Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục Việt Nam, mô hình "Trường học thân thiện, học sinh tích cực" (THTT, HSTC) được xem là giải pháp quan trọng nhằm nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện. Tại huyện Tuy Phước, tỉnh Bình Định, với 13 trường Trung học cơ sở (THCS) và hơn 3.300 học sinh năm học 2018-2019, việc xây dựng môi trường học tập thân thiện, phát huy tính tích cực của học sinh là nhiệm vụ cấp thiết. Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lý hoạt động xây dựng THTT, HSTC và đề xuất các biện pháp nâng cao hiệu quả công tác quản lý tại các trường THCS trên địa bàn huyện trong giai đoạn 2018-2019.

Nghiên cứu tập trung khảo sát nhận thức, thái độ của cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh về công tác xây dựng THTT, HSTC, đồng thời phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động này. Qua đó, đề xuất các giải pháp quản lý phù hợp nhằm tạo môi trường giáo dục an toàn, thân thiện, phát huy năng lực học sinh, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục địa phương. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc hỗ trợ các nhà quản lý giáo dục và các trường THCS huyện Tuy Phước thực hiện hiệu quả phong trào xây dựng THTT, HSTC, đồng thời đóng góp vào sự phát triển bền vững của giáo dục tỉnh Bình Định.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và mô hình trường học thân thiện, học sinh tích cực. Lý thuyết quản lý giáo dục được hiểu là hoạt động có mục đích, có tổ chức của chủ thể quản lý nhằm tác động đến khách thể quản lý để đạt mục tiêu giáo dục (Bùi Minh Hiền). Mô hình THTT, HSTC được UNICEF đề xướng, nhấn mạnh môi trường học tập thân thiện, phương pháp dạy học tích cực, kiểm tra đánh giá công bằng và các mối quan hệ thân thiện trong nhà trường.

Ba khái niệm chính được vận dụng gồm:

  • Quản lý giáo dục: Tác động có hệ thống của cán bộ quản lý đến các thành phần trong nhà trường nhằm nâng cao chất lượng giáo dục.
  • Trường học thân thiện: Môi trường học tập an toàn, xanh-sạch-đẹp, tạo điều kiện phát triển toàn diện cho học sinh.
  • Học sinh tích cực: Học sinh chủ động, sáng tạo, tự tin tham gia học tập và các hoạt động xã hội.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp nghiên cứu lý luận và thực tiễn.

  • Nguồn dữ liệu:
    • Dữ liệu thứ cấp từ các tài liệu, sách báo, đề án, kế hoạch của Bộ GD&ĐT và Sở GD&ĐT Bình Định.
    • Dữ liệu khảo sát thực tiễn thu thập từ 3 nhóm khách thể gồm 29 cán bộ quản lý, 160 giáo viên và 400 học sinh tại 4 trường THCS huyện Tuy Phước.
  • Phương pháp thu thập dữ liệu:
    • Điều tra bằng bảng hỏi với các thang đo mức độ nhận thức, thái độ và đánh giá thực trạng.
    • Phỏng vấn sâu cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh để làm rõ các vấn đề liên quan.
    • Lấy ý kiến chuyên gia từ các nhà quản lý giáo dục và chuyên gia nghiên cứu về xây dựng THTT.
  • Phương pháp phân tích:
    • Sử dụng phần mềm SPSS 20 để xử lý số liệu thống kê mô tả, phân tích tần suất, trung bình và so sánh tỷ lệ phần trăm.
    • Phân tích định tính từ phỏng vấn và ý kiến chuyên gia để bổ sung, giải thích kết quả định lượng.
  • Timeline nghiên cứu:
    • Khảo sát thực trạng trong năm học 2018-2019.
    • Phân tích và đề xuất giải pháp trong quý cuối năm 2019.

Cỡ mẫu được chọn theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo đại diện cho các nhóm đối tượng trong các trường THCS huyện Tuy Phước.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về công tác xây dựng THTT, HSTC:

    • 56,4% cán bộ quản lý (CBQL) và 55,6% học sinh đánh giá công tác xây dựng THTT là rất cấp thiết, với điểm trung bình nhận thức của CBQL là 2,7/3 và học sinh là 2,57/3.
    • Tuy nhiên, khoảng 3% giáo viên và học sinh chưa nhận thức tích cực về vấn đề này, chủ yếu do thói quen giáo dục truyền thống và sự thụ động của một số học sinh.

  2. Đánh giá các hình thức xây dựng THTT, HSTC:

    • 70,3% CBQL và 56% giáo viên đánh giá việc xây dựng trường lớp xanh, sạch, đẹp, an toàn là rất phù hợp.
    • 82% CBQL và 48% giáo viên đánh giá cao việc đổi mới phương pháp dạy học phù hợp với đặc điểm lứa tuổi học sinh.
    • 68,5% CBQL và 66,5% giáo viên đánh giá việc rèn luyện kỹ năng sống cho học sinh là rất phù hợp.
    • 70,5% CBQL và 51,5% giáo viên đánh giá tích cực về tổ chức các hoạt động tập thể vui tươi, lành mạnh.
    • 70,5% CBQL và 46% giáo viên đánh giá cao việc học sinh tham gia chăm sóc và phát huy giá trị các di tích lịch sử, văn hóa địa phương.

  3. Mức độ đồng bộ trong thực hiện xây dựng THTT:

    • 74,5% giáo viên và 25,5% CBQL đánh giá công tác xây dựng THTT ở mức đồng bộ, tuy nhiên vẫn còn 12% giáo viên cho rằng chưa đồng bộ.
    • Khoảng 50% học sinh nhận thức chưa sâu sắc về ý nghĩa công tác xây dựng THTT, ảnh hưởng đến hiệu quả thực hiện.

  4. Mức độ tạo điều kiện cho giáo viên tham gia xây dựng THTT:

    • 43% CBQL và 53,5% giáo viên đánh giá giáo viên được bồi dưỡng về công tác quản lý xây dựng THTT thường xuyên hoặc rất thường xuyên.
    • 55,5% CBQL và 59,5% giáo viên sử dụng công nghệ thông tin trong đổi mới phương pháp giảng dạy.
    • 70% CBQL và 65,5% giáo viên được bồi dưỡng kỹ năng ứng dụng CNTT trong giảng dạy.
    • Tuy nhiên, chỉ có khoảng 40% giáo viên tham gia viết báo cáo sáng kiến kinh nghiệm về đổi mới phương pháp giảng dạy, cho thấy hình thức này chưa được quan tâm đúng mức.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy công tác xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực tại các trường THCS huyện Tuy Phước đã được quan tâm và triển khai với nhiều hoạt động thiết thực như xây dựng môi trường xanh-sạch-đẹp, đổi mới phương pháp dạy học, rèn luyện kỹ năng sống và tổ chức các hoạt động tập thể. Tuy nhiên, sự đồng bộ trong thực hiện còn hạn chế, đặc biệt là nhận thức chưa đồng đều giữa các nhóm đối tượng, nhất là giáo viên và học sinh.

Nguyên nhân chính là do một số giáo viên còn giữ quan điểm truyền thống, chưa thích ứng nhanh với đổi mới phương pháp và ứng dụng công nghệ thông tin. Bên cạnh đó, việc bồi dưỡng, nâng cao nhận thức và kỹ năng cho giáo viên chưa được thực hiện thường xuyên và sâu rộng. Mức độ tham gia viết sáng kiến kinh nghiệm còn thấp cũng phản ánh hạn chế trong việc tạo môi trường học tập, trao đổi kinh nghiệm giữa giáo viên.

So sánh với các nghiên cứu trong ngành giáo dục, kết quả tương đồng với báo cáo của ngành về việc đổi mới phương pháp dạy học và xây dựng môi trường thân thiện là yếu tố then chốt nâng cao chất lượng giáo dục. Việc học sinh tham gia chăm sóc di tích lịch sử, văn hóa địa phương cũng góp phần giáo dục truyền thống, nâng cao ý thức công dân, phù hợp với định hướng giáo dục toàn diện.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố mức độ nhận thức của các nhóm đối tượng, bảng so sánh tỷ lệ phần trăm đánh giá các hình thức xây dựng THTT, cũng như biểu đồ thể hiện mức độ đồng bộ và tạo điều kiện cho giáo viên tham gia xây dựng THTT.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường bồi dưỡng, nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lý và giáo viên

    • Tổ chức các khóa tập huấn chuyên sâu về quản lý xây dựng THTT, HSTC.
    • Thời gian: Triển khai định kỳ hàng năm.
    • Chủ thể thực hiện: Phòng GD&ĐT huyện phối hợp với Sở GD&ĐT Bình Định.

  2. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong đổi mới phương pháp giảng dạy

    • Cung cấp trang thiết bị CNTT hiện đại, tổ chức tập huấn kỹ năng sử dụng CNTT cho giáo viên.
    • Thời gian: Triển khai trong năm học 2024-2025.
    • Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu các trường THCS.

  3. Khuyến khích giáo viên viết sáng kiến kinh nghiệm và chia sẻ kinh nghiệm đổi mới

    • Tổ chức các hội nghị chuyên đề, cuộc thi sáng kiến kinh nghiệm về đổi mới phương pháp dạy học.
    • Thời gian: Hàng học kỳ.
    • Chủ thể thực hiện: Ban chuyên môn các trường, Phòng GD&ĐT.

  4. Nâng cao nhận thức và sự tham gia tích cực của học sinh

    • Tổ chức các hoạt động giáo dục kỹ năng sống, truyền thống văn hóa, lịch sử địa phương gắn với chăm sóc di tích.
    • Thời gian: Liên tục trong năm học.
    • Chủ thể thực hiện: Giáo viên chủ nhiệm, Liên đội học sinh.

  5. Tăng cường phối hợp giữa nhà trường, gia đình và cộng đồng

    • Xây dựng cơ chế phối hợp chặt chẽ trong công tác xây dựng môi trường học tập thân thiện.
    • Thời gian: Triển khai ngay và duy trì thường xuyên.
    • Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu, Hội cha mẹ học sinh, các tổ chức xã hội địa phương.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục các cấp

    • Lợi ích: Hiểu rõ thực trạng và các giải pháp quản lý xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực.
    • Use case: Xây dựng kế hoạch, chính sách phù hợp với điều kiện địa phương.

  2. Giáo viên Trung học cơ sở

    • Lợi ích: Nâng cao nhận thức, đổi mới phương pháp giảng dạy, phát huy vai trò trong xây dựng môi trường học tập tích cực.
    • Use case: Áp dụng các biện pháp đổi mới giảng dạy và tổ chức hoạt động giáo dục kỹ năng sống.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lý giáo dục

    • Lợi ích: Tham khảo cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu và kết quả thực tiễn về quản lý giáo dục.
    • Use case: Phát triển đề tài nghiên cứu, luận văn liên quan đến quản lý giáo dục và xây dựng môi trường học tập.

  4. Các tổ chức, cơ quan quản lý giáo dục địa phương

    • Lợi ích: Đánh giá hiệu quả các chương trình xây dựng trường học thân thiện, đề xuất chính sách hỗ trợ.
    • Use case: Lập kế hoạch phát triển giáo dục, phối hợp với nhà trường và cộng đồng.

Câu hỏi thường gặp

  1. Mô hình trường học thân thiện, học sinh tích cực là gì?
    Mô hình này tạo môi trường học tập an toàn, thân thiện, khuyến khích học sinh tích cực tham gia học tập và các hoạt động xã hội, giúp phát triển toàn diện về kiến thức, kỹ năng và phẩm chất.

  2. Tại sao công tác quản lý xây dựng THTT, HSTC lại quan trọng?
    Quản lý hiệu quả giúp tổ chức các hoạt động xây dựng môi trường thân thiện đồng bộ, phát huy vai trò của giáo viên, học sinh và cộng đồng, từ đó nâng cao chất lượng giáo dục.

  3. Những khó khăn chính trong quản lý xây dựng THTT, HSTC tại huyện Tuy Phước là gì?
    Bao gồm nhận thức chưa đồng đều giữa giáo viên và học sinh, áp lực chương trình học, hạn chế về cơ sở vật chất và việc ứng dụng công nghệ thông tin chưa đồng bộ.

  4. Làm thế nào để nâng cao nhận thức của giáo viên về xây dựng THTT?
    Thông qua các khóa bồi dưỡng, tập huấn kỹ năng, khuyến khích tự học, tham khảo tài liệu và chia sẻ kinh nghiệm đổi mới phương pháp giảng dạy.

  5. Học sinh có vai trò như thế nào trong xây dựng trường học thân thiện?
    Học sinh là chủ thể tích cực, tham gia các hoạt động học tập, rèn luyện kỹ năng sống, bảo vệ môi trường và phát huy giá trị văn hóa địa phương, góp phần tạo môi trường học tập thân thiện.

Kết luận

  • Công tác xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực tại các trường THCS huyện Tuy Phước đã được triển khai với nhiều hoạt động thiết thực, nhận thức của cán bộ quản lý và học sinh ở mức cao, giáo viên còn một số hạn chế.
  • Việc đổi mới phương pháp dạy học, ứng dụng công nghệ thông tin và rèn luyện kỹ năng sống được đánh giá cao nhưng chưa đồng bộ và chưa phát huy hết tiềm năng.
  • Mức độ đồng bộ trong thực hiện xây dựng THTT còn hạn chế, cần tăng cường phối hợp giữa nhà trường, gia đình và cộng đồng.
  • Đề xuất các giải pháp quản lý cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả công tác xây dựng THTT, HSTC trong thời gian tới.
  • Khuyến nghị các nhà quản lý, giáo viên và các bên liên quan tiếp tục quan tâm, đầu tư và đổi mới để xây dựng môi trường giáo dục thân thiện, phát huy tính tích cực của học sinh, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục địa phương.

Next steps: Triển khai các giải pháp đề xuất trong năm học tiếp theo, tổ chức đánh giá định kỳ và mở rộng nghiên cứu sang các địa phương khác.

Call to action: Các trường THCS và cơ quan quản lý giáo dục cần phối hợp chặt chẽ để thực hiện hiệu quả công tác xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực, góp phần phát triển giáo dục bền vững.