Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 và sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ thông tin (CNTT), việc ứng dụng CNTT vào giáo dục đã trở thành xu thế tất yếu nhằm nâng cao chất lượng dạy học. Tại Quận 2, Thành phố Hồ Chí Minh, với 11 trường tiểu học công lập và hơn 11.600 học sinh, việc quản lí hoạt động ứng dụng CNTT vào dạy học đang được quan tâm đặc biệt. Mục tiêu nghiên cứu nhằm khảo sát thực trạng quản lí việc ứng dụng CNTT vào dạy học ở các trường tiểu học Quận 2, từ đó đề xuất các biện pháp quản lí phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả ứng dụng CNTT trong giáo dục tiểu học. Nghiên cứu giới hạn trong phạm vi 6 trường tiểu học với mẫu gồm 18 cán bộ quản lí, 180 giáo viên và 360 học sinh, thực hiện trong giai đoạn 2017-2018. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho các nhà quản lí giáo dục trong việc xây dựng và triển khai các chính sách, kế hoạch ứng dụng CNTT, góp phần nâng cao chất lượng dạy học và phát triển năng lực CNTT cho học sinh tiểu học.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên quan điểm hệ thống – cấu trúc, xem quản lí ứng dụng CNTT trong dạy học là một bộ phận của hệ thống quản lí nhà trường, đồng thời vận dụng quan điểm lịch sử và thực tiễn để phân tích sự phát triển và thực trạng ứng dụng CNTT trong giáo dục tiểu học. Hai lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  • Lý thuyết quản lí hiện đại: Quản lí là quá trình tác động có tổ chức, có hướng đích của chủ thể quản lí đến đối tượng quản lí nhằm đạt mục tiêu đề ra, bao gồm các chức năng kế hoạch hóa, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra.

  • Lý thuyết ứng dụng CNTT trong giáo dục: CNTT được hiểu là tập hợp các phương pháp khoa học, công nghệ và công cụ kỹ thuật hiện đại nhằm sản xuất, truyền đưa, thu thập, xử lí, lưu trữ và trao đổi thông tin số, được ứng dụng vào các hoạt động dạy và học nhằm nâng cao hiệu quả giáo dục.

Các khái niệm chính bao gồm: hoạt động dạy học (bao gồm hoạt động dạy của giáo viên và học của học sinh), ứng dụng CNTT vào dạy học (mức độ từ sử dụng CNTT hỗ trợ soạn thảo đến tích hợp CNTT toàn diện trong quá trình dạy học), quản lí hoạt động ứng dụng CNTT (tác động có kế hoạch của chủ thể quản lí đến hoạt động ứng dụng CNTT của giáo viên và học sinh).

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp phân tích lý thuyết và khảo sát thực tiễn. Nguồn dữ liệu chính gồm:

  • Dữ liệu sơ cấp: Thu thập qua phiếu khảo sát với 18 cán bộ quản lí, 180 giáo viên và 360 học sinh tại 6 trường tiểu học Quận 2, được chọn mẫu ngẫu nhiên. Ngoài ra, phỏng vấn sâu hiệu trưởng các trường để làm rõ các biện pháp quản lí.

  • Dữ liệu thứ cấp: Tổng hợp từ các văn bản pháp luật, báo cáo ngành, tài liệu nghiên cứu trong và ngoài nước liên quan đến ứng dụng CNTT trong giáo dục.

Phương pháp phân tích sử dụng phần mềm SPSS phiên bản 20 để xử lý số liệu khảo sát, kết hợp phân tích định tính từ phỏng vấn sâu. Timeline nghiên cứu kéo dài trong năm học 2017-2018, bao gồm giai đoạn khảo sát, phân tích và đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng ứng dụng CNTT trong hoạt động dạy của giáo viên: Khoảng 85% giáo viên sử dụng máy tính để soạn thảo giáo án và tài liệu giảng dạy, tuy nhiên chỉ khoảng 40% sử dụng phần mềm trình chiếu hoặc phần mềm dạy học chuyên biệt trong tổ chức tiết học. Việc ứng dụng CNTT chủ yếu tập trung vào trình chiếu hình ảnh, video, chưa tích hợp sâu các phương pháp sư phạm hiện đại.

  2. Thực trạng ứng dụng CNTT trong hoạt động học của học sinh: Khoảng 70% học sinh có khả năng sử dụng các thiết bị CNTT cơ bản để tiếp nhận và giải quyết nhiệm vụ học tập trên lớp, nhưng chỉ khoảng 35% học sinh thường xuyên sử dụng CNTT để tự học tại nhà. Việc sử dụng các phần mềm học tập trực tuyến còn hạn chế do thiếu sự hướng dẫn và điều kiện cơ sở vật chất.

  3. Quản lí hoạt động ứng dụng CNTT: 90% cán bộ quản lí nhận thức rõ tầm quan trọng của CNTT trong giáo dục và đã xây dựng kế hoạch ứng dụng CNTT trong năm học. Tuy nhiên, chỉ khoảng 55% trường có kế hoạch bồi dưỡng kỹ năng CNTT cho giáo viên thường xuyên và có hệ thống kiểm tra, đánh giá việc ứng dụng CNTT trong dạy học.

  4. Yếu tố ảnh hưởng đến quản lí ứng dụng CNTT: Bao gồm chủ trương, chính sách của Bộ Giáo dục và Đào tạo; nhận thức và trình độ CNTT của cán bộ quản lí và giáo viên; năng lực ứng dụng CNTT của học sinh; cơ sở vật chất và hạ tầng CNTT. Trong đó, trình độ CNTT của giáo viên và cơ sở vật chất được đánh giá là hai yếu tố ảnh hưởng lớn nhất với tỷ lệ ảnh hưởng lần lượt khoảng 75% và 80%.

Thảo luận kết quả

Kết quả khảo sát cho thấy việc ứng dụng CNTT vào dạy học ở các trường tiểu học Quận 2 đã có những bước tiến tích cực, đặc biệt trong khâu chuẩn bị giáo án và thiết kế kế hoạch dạy học. Tuy nhiên, việc tổ chức thực hiện và kiểm tra đánh giá ứng dụng CNTT còn nhiều hạn chế do trình độ CNTT của giáo viên chưa đồng đều và thiếu các phần mềm, thiết bị hiện đại. So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, mức độ ứng dụng CNTT tại Quận 2 tương đối phù hợp với xu hướng chung nhưng cần đẩy mạnh hơn nữa việc đào tạo và nâng cao nhận thức cho đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lí.

Việc quản lí hoạt động ứng dụng CNTT chưa thực sự đồng bộ và thiếu các cơ chế kiểm tra, đánh giá hiệu quả thường xuyên. Biểu đồ thể hiện mối tương quan giữa nhận thức của cán bộ quản lí và hiệu quả ứng dụng CNTT cho thấy nhận thức tích cực gắn liền với mức độ ứng dụng cao hơn. Bảng phân tích các yếu tố ảnh hưởng cũng minh chứng cho vai trò then chốt của cơ sở vật chất và trình độ CNTT trong việc nâng cao hiệu quả quản lí.

Những kết quả này nhấn mạnh sự cần thiết của việc xây dựng các biện pháp quản lí đồng bộ, có tính khả thi và phù hợp với điều kiện thực tế của từng trường tiểu học nhằm phát huy tối đa lợi ích của CNTT trong giáo dục.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức và năng lực CNTT cho cán bộ quản lí và giáo viên
    Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng CNTT định kỳ, tập trung vào kỹ năng sử dụng phần mềm dạy học hiện đại và quản lí ứng dụng CNTT. Mục tiêu đạt 100% giáo viên có khả năng sử dụng CNTT trong dạy học trong vòng 2 năm. Chủ thể thực hiện: Phòng Giáo dục và Đào tạo Quận 2 phối hợp với các trung tâm đào tạo CNTT.

  2. Xây dựng và triển khai kế hoạch quản lí ứng dụng CNTT đồng bộ
    Hiệu trưởng các trường cần xây dựng kế hoạch chi tiết về ứng dụng CNTT trong từng khâu dạy học, bao gồm chuẩn bị, tổ chức và kiểm tra đánh giá. Kế hoạch phải phù hợp với điều kiện thực tế và được cập nhật hàng năm. Thời gian triển khai: ngay trong năm học tiếp theo.

  3. Đầu tư cơ sở vật chất và thiết bị CNTT hiện đại
    Tăng cường trang bị phòng học đa năng, máy tính, máy chiếu, bảng tương tác thông minh và các phần mềm bản quyền phục vụ dạy học. Ưu tiên các trường có điều kiện khó khăn. Mục tiêu nâng tỷ lệ trường có phòng học CNTT đạt chuẩn lên trên 80% trong 3 năm tới.

  4. Xây dựng hệ thống kiểm tra, đánh giá và khen thưởng hiệu quả ứng dụng CNTT
    Thiết lập tiêu chí đánh giá việc ứng dụng CNTT trong dạy học, tổ chức kiểm tra định kỳ và khen thưởng các cá nhân, tập thể có thành tích xuất sắc nhằm tạo động lực phát triển. Thời gian thực hiện: bắt đầu từ năm học tới.

  5. Tăng cường phối hợp giữa nhà trường và gia đình trong việc ứng dụng CNTT cho học sinh
    Phổ biến kiến thức về an toàn mạng, hướng dẫn phụ huynh hỗ trợ học sinh tự học qua CNTT tại nhà, đảm bảo môi trường học tập an toàn và hiệu quả. Chủ thể thực hiện: Ban Giám hiệu phối hợp với Hội phụ huynh học sinh, triển khai trong năm học hiện tại.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lí giáo dục
    Giúp hiểu rõ thực trạng và các yếu tố ảnh hưởng đến quản lí ứng dụng CNTT, từ đó xây dựng chính sách và kế hoạch phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả quản lí.

  2. Giáo viên tiểu học
    Nắm bắt các phương pháp và kỹ năng ứng dụng CNTT trong dạy học, đồng thời hiểu vai trò của quản lí trong việc hỗ trợ và phát triển năng lực CNTT.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lí giáo dục
    Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lí ứng dụng CNTT trong giáo dục tiểu học, làm tài liệu tham khảo cho các đề tài nghiên cứu tiếp theo.

  4. Các cơ quan quản lí giáo dục địa phương
    Hỗ trợ trong việc đánh giá thực trạng và xây dựng các chương trình đào tạo, đầu tư cơ sở vật chất phù hợp với điều kiện thực tế của từng địa phương.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao việc ứng dụng CNTT trong dạy học tiểu học lại quan trọng?
    CNTT giúp nâng cao chất lượng dạy học, phát huy tính tích cực, chủ động của học sinh, đồng thời hỗ trợ giáo viên đổi mới phương pháp giảng dạy, phù hợp với xu thế giáo dục hiện đại.

  2. Những khó khăn chính trong quản lí ứng dụng CNTT ở các trường tiểu học là gì?
    Bao gồm trình độ CNTT chưa đồng đều của giáo viên, thiếu cơ sở vật chất hiện đại, thiếu kế hoạch quản lí đồng bộ và hệ thống kiểm tra, đánh giá hiệu quả chưa chặt chẽ.

  3. Làm thế nào để nâng cao năng lực CNTT cho giáo viên tiểu học?
    Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng thực hành, khuyến khích giáo viên tham gia các diễn đàn, nhóm chuyên môn về CNTT, đồng thời tạo điều kiện thực hành thường xuyên tại trường.

  4. Cơ sở vật chất nào cần được ưu tiên đầu tư để hỗ trợ ứng dụng CNTT?
    Phòng học đa năng trang bị máy tính, máy chiếu, bảng tương tác thông minh, phần mềm bản quyền phục vụ dạy học và hệ thống mạng internet ổn định.

  5. Phụ huynh có thể hỗ trợ con em mình như thế nào trong việc ứng dụng CNTT để học tập?
    Phối hợp với nhà trường để đảm bảo an toàn mạng, hướng dẫn con sử dụng các phần mềm học tập phù hợp, tạo môi trường học tập tích cực và giám sát thời gian sử dụng thiết bị điện tử.

Kết luận

  • Quản lí hoạt động ứng dụng CNTT vào dạy học ở các trường tiểu học Quận 2 đã đạt được những kết quả tích cực nhưng còn nhiều hạn chế cần khắc phục.
  • Trình độ CNTT của giáo viên và cơ sở vật chất là hai yếu tố then chốt ảnh hưởng đến hiệu quả quản lí và ứng dụng CNTT.
  • Cần xây dựng các biện pháp quản lí đồng bộ, bao gồm đào tạo, đầu tư cơ sở vật chất, xây dựng kế hoạch và hệ thống kiểm tra, đánh giá hiệu quả.
  • Sự phối hợp giữa nhà trường, giáo viên và gia đình đóng vai trò quan trọng trong việc phát huy hiệu quả ứng dụng CNTT trong giáo dục tiểu học.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể với timeline rõ ràng nhằm nâng cao năng lực CNTT cho đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lí, đồng thời cải thiện cơ sở vật chất phục vụ dạy học.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan quản lí giáo dục và nhà trường cần triển khai ngay các biện pháp đề xuất để nâng cao hiệu quả ứng dụng CNTT, góp phần đổi mới phương pháp dạy học và nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học tại Quận 2.