I. Tổng Quan Về Quy Chế Công Chứng Viên Khái Niệm Vai Trò
Chế định công chứng viên là một chế định quan trọng, song hành cùng các chế định pháp luật khác. Tại Việt Nam, tên gọi chính thức xuất hiện khoảng hai thập kỷ gần đây. Công việc của công chứng viên đã tồn tại từ thời Pháp thuộc, nhưng với tên gọi và chức năng khác. Chế định này được quy định nhiều hơn ở các quốc gia theo hệ thống luật La tinh. Việt Nam có hệ thống luật dựa trên văn bản pháp luật là chủ yếu, nên công chứng và công chứng viên rất quan trọng. Tuy nhiên, trong khoa học pháp lý, chế định công chứng viên ít được nghiên cứu sâu. Điều này gây ra những hậu quả trong thực thi pháp luật về công chứng, chứng thực, làm suy giảm sự tin tưởng của công dân vào pháp luật. Ví dụ điển hình là vụ án EPCO Minh Phụng, gây thiệt hại hàng nghìn tỷ đồng do công chứng viên vi phạm quy chế.
1.1. Định Nghĩa Công Chứng Viên Tiêu Chuẩn và Chức Năng
Công chứng viên là nhà chuyên môn về pháp luật, đủ tiêu chuẩn theo quy định, được bổ nhiệm để hành nghề công chứng. Công chứng là việc công chứng viên chứng nhận tính xác thực, hợp pháp của văn bản. Khái niệm này không có định nghĩa chung trên toàn thế giới, vì hệ thống pháp luật và phạm vi hoạt động của công chứng viên khác nhau ở mỗi quốc gia. Khi đề cập đến công chứng viên, cần mô tả theo quy định cụ thể của từng quốc gia. Một khái niệm tổng quát: Công chứng viên là người có kiến thức chuyên môn về pháp luật để chứng nhận hoặc tư vấn về tính chân thực, phù hợp pháp luật của các giao dịch dân sự.
1.2. Quy Chế Công Chứng Phạm Vi Điều Chỉnh và Ý Nghĩa
Quy chế công chứng viên là tất cả những quy định của pháp luật và những quy ước khác của xã hội về công chứng viên và tất cả những vấn đề liên quan đến công chứng viên của một quốc gia. Khi đề cập đến vấn đề gì liên quan đến công chứng viên, đương nhiên cũng đã đề cập đến quy chế công chứng viên của quốc gia đó. Công chứng viên hoạt động thiên về lĩnh vực pháp luật dân sự, thương mại, được giành cho những người có đủ trình độ về pháp luật, về sức khoẻ, về đạo đức và sự tự tin để tự mình có thể đứng ra chứng nhận tính xác thực, tính hợp pháp, tính không trái đạo đức xã hội của một hợp đồng, một giao dịch dân sự trong xã hội bằng các văn bản công chứng.
II. Thách Thức Trong Quy Chế Công Chứng Bất Cập Hạn Chế
Sự quan tâm đến chế định công chứng viên của những nhà xây dựng pháp luật và nhà nghiên cứu khoa học pháp lý còn chưa thỏa đáng. Trong thời kỳ tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa, đẩy mạnh cải cách tư pháp, kinh tế phát triển theo nền kinh tế thị trường, việc củng cố, hoàn thiện chế định công chứng nói chung và quy chế công chứng viên nói riêng chiếm vị trí quan trọng. Tuy nhiên, quy chế công chứng viên còn khá mới mẻ, không nhiều công trình nghiên cứu sâu. Người dân và thậm chí cả những người quản lý, cơ quan nhà nước còn chưa hiểu rõ về khái niệm, chức năng, nhiệm vụ của chức danh này. Do đó, việc nghiên cứu về quy chế công chứng viên là cần thiết và cấp bách.
2.1. Thiếu Nghiên Cứu Chuyên Sâu Về Công Chứng Viên
Đã có nhiều bài báo, tác phẩm pháp luật, phân tích, tọa đàm, văn bản quy phạm pháp luật đề cập đến công chứng viên. Tuy nhiên, các văn bản này mang tính rời rạc, mô tả hiện tượng, hoặc chỉ mang tính quy định chung chung. Hoặc có phân tích thì cũng chỉ dừng lại ở một khía cạnh nhỏ của chức danh công chứng viên theo quy định của pháp luật hiện hành, chứ không mang tính khoa học pháp lý toàn diện. Thực tế cho đến nay, vẫn thiếu những công trình khoa học, những điều luật có liên quan đến vấn đề này.
2.2. Bất Cập Trong Luật Công Chứng Cần Sửa Đổi Bổ Sung
Các điều luật từ Điều 13 đến Điều 22 trong Luật Công chứng năm 2006, và Chương II - từ Điều 8 đến Điều 27 của Luật Công chứng năm 2014 đã chỉ ra chi tiết các tiêu chuẩn, điều kiện bổ nhiệm, miễn nhiệm cũng như quyền và nghĩa vụ của công chứng viên. Tuy nhiên, các quy định về quy chế chức danh công chứng viên theo pháp luật của nước ta cho đến nay vẫn còn tồn tại khá nhiều vấn đề khiếm khuyết, những lỗ hổng khá sâu và khá rộng cần phải sửa đổi, bổ sung và hoàn thiện.
III. Giải Pháp Hoàn Thiện Quy Chế Công Chứng Viên Đề Xuất
Luận văn này cố gắng nghiên cứu một cách tổng thể hệ thống lý luận cũng như toàn bộ tình hình thực tiễn có liên quan để làm rõ hơn lý luận khoa học của vấn đề, qua đó có thể lý giải và bình luận về cơ sở pháp lý về quy chế công chứng viên theo pháp luật Việt Nam cho đến thời điểm hiện tại. Đồng thời, từ đó cũng xin mạnh dạn đưa ra một số đề xuất, một số giải pháp nhằm hoàn thiện quy định của pháp luật về quy chế công chứng viên hiện tại, cố gắng phục những bất cập, những khiếm khuyết để quy chế công chứng viên được ngày càng hoàn chỉnh, mang tính khoa học được cao hơn, hoà kịp vào xu thế chung hội nhập quốc tế với công chứng viên của các nước tiên tiến trên thế giới.
3.1. Nâng Cao Tiêu Chuẩn Bổ Nhiệm Công Chứng Viên
Cần quy định chặt chẽ hơn về tiêu chuẩn bổ nhiệm công chứng viên. Điều này đảm bảo chất lượng đội ngũ công chứng viên, đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của xã hội. Tiêu chuẩn cần bao gồm trình độ chuyên môn, kinh nghiệm thực tiễn, phẩm chất đạo đức. Cần có cơ chế kiểm tra, đánh giá định kỳ để đảm bảo công chứng viên luôn đáp ứng tiêu chuẩn.
3.2. Xây Dựng Quy Tắc Đạo Đức Nghề Nghiệp Công Chứng Viên
Cần có quy tắc đạo đức hành nghề công chứng viên rõ ràng, cụ thể. Quy tắc này giúp công chứng viên hành xử đúng mực, đảm bảo tính khách quan, trung thực trong công việc. Quy tắc đạo đức cần bao gồm các nguyên tắc về bảo mật thông tin, tránh xung đột lợi ích, tuân thủ pháp luật. Cần có cơ chế giám sát, xử lý vi phạm quy tắc đạo đức.
3.3. Tăng Cường Quản Lý Nhà Nước Về Công Chứng Viên
Cần tăng cường công tác quản lý nhà nước về công chứng viên. Quản lý nhà nước cần bao gồm việc ban hành văn bản pháp luật, hướng dẫn nghiệp vụ, kiểm tra, thanh tra hoạt động công chứng. Cần có cơ chế phối hợp giữa các cơ quan nhà nước, tổ chức xã hội nghề nghiệp trong quản lý công chứng viên. Cần xử lý nghiêm các vi phạm trong hoạt động công chứng.
IV. Ứng Dụng Thực Tiễn Nâng Cao Chất Lượng Công Chứng
Mục đích chính của luận văn là phân tích, đánh giá chi tiết và có hệ thống các quy định pháp luật Việt Nam từ trước đến nay về chức danh công chứng viên và quy chế công chứng viên, đánh giá các điểm bất cập phát sinh trên thực tế có thể gây ra những sai lầm, những khiểm khuyết, thiếu sót trong quy định về công chứng viên cũng như quy chế công chứng viên, điều có thể gây ra những sai phạm, những thiệt hại có thể vô cùng lớn cho các công dân, tổ chức trong xã hội cũng như cho toàn bộ nền kinh tế xã hội, qua đó đóng góp một số ý kiến nhằm hoàn thiện các quy định về quy chế công chứng viên, cố gắng khắc phục những khiếm khuyết, bất cập nói trên.
4.1. Đảm Bảo Tính Hợp Pháp Của Văn Bản Công Chứng
Việc hoàn thiện quy chế công chứng viên giúp đảm bảo tính hợp pháp của văn bản công chứng. Văn bản công chứng có giá trị pháp lý cao, là cơ sở để giải quyết tranh chấp. Công chứng viên có trách nhiệm kiểm tra tính hợp pháp của giao dịch, đảm bảo quyền lợi của các bên.
4.2. Bảo Vệ Quyền Lợi Của Người Dân Khi Công Chứng
Việc hoàn thiện quy chế công chứng viên giúp bảo vệ quyền lợi của người dân khi công chứng. Công chứng viên có trách nhiệm tư vấn cho người dân về quyền và nghĩa vụ của họ, đảm bảo họ hiểu rõ nội dung giao dịch. Công chứng viên cũng có trách nhiệm bảo mật thông tin của người dân.
V. Kết Luận Hướng Tới Quy Chế Công Chứng Hiện Đại
Trong bối cảnh chung đó nên các quy định về quy chế chức danh công chứng viên theo pháp luật của nước ta cho đến nay vẫn còn tồn tại khá nhiều vấn đề khiếm khuyết, những lỗ hổng khá sâu và khá rộng cần phải sửa đổi, bổ sung và hoàn thiện. Lý luận chung về công chứng viên và quy chế công chứng viên Kết hợp với khái niệm công chứng viên và quy chế công chứng viên đã nêu ở phần trên, chúng ta sẽ phân tích sâu hơn về nhu cầu thực tiễn xã hội, quá trình phát triển khoa pháp lý trên thế giới từ xa xưa đến ngày nay liên quan đến công chứng viên để qua đó rút ra những lý luận chung nhất về công chứng viên và quy chế công chứng viên.
5.1. Hội Nhập Quốc Tế Về Công Chứng Kinh Nghiệm Bài Học
Việc hoàn thiện quy chế công chứng viên cần hướng tới hội nhập quốc tế. Cần nghiên cứu kinh nghiệm của các nước tiên tiến về công chứng, áp dụng những bài học phù hợp với điều kiện Việt Nam. Cần tăng cường hợp tác quốc tế về công chứng, trao đổi kinh nghiệm, nâng cao trình độ công chứng viên.
5.2. Phát Triển Nghề Công Chứng Đảm Bảo Tính Chuyên Nghiệp
Việc hoàn thiện quy chế công chứng viên góp phần phát triển nghề công chứng một cách chuyên nghiệp. Cần tạo điều kiện cho công chứng viên nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ. Cần xây dựng môi trường làm việc thuận lợi cho công chứng viên. Cần nâng cao vị thế của nghề công chứng trong xã hội.
