I. Giới thiệu về quyền tự do kinh doanh trong nền kinh tế chia sẻ
Quyền tự do kinh doanh là một trong những quyền cơ bản của con người, được quy định trong Hiến pháp Việt Nam năm 2013. Trong bối cảnh nền kinh tế chia sẻ, quyền này càng trở nên quan trọng hơn bao giờ hết. Nền kinh tế chia sẻ, hay còn gọi là kinh tế hợp tác, cho phép các cá nhân và tổ chức tận dụng các tài nguyên sẵn có để tạo ra giá trị mới mà không cần sở hữu hoàn toàn tài sản. Theo đó, quyền tự do kinh doanh trong nền kinh tế chia sẻ không chỉ đơn thuần là quyền lựa chọn ngành nghề mà còn bao gồm quyền tự do tham gia vào các mô hình kinh doanh mới, như cho thuê, chia sẻ tài sản, hay cung cấp dịch vụ thông qua các nền tảng công nghệ. Điều này mở ra nhiều cơ hội cho doanh nghiệp và cá nhân trong việc tối ưu hóa nguồn lực và giảm thiểu lãng phí. Như một ví dụ, Airbnb đã thành công trong việc kết nối người cho thuê và người thuê, tạo ra một mô hình kinh doanh bền vững và hiệu quả.
1.1. Khái niệm và đặc điểm của nền kinh tế chia sẻ
Nền kinh tế chia sẻ là một mô hình kinh tế mới, nơi mà các cá nhân và tổ chức có thể cung cấp và sử dụng hàng hóa, dịch vụ một cách linh hoạt và hiệu quả thông qua các nền tảng công nghệ. Đặc điểm nổi bật của mô hình này là sự kết nối giữa người cung cấp và người tiêu dùng thông qua các ứng dụng di động và trang web, cho phép giao dịch diễn ra một cách nhanh chóng và tiện lợi. Nền kinh tế chia sẻ không chỉ giúp giảm chi phí cho người tiêu dùng mà còn tạo ra thu nhập cho người cung cấp dịch vụ. Theo nhiều nghiên cứu, nền kinh tế chia sẻ có khả năng thúc đẩy sự sáng tạo và đổi mới, đồng thời tạo ra cơ hội việc làm mới cho người lao động. Hơn nữa, mô hình này cũng góp phần bảo vệ môi trường thông qua việc tối ưu hóa việc sử dụng tài nguyên sẵn có.
II. Thực trạng pháp luật về quyền tự do kinh doanh trong nền kinh tế chia sẻ tại Việt Nam
Tại Việt Nam, quyền tự do kinh doanh trong nền kinh tế chia sẻ đã được ghi nhận trong nhiều văn bản pháp luật, nhưng vẫn còn nhiều thách thức trong việc thực thi. Các quy định hiện hành như Luật Doanh nghiệp 2020 và Luật Đầu tư 2020 đã tạo ra khung pháp lý cho hoạt động kinh doanh trong nền kinh tế chia sẻ. Tuy nhiên, thực tế cho thấy rằng nhiều doanh nghiệp vẫn gặp khó khăn trong việc áp dụng các quy định này do thiếu sự hướng dẫn cụ thể từ cơ quan chức năng. Hơn nữa, sự phát triển nhanh chóng của công nghệ và các mô hình kinh doanh mới đã tạo ra khoảng trống pháp lý, khiến cho việc quản lý và giám sát hoạt động kinh doanh trở nên khó khăn. Một số ý kiến cho rằng cần có những điều chỉnh và bổ sung trong các quy định pháp luật để phù hợp hơn với thực tế của nền kinh tế chia sẻ. Đặc biệt, việc xác định rõ ràng quyền và nghĩa vụ của các bên tham gia sẽ giúp tăng cường tính minh bạch và bảo vệ quyền lợi hợp pháp của người tiêu dùng.
2.1. Chủ thể hưởng quyền tự do kinh doanh trong nền kinh tế chia sẻ
Chủ thể hưởng quyền tự do kinh doanh trong nền kinh tế chia sẻ không chỉ giới hạn ở các doanh nghiệp lớn mà còn bao gồm các cá nhân, hộ gia đình, và các tổ chức phi lợi nhuận. Điều này cho thấy tính linh hoạt và đa dạng của nền kinh tế chia sẻ, khi mà bất kỳ ai cũng có thể tham gia vào hoạt động kinh doanh. Tuy nhiên, để đảm bảo quyền lợi cho các chủ thể này, cần có các chính sách hỗ trợ và bảo vệ hợp lý từ phía Nhà nước. Các cơ chế hỗ trợ như đào tạo, tư vấn, và cung cấp thông tin cần được triển khai để giúp các cá nhân và tổ chức hiểu rõ hơn về quyền và nghĩa vụ của mình trong hoạt động kinh doanh. Hơn nữa, việc tạo ra môi trường kinh doanh minh bạch và công bằng sẽ khuyến khích nhiều cá nhân tham gia vào nền kinh tế chia sẻ, từ đó thúc đẩy sự phát triển kinh tế chung của đất nước.
III. Kiến nghị hoàn thiện pháp luật về quyền tự do kinh doanh trong nền kinh tế chia sẻ tại Việt Nam
Để nâng cao hiệu quả thực thi pháp luật về quyền tự do kinh doanh trong nền kinh tế chia sẻ, cần có những kiến nghị cụ thể nhằm hoàn thiện khung pháp lý hiện hành. Trước hết, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan quản lý nhà nước để xây dựng một môi trường pháp lý đồng bộ và dễ dàng tiếp cận cho các doanh nghiệp. Đồng thời, cần bổ sung các quy định cụ thể về trách nhiệm và quyền lợi của các bên tham gia vào nền kinh tế chia sẻ, nhằm bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng và khuyến khích sự phát triển của các mô hình kinh doanh mới. Hơn nữa, cần tăng cường công tác tuyên truyền, giáo dục pháp luật cho người dân và doanh nghiệp về quyền tự do kinh doanh trong nền kinh tế chia sẻ. Việc này không chỉ giúp nâng cao nhận thức mà còn tạo ra sự đồng thuận trong xã hội về các quy định pháp luật liên quan đến hoạt động kinh doanh trong nền kinh tế chia sẻ.
3.1. Đối với Nhà nước
Nhà nước cần có những chính sách hỗ trợ cụ thể cho các doanh nghiệp hoạt động trong nền kinh tế chia sẻ. Cần xây dựng các chương trình đào tạo, bồi dưỡng kiến thức về pháp luật cho các doanh nhân trẻ và các cá nhân có ý định khởi nghiệp. Hơn nữa, việc tạo ra các quỹ hỗ trợ khởi nghiệp sẽ giúp các doanh nghiệp nhỏ và vừa có cơ hội phát triển và cạnh tranh trong nền kinh tế chia sẻ. Đồng thời, cần thiết lập các cơ chế giám sát và kiểm tra hiệu quả hoạt động của các doanh nghiệp trong lĩnh vực này để đảm bảo tính minh bạch và công bằng trong kinh doanh. Việc này không chỉ giúp bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng mà còn góp phần nâng cao chất lượng dịch vụ trong nền kinh tế chia sẻ.
