Tổng quan nghiên cứu

Trong giai đoạn 2021-2023, công tác quản lý thu thuế thu nhập cá nhân (TNCN) tại Cục Thuế tỉnh Quảng Ninh đã có những bước phát triển đáng kể. Tổng thu thuế TNCN tăng từ 1.825 tỷ đồng năm 2021 lên 2.450 tỷ đồng năm 2023, tương ứng mức tăng trưởng bình quân trên 15% mỗi năm. Tỷ lệ người nộp thuế so với lực lượng lao động cũng tăng từ 18,2% lên 22% trong cùng kỳ. Tuy nhiên, tình trạng trốn thuế, gian lận thuế vẫn còn tồn tại, tỷ lệ kê khai và nộp thuế điện tử mới đạt khoảng 35%, và nguồn nhân lực quản lý thuế còn thiếu kinh nghiệm.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích thực trạng quản lý thu thuế TNCN tại Cục Thuế tỉnh Quảng Ninh, đánh giá kết quả đạt được, chỉ ra hạn chế và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2021-2023 tại địa bàn tỉnh Quảng Ninh, với dữ liệu thu thập từ các báo cáo, khảo sát cán bộ thuế và người nộp thuế. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc góp phần tăng thu ngân sách, nâng cao tính minh bạch và công bằng trong quản lý thuế, đồng thời hỗ trợ phát triển kinh tế - xã hội địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai khung lý thuyết chính: lý thuyết quản lý thuế và lý thuyết về thuế thu nhập cá nhân.

  • Lý thuyết quản lý thuế tập trung vào các hoạt động đăng ký, kê khai, thu nộp, hoàn thuế, thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm nhằm đảm bảo thu đúng, thu đủ và công bằng.
  • Lý thuyết thuế thu nhập cá nhân nhấn mạnh vai trò của thuế TNCN như một công cụ tài chính và chính sách điều tiết thu nhập, góp phần giảm bất bình đẳng xã hội.

Các khái niệm chính bao gồm: thuế TNCN, quản lý thuế TNCN, kê khai thuế điện tử, thanh tra kiểm tra thuế, và hoàn thuế. Luật Thuế TNCN 2007, Luật Quản lý thuế 2019 cùng các văn bản hướng dẫn là cơ sở pháp lý quan trọng cho nghiên cứu.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp dữ liệu thứ cấp và sơ cấp. Dữ liệu thứ cấp được thu thập từ các báo cáo, văn bản pháp luật, số liệu thu thuế của Cục Thuế Quảng Ninh giai đoạn 2021-2023. Dữ liệu sơ cấp gồm khảo sát 30 cán bộ Cục Thuế, 100 cán bộ Chi cục Thuế huyện và 250 cá nhân nộp thuế, chọn mẫu ngẫu nhiên.

Phân tích dữ liệu sử dụng phương pháp thống kê mô tả, so sánh số liệu qua các năm, phân tích định tính về các hoạt động quản lý thuế. Timeline nghiên cứu từ tháng 6 đến tháng 11 năm 2024, bao gồm thu thập dữ liệu, phân tích, đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng thu thuế TNCN ổn định: Tổng thu thuế tăng từ 1.825 tỷ đồng năm 2021 lên 2.450 tỷ đồng năm 2023, vượt kế hoạch đề ra với tỷ lệ hoàn thành trên 101% mỗi năm. Thu nhập từ tiền lương, tiền công chiếm tỷ trọng lớn nhất, tăng từ 950 tỷ đồng lên 1.220 tỷ đồng (tăng 28,4%). Thu nhập từ chuyển nhượng vốn và bất động sản tăng 52% từ 250 tỷ đồng lên 380 tỷ đồng.

  2. Ứng dụng công nghệ thông tin: Tỷ lệ kê khai và nộp thuế điện tử đạt trên 97% trong năm 2023, tuy nhiên tỷ lệ cá nhân kê khai qua mạng mới khoảng 35%. Hệ thống quản lý thuế tập trung (TMS) giúp nâng cao hiệu quả quản lý và giảm sai sót.

  3. Công tác thanh tra, kiểm tra thuế: Trong năm 2023, Cục Thuế Quảng Ninh đã phát hiện và xử lý các hành vi trốn thuế, gian lận thuế với số tiền truy thu và xử phạt lên tới 85 tỷ đồng, chiếm khoảng 4% tổng thu thuế TNCN.

  4. Nguồn nhân lực còn hạn chế: Toàn tỉnh có 82 công chức quản lý thuế TNCN, trong đó 41% là công chức mới, thiếu kinh nghiệm. Tỷ lệ công chức quản lý thuế trên tổng số người nộp thuế là 1/1.800, thấp so với yêu cầu.

Thảo luận kết quả

Sự tăng trưởng thu thuế TNCN phản ánh hiệu quả của các biện pháp quản lý và sự phát triển kinh tế tỉnh Quảng Ninh, đặc biệt là sự mở rộng các khu công nghiệp và thị trường bất động sản. Việc ứng dụng công nghệ thông tin đã góp phần nâng cao năng lực quản lý, giảm chi phí và tăng tính minh bạch. Tuy nhiên, tỷ lệ cá nhân kê khai điện tử còn thấp do hạn chế về nhận thức và kỹ năng công nghệ của người dân.

Công tác thanh tra, kiểm tra thuế đã phát huy vai trò quan trọng trong việc phát hiện vi phạm, góp phần tăng thu ngân sách và răn đe hành vi trốn thuế. So với các tỉnh như Hải Phòng và Đà Nẵng, Quảng Ninh cần tăng cường hơn nữa hoạt động này để giảm thiểu thất thu.

Nguồn nhân lực yếu kém là một trong những nguyên nhân chính làm giảm hiệu quả quản lý thuế. Việc đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng và nâng cao trình độ chuyên môn cho cán bộ thuế là cần thiết để đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của công tác quản lý.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng thu thuế TNCN theo năm, bảng so sánh tỷ lệ kê khai điện tử và số lượng cán bộ quản lý thuế, cũng như biểu đồ số tiền truy thu qua thanh tra kiểm tra.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về pháp luật thuế, kỹ năng công nghệ thông tin và nghiệp vụ thanh tra kiểm tra cho cán bộ thuế. Mục tiêu nâng tỷ lệ cán bộ có trình độ chuyên môn cao lên 70% trong vòng 3 năm. Chủ thể thực hiện: Cục Thuế tỉnh phối hợp với các cơ sở đào tạo.

  2. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin: Phát triển hệ thống kê khai, nộp thuế điện tử thân thiện, dễ sử dụng, đồng thời tổ chức các chương trình hướng dẫn, tuyên truyền nâng cao nhận thức và kỹ năng sử dụng cho người nộp thuế cá nhân. Mục tiêu tăng tỷ lệ kê khai điện tử cá nhân lên 70% trong 5 năm tới.

  3. Cải thiện công tác lập kế hoạch và thanh tra kiểm tra: Xây dựng hệ thống dự báo thuế chính xác hơn dựa trên phân tích dữ liệu lớn, tăng cường thanh tra, kiểm tra định kỳ và đột xuất nhằm phát hiện kịp thời các hành vi vi phạm. Mục tiêu tăng số cuộc thanh tra lên 20% mỗi năm.

  4. Tăng cường tuyên truyền, hỗ trợ người nộp thuế: Đa dạng hóa hình thức tuyên truyền, tổ chức các cuộc thi tìm hiểu pháp luật thuế, tôn vinh cá nhân, tổ chức thực hiện tốt nghĩa vụ thuế nhằm nâng cao ý thức chấp hành. Chủ thể thực hiện: Cục Thuế phối hợp với các cơ quan truyền thông địa phương.

  5. Hoàn thiện cơ chế phối hợp liên ngành: Thiết lập cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa Cục Thuế, Sở Tài chính, Sở Kế hoạch và Đầu tư, các ngân hàng và các cơ quan liên quan để giám sát thu nhập và xử lý vi phạm hiệu quả hơn. Mục tiêu xây dựng quy trình phối hợp chuẩn hóa trong 2 năm tới.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý thuế tại các Cục Thuế và Chi cục Thuế: Giúp nâng cao hiểu biết về thực trạng và giải pháp quản lý thuế TNCN, từ đó cải thiện hiệu quả công tác quản lý.

  2. Nhà hoạch định chính sách thuế: Cung cấp cơ sở dữ liệu và phân tích thực tiễn để xây dựng chính sách thuế phù hợp, công bằng và hiệu quả hơn.

  3. Các tổ chức nghiên cứu kinh tế và tài chính: Là tài liệu tham khảo quan trọng để nghiên cứu sâu về quản lý thuế và tác động của thuế TNCN đến phát triển kinh tế địa phương.

  4. Doanh nghiệp và người nộp thuế cá nhân: Giúp hiểu rõ hơn về quy trình, quyền lợi và nghĩa vụ trong việc kê khai, nộp thuế, cũng như các chính sách hỗ trợ và hoàn thuế.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao thuế thu nhập cá nhân lại quan trọng đối với ngân sách nhà nước?
    Thuế TNCN là nguồn thu trực tiếp, ổn định cho ngân sách, giúp tài trợ cho các dịch vụ công như giáo dục, y tế và an sinh xã hội, đồng thời điều tiết thu nhập để giảm bất bình đẳng.

  2. Cục Thuế Quảng Ninh đã áp dụng công nghệ thông tin như thế nào trong quản lý thuế?
    Cục Thuế đã triển khai hệ thống kê khai, nộp thuế điện tử, hoàn thuế điện tử và quản lý dữ liệu tập trung, giúp nâng cao hiệu quả thu thuế và giảm chi phí cho người nộp thuế.

  3. Nguyên nhân chính khiến tỷ lệ kê khai thuế điện tử cá nhân còn thấp là gì?
    Nguyên nhân chủ yếu là do nhận thức và kỹ năng sử dụng công nghệ của một bộ phận người nộp thuế còn hạn chế, đặc biệt là người lao động có thu nhập thấp.

  4. Công tác thanh tra, kiểm tra thuế có vai trò gì trong quản lý thuế TNCN?
    Thanh tra, kiểm tra giúp phát hiện và xử lý các hành vi trốn thuế, gian lận thuế, đảm bảo thu đúng, thu đủ, tăng tính răn đe và công bằng trong hệ thống thuế.

  5. Làm thế nào để nâng cao năng lực cán bộ quản lý thuế?
    Cần tổ chức đào tạo chuyên sâu, bồi dưỡng kỹ năng công nghệ và nghiệp vụ thanh tra, kiểm tra, đồng thời cải thiện môi trường làm việc và chính sách đãi ngộ để thu hút nhân tài.

Kết luận

  • Thu thuế TNCN tại Quảng Ninh tăng trưởng ổn định, vượt kế hoạch với mức tăng bình quân trên 15%/năm trong giai đoạn 2021-2023.
  • Ứng dụng công nghệ thông tin đã nâng cao hiệu quả quản lý, tuy nhiên tỷ lệ cá nhân kê khai điện tử còn thấp.
  • Công tác thanh tra, kiểm tra thuế góp phần phát hiện và xử lý vi phạm, tăng thu ngân sách và răn đe hành vi trốn thuế.
  • Nguồn nhân lực quản lý thuế còn hạn chế về số lượng và chất lượng, cần được nâng cao thông qua đào tạo và bồi dưỡng.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả quản lý thuế TNCN, góp phần phát triển kinh tế - xã hội tỉnh Quảng Ninh trong giai đoạn tới.

Next steps: Triển khai các giải pháp đề xuất, tăng cường phối hợp liên ngành và tiếp tục nghiên cứu đánh giá hiệu quả công tác quản lý thuế TNCN đến năm 2030.

Call to action: Các cơ quan quản lý thuế và nhà hoạch định chính sách cần phối hợp chặt chẽ để thực hiện các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý thuế, đồng thời đẩy mạnh tuyên truyền, hỗ trợ người nộp thuế nhằm xây dựng hệ thống thuế công bằng và minh bạch.