viên 1980, các phán quyết trọng tài, báo cáo thương mại, số liệu thống kê xuất nhập khẩu của Tổng cục Hải quan, và các tài liệu học thuật, giáo trình pháp luật.

Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm các văn bản pháp luật, các vụ tranh chấp điển hình trong thực tiễn xét xử tại Việt Nam và quốc tế. Phương pháp chọn mẫu là chọn lọc các trường hợp tiêu biểu, có tính đại diện cao cho các vấn đề pháp lý liên quan đến buộc thực hiện đúng hợp đồng. Thời gian nghiên cứu tập trung vào giai đoạn từ năm 2005 đến 2017, phù hợp với sự phát triển của pháp luật Việt Nam và áp dụng CISG.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Quy định về vi phạm hợp đồng và chế tài xử lý tại Việt Nam còn nhiều bất cập
   Luật Thương mại 2005 và Bộ luật Dân sự 2015 quy định ba dạng vi phạm hợp đồng: không thực hiện, thực hiện không đầy đủ, và thực hiện không đúng nghĩa vụ. Tuy nhiên, các quy định về chế tài buộc thực hiện đúng hợp đồng còn thiếu rõ ràng, đặc biệt trong việc áp dụng đối với vi phạm về thời hạn và các trường hợp không thể thực hiện được hợp đồng. Ví dụ, Điều 297 Luật Thương mại định nghĩa “buộc thực hiện đúng hợp đồng” nhưng không tính đến tính khả thi trong thực tế, gây khó khăn cho các bên khi áp dụng.

2. Sự không thống nhất giữa Luật Thương mại và Bộ luật Dân sự về chế tài và trách nhiệm dân sự
   Luật Thương mại sử dụng thuật ngữ “chế tài” trong khi Bộ luật Dân sự dùng “trách nhiệm dân sự”, dẫn đến sự mâu thuẫn và khó khăn trong áp dụng pháp luật. Ngoài ra, Bộ luật Dân sự không cho phép cưỡng chế thực hiện nghĩa vụ gắn với nhân thân, trong khi Luật Thương mại chưa có quy định rõ ràng về vấn đề này.

3. CISG có quy định chi tiết và tiến bộ hơn về chế tài buộc thực hiện đúng hợp đồng
   CISG phân biệt rõ các trường hợp vi phạm cơ bản và không cơ bản, quy định cụ thể về sửa chữa, thay thế hàng hóa, giảm giá, tạm ngừng thực hiện hợp đồng và hủy bỏ hợp đồng. Ví dụ, chỉ khi vi phạm cấu thành vi phạm cơ bản thì bên vi phạm mới phải giao hàng thay thế (Điều 47 CISG). CISG cũng quy định thời hạn thông báo và các điều kiện áp dụng chế tài rõ ràng hơn so với pháp luật Việt Nam.

4. Thực tiễn áp dụng chế tài buộc thực hiện đúng hợp đồng tại Việt Nam còn hạn chế và chưa mang tính khả thi
   Qua phân tích các vụ tranh chấp thực tế như vụ tranh chấp giữa công ty TTP và công ty ĐTM, vụ kiện liên quan đến căn hộ Pasteur Court, cho thấy nhiều trường hợp bên vi phạm không thực hiện đúng hợp đồng nhưng bên bị vi phạm gặp khó khăn trong việc buộc thực hiện hợp đồng do các quy định pháp luật chưa rõ ràng hoặc không phù hợp với thực tế. Tỷ lệ các vụ án phải chỉnh sửa hoặc hủy phán quyết do áp dụng sai quy định chiếm khoảng 20-30% trong các vụ tranh chấp hợp đồng mua bán hàng hóa.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những hạn chế trên là do pháp luật Việt Nam chưa có sự thống nhất và đồng bộ trong quy định về chế tài buộc thực hiện đúng hợp đồng. Việc sử dụng các thuật ngữ khác nhau giữa Luật Thương mại và Bộ luật Dân sự gây khó khăn cho các cơ quan xét xử và các bên tham gia hợp đồng trong việc xác định quyền và nghĩa vụ. Bên cạnh đó, quy định về miễn trách nhiệm và các trường hợp không thể thực hiện hợp đồng còn thiếu cụ thể, dẫn đến việc áp dụng chế tài không đồng nhất.

So với CISG, pháp luật Việt Nam thiếu các quy định chi tiết về điều kiện áp dụng chế tài, phân biệt vi phạm cơ bản và không cơ bản, cũng như các biện pháp thay thế như sửa chữa hay giảm giá. CISG cũng có quy định rõ ràng về thời hạn thông báo vi phạm và quyền tạm ngừng thực hiện hợp đồng, giúp cân bằng quyền lợi giữa các bên.

Việc áp dụng chế tài buộc thực hiện đúng hợp đồng trong thực tế còn bị hạn chế bởi tính không khả thi khi hợp đồng đã bị vi phạm về thời hạn hoặc đối tượng hợp đồng không còn. Các ví dụ thực tế cho thấy bên bị vi phạm thường phải chấp nhận bồi thường thiệt hại thay vì buộc bên vi phạm tiếp tục thực hiện hợp đồng, làm giảm hiệu quả của chế tài này.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh tỷ lệ áp dụng các chế tài trong các vụ tranh chấp hợp đồng mua bán hàng hóa tại Việt Nam và các nước áp dụng CISG, cũng như bảng tổng hợp các điểm khác biệt chính giữa quy định của pháp luật Việt Nam và CISG về buộc thực hiện đúng hợp đồng.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Hoàn thiện khái niệm và quy định về chế tài buộc thực hiện đúng hợp đồng
   Cần sửa đổi Điều 297 Luật Thương mại để khái niệm “buộc thực hiện đúng hợp đồng” mang tính khả thi hơn, ví dụ: “Buộc thực hiện đúng hợp đồng là việc bên bị vi phạm yêu cầu bên vi phạm tiếp tục thực hiện hợp đồng hoặc sử dụng các biện pháp khác để hợp đồng được thực hiện và bên vi phạm chịu chi phí phát sinh”. Thời gian thực hiện đề xuất: 1-2 năm; Chủ thể thực hiện: Bộ Tư pháp phối hợp Bộ Công Thương.

2. Thống nhất thuật ngữ và quy định giữa Luật Thương mại và Bộ luật Dân sự
   Cần xây dựng một hệ thống thuật ngữ thống nhất về chế tài, trách nhiệm dân sự và biện pháp xử lý vi phạm hợp đồng để tránh mâu thuẫn và tạo thuận lợi cho việc áp dụng pháp luật. Thời gian thực hiện: 2 năm; Chủ thể: Quốc hội, Bộ Tư pháp.

3. Học hỏi và áp dụng các quy định tiến bộ của CISG
   Nên nghiên cứu, tiếp thu các quy định chi tiết của CISG về phân biệt vi phạm cơ bản và không cơ bản, sửa chữa, thay thế hàng hóa, giảm giá, tạm ngừng thực hiện hợp đồng để bổ sung vào pháp luật Việt Nam nhằm nâng cao tính thực tiễn và hiệu quả thi hành. Thời gian: 1-3 năm; Chủ thể: Bộ Công Thương, Bộ Tư pháp.

4. Xây dựng hướng dẫn áp dụng chế tài buộc thực hiện đúng hợp đồng trong thực tiễn
   Ban hành các văn bản hướng dẫn cụ thể về điều kiện, thủ tục áp dụng chế tài, tiêu chí xác định vi phạm cơ bản, miễn trách nhiệm và các trường hợp không thể thực hiện hợp đồng nhằm hỗ trợ các bên và cơ quan xét xử. Thời gian: 1 năm; Chủ thể: Tòa án nhân dân tối cao, Bộ Tư pháp.

5. Tăng cường đào tạo, phổ biến pháp luật và nâng cao nhận thức cho các bên tham gia hợp đồng
   Tổ chức các khóa đào tạo, hội thảo về quy định pháp luật và thực tiễn áp dụng chế tài buộc thực hiện đúng hợp đồng cho doanh nghiệp, luật sư, thẩm phán và các cơ quan liên quan. Thời gian: liên tục; Chủ thể: Bộ Tư pháp, các trường đại học luật.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Doanh nghiệp và thương nhân trong lĩnh vực mua bán hàng hóa
   Giúp hiểu rõ quyền và nghĩa vụ khi ký kết hợp đồng, cách xử lý vi phạm hợp đồng, từ đó giảm thiểu rủi ro và tranh chấp trong giao dịch thương mại.

2. Luật sư và chuyên gia pháp lý
   Cung cấp cơ sở pháp lý và phân tích chuyên sâu về chế tài buộc thực hiện đúng hợp đồng, hỗ trợ tư vấn và giải quyết tranh chấp hiệu quả.

3. Cơ quan xét xử và trọng tài thương mại
   Hỗ trợ trong việc áp dụng pháp luật thống nhất, chính xác, nâng cao chất lượng xét xử các vụ án liên quan đến vi phạm hợp đồng mua bán hàng hóa.

4. Nhà nghiên cứu và giảng viên luật
   Là tài liệu tham khảo quý giá cho nghiên cứu, giảng dạy về luật hợp đồng, luật thương mại quốc tế và pháp luật dân sự, góp phần phát triển học thuật và hoàn thiện pháp luật.

Câu hỏi thường gặp

1. Chế tài buộc thực hiện đúng hợp đồng là gì?
   Đây là biện pháp pháp lý cho phép bên bị vi phạm yêu cầu bên vi phạm tiếp tục thực hiện đúng các nghĩa vụ trong hợp đồng hoặc sử dụng các biện pháp khác để hợp đồng được thực hiện, đồng thời bên vi phạm phải chịu các chi phí phát sinh. Ví dụ, bên bán phải giao đủ số lượng, chất lượng hàng hóa như đã cam kết.

2. Pháp luật Việt Nam và CISG khác nhau thế nào về chế tài này?
   CISG quy định chi tiết hơn về phân biệt vi phạm cơ bản và không cơ bản, cho phép sửa chữa hoặc thay thế hàng hóa tùy trường hợp, trong khi pháp luật Việt Nam chưa có quy định rõ ràng về điều kiện áp dụng và phân loại vi phạm. CISG cũng không quy định phạt vi phạm hợp đồng, trong khi pháp luật Việt Nam có.

3. Khi nào bên bị vi phạm có thể yêu cầu hủy hợp đồng thay vì buộc thực hiện?
   Khi vi phạm hợp đồng là vi phạm cơ bản, làm mất mục đích giao kết hợp đồng, bên bị vi phạm có quyền hủy hợp đồng. Tuy nhiên, pháp luật khuyến khích ưu tiên buộc thực hiện hợp đồng để bảo vệ lợi ích các bên và hạn chế thiệt hại không cần thiết.

4. Có thể buộc bên vi phạm thực hiện hợp đồng khi họ không đồng ý?
   Trong một số trường hợp, tòa án có thể cưỡng chế thực hiện nghĩa vụ, đặc biệt với vật đặc định hoặc công việc không gắn liền với nhân thân. Tuy nhiên, nếu việc thực hiện không khả thi hoặc vi phạm quyền nhân thân, tòa án có thể không buộc thực hiện mà chỉ yêu cầu bồi thường thiệt hại.

5. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả thi hành chế tài này tại Việt Nam?
   Cần hoàn thiện quy định pháp luật, thống nhất thuật ngữ, học hỏi kinh nghiệm quốc tế, ban hành hướng dẫn áp dụng cụ thể, đồng thời tăng cường đào tạo và phổ biến pháp luật cho các bên liên quan để nâng cao nhận thức và khả năng áp dụng.

Kết luận

• Luật Thương mại 2005 và Bộ luật Dân sự 2015 quy định chế tài buộc thực hiện đúng hợp đồng nhưng còn nhiều bất cập, thiếu tính khả thi trong thực tế áp dụng.
• CISG cung cấp mô hình pháp lý tiến bộ với quy định chi tiết, rõ ràng hơn về các biện pháp xử lý vi phạm hợp đồng, đặc biệt là phân biệt vi phạm cơ bản và không cơ bản.
• Thực tiễn xét xử tại Việt Nam cho thấy nhiều vụ tranh chấp không được giải quyết thỏa đáng do quy định pháp luật chưa đồng bộ và thiếu hướng dẫn cụ thể.
• Cần hoàn thiện khái niệm, quy định pháp luật, thống nhất thuật ngữ, học hỏi kinh nghiệm quốc tế và ban hành hướng dẫn áp dụng để nâng cao hiệu quả thi hành chế tài buộc thực hiện đúng hợp đồng.
• Đề xuất các bước tiếp theo gồm sửa đổi luật, xây dựng hướng dẫn, đào tạo và phổ biến pháp luật nhằm bảo vệ quyền lợi các bên và thúc đẩy phát triển thương mại bền vững.

Call-to-action: Các nhà làm luật, doanh nghiệp, luật sư và cơ quan xét xử cần phối hợp nghiên cứu, hoàn thiện và áp dụng hiệu quả quy định về buộc thực hiện đúng hợp đồng để tạo môi trường kinh doanh minh bạch, công bằng và phát triển bền vững.