Tổng quan nghiên cứu

Thuế thu nhập cá nhân (TNCN) là nguồn thu quan trọng, góp phần đảm bảo công bằng xã hội và tăng thu ngân sách nhà nước (NSNN). Tại quận Thanh Khê, thành phố Đà Nẵng, với hơn 3.000 doanh nghiệp ngoài quốc doanh (DNNQD), thuế TNCN chiếm gần 10% tổng thu ngân sách toàn quận, đóng góp khoảng 650 tỷ đồng mỗi năm. Tuy nhiên, tỷ lệ thuế TNCN so với tiềm năng vẫn còn thấp, do nhiều khó khăn trong công tác quản lý, đặc biệt là tình trạng gian lận, trốn thuế ngày càng gia tăng.

Luận văn tập trung nghiên cứu thực trạng quản lý thuế TNCN đối với các DNNQD trên địa bàn quận Thanh Khê trong giai đoạn 2016-2020, nhằm đề xuất các giải pháp hoàn thiện công tác quản lý thuế, góp phần tăng thu NSNN và phát triển kinh tế xã hội địa phương. Nghiên cứu có phạm vi không gian tại quận Thanh Khê, thời gian từ 2016 đến 2020, với mục tiêu làm rõ các vấn đề lý luận, phân tích thực trạng và đề xuất giải pháp phù hợp với đặc điểm kinh tế - xã hội của địa phương.

Việc nâng cao hiệu quả quản lý thuế TNCN không chỉ giúp tăng nguồn thu cho NSNN mà còn góp phần nâng cao ý thức chấp hành pháp luật thuế của các doanh nghiệp, đảm bảo công bằng và minh bạch trong hoạt động kinh tế. Đây là vấn đề cấp thiết trong bối cảnh kinh tế quận Thanh Khê phát triển đa dạng, với lực lượng lao động biến động và quy mô doanh nghiệp chủ yếu nhỏ và vừa.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn vận dụng các lý thuyết và mô hình quản lý thuế hiện đại, tập trung vào:

  • Lý thuyết quản lý thuế TNCN: Thuế TNCN là thuế trực thu, đánh vào thu nhập cá nhân theo nguyên tắc lũy tiến nhằm đảm bảo công bằng xã hội. Quản lý thuế TNCN bao gồm các hoạt động như lập dự toán thuế, tuyên truyền hỗ trợ người nộp thuế, tổ chức thu thuế, hoàn thuế, kiểm tra và xử lý vi phạm.
  • Mô hình quản lý thuế theo cơ chế tự khai, tự nộp: Người nộp thuế tự kê khai, tự tính và nộp thuế, trong khi cơ quan thuế giám sát, kiểm tra và xử lý vi phạm nhằm đảm bảo thu đúng, thu đủ.
  • Khái niệm về doanh nghiệp ngoài quốc doanh (DNNQD): Doanh nghiệp mang tính sở hữu tư nhân, quy mô nhỏ, dễ biến động về ngành nghề và lao động, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý thuế.
  • Các khái niệm chính: Thu nhập chịu thuế, thuế suất lũy tiến, dự toán thuế, kiểm tra thuế, xử lý vi phạm pháp luật thuế, cưỡng chế thuế.

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu thứ cấp thu thập từ Chỉ cục Thuế khu vực Thanh Khê - Liên Chiểu, bao gồm báo cáo thu NSNN giai đoạn 2016-2020, dữ liệu đăng ký thuế, kê khai và nộp thuế của các DNNQD. Ngoài ra, sử dụng các tài liệu nghiên cứu khoa học, văn bản pháp luật và thông tin từ Tổng cục Thuế, Cục Thuế Đà Nẵng.
  • Phương pháp phân tích:
    • Thống kê mô tả để phân tích biến động các chỉ tiêu thuế, dự toán và thực hiện thu NSNN qua các năm.
    • Phân tích định tính dựa trên ý kiến chuyên gia, cán bộ thuế trực tiếp quản lý thuế TNCN.
    • Kế thừa và tổng hợp các kết quả nghiên cứu liên quan để làm rõ thực trạng và đề xuất giải pháp.
  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Tập trung vào toàn bộ các DNNQD đang hoạt động trên địa bàn quận Thanh Khê, với số lượng khoảng 3.000 doanh nghiệp, đảm bảo tính đại diện cho nghiên cứu.
  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2016-2020, với các giải pháp đề xuất có hiệu lực trong 5 năm tiếp theo.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng kinh tế và cơ cấu ngành ổn định: Tổng giá trị sản xuất trên địa bàn quận tăng từ 11.230 tỷ đồng năm 2016 lên 15.012 tỷ đồng năm 2019, giảm nhẹ còn 14.216 tỷ đồng năm 2020 do ảnh hưởng dịch Covid-19. Ngành thương mại - dịch vụ chiếm trên 80% cơ cấu kinh tế, là ngành chủ lực.
  2. Số lượng doanh nghiệp ngoài quốc doanh tăng nhanh nhưng biến động lớn: Từ 2.424 doanh nghiệp năm 2016 lên 2.912 doanh nghiệp năm 2018 (tăng 20,13%), nhưng tốc độ tăng giảm còn khoảng 4-5% trong giai đoạn 2019-2020 do dịch bệnh. Doanh nghiệp chủ yếu quy mô nhỏ, dễ thay đổi ngành nghề, lao động biến động.
  3. Thu ngân sách đạt và vượt dự toán nhưng tỷ lệ thuế TNCN còn thấp: Tổng thu NSNN quận Thanh Khê đạt 445 tỷ đồng năm 2016, tăng lên 825 tỷ đồng năm 2019, nhưng giảm còn 616 tỷ đồng năm 2020 (bằng 62,05% dự toán). Thuế TNCN chiếm gần 10% tổng thu ngân sách, chưa tương xứng với tiềm năng kinh tế.
  4. Công tác quản lý thuế còn nhiều hạn chế: Tỷ lệ kê khai và nộp thuế theo cơ chế tự khai, tự nộp chưa sát thực tế, ý thức chấp hành pháp luật thuế của DNNQD chưa cao, dẫn đến tình trạng gian lận, trốn thuế khó kiểm soát. Công tác kiểm tra, xử lý vi phạm chưa đủ mạnh để ngăn chặn thất thu thuế.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những hạn chế là đặc điểm kinh tế - xã hội của quận Thanh Khê với lực lượng lao động dồi dào nhưng biến động, doanh nghiệp ngoài quốc doanh quy mô nhỏ, dễ thay đổi ngành nghề và ý thức tuân thủ pháp luật thuế chưa cao. So với các nghiên cứu tại các tỉnh khác, tình trạng này phổ biến ở các địa bàn có nhiều doanh nghiệp nhỏ và vừa.

Việc ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý thuế còn hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả kiểm soát và xử lý vi phạm. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng thu NSNN, bảng phân tích cơ cấu doanh nghiệp và tỷ lệ hoàn thành dự toán thuế qua các năm để minh họa rõ nét xu hướng và điểm nghẽn.

Kết quả nghiên cứu nhấn mạnh vai trò quan trọng của công tác tuyên truyền, hỗ trợ người nộp thuế và nâng cao năng lực cán bộ thuế để cải thiện ý thức chấp hành và hiệu quả quản lý thuế TNCN. Đồng thời, cần tăng cường kiểm tra, xử lý vi phạm nhằm giảm thất thu và đảm bảo công bằng thuế.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện công tác lập dự toán thu thuế: Sử dụng dữ liệu kinh tế - xã hội và phân tích xu hướng thuế để xây dựng dự toán chính xác, sát thực tế. Chủ thể thực hiện: Chỉ cục Thuế khu vực Thanh Khê - Liên Chiểu. Thời gian: Triển khai hàng năm, bắt đầu từ năm 2023.
  2. Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phổ biến chính sách thuế: Tăng cường các hình thức tuyên truyền đa dạng như hội thảo, tập huấn, truyền thông điện tử để nâng cao nhận thức và ý thức chấp hành của người nộp thuế. Chủ thể: Cơ quan thuế phối hợp với UBND quận. Thời gian: Liên tục trong 5 năm tới.
  3. Nâng cao chất lượng công tác tổ chức thu thuế: Ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý đăng ký, kê khai, nộp thuế; cải tiến quy trình nghiệp vụ để giảm thủ tục hành chính, tạo thuận lợi cho người nộp thuế. Chủ thể: Tổng cục Thuế và Cục Thuế Đà Nẵng. Thời gian: Giai đoạn 2023-2025.
  4. Tăng cường công tác kiểm tra và xử lý vi phạm pháp luật thuế: Xây dựng kế hoạch kiểm tra trọng điểm, xử lý nghiêm các hành vi gian lận, trốn thuế; áp dụng biện pháp cưỡng chế hiệu quả để đảm bảo thu đúng, thu đủ. Chủ thể: Cơ quan thuế địa phương. Thời gian: Thường xuyên, ưu tiên giai đoạn 2023-2027.

Các giải pháp trên nhằm nâng cao hiệu quả quản lý thuế TNCN, tăng nguồn thu cho NSNN, đồng thời góp phần xây dựng môi trường kinh doanh minh bạch, công bằng tại quận Thanh Khê.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý thuế và cơ quan thuế địa phương: Nghiên cứu giúp nâng cao hiệu quả công tác quản lý thuế TNCN, áp dụng các giải pháp thực tiễn phù hợp với đặc điểm địa phương.
  2. Các doanh nghiệp ngoài quốc doanh trên địa bàn quận Thanh Khê: Hiểu rõ hơn về nghĩa vụ thuế, chính sách thuế và các quy trình kê khai, nộp thuế để tuân thủ pháp luật, tránh vi phạm.
  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý kinh tế, tài chính - ngân hàng: Tham khảo các phương pháp nghiên cứu, phân tích thực trạng và đề xuất giải pháp quản lý thuế trong bối cảnh địa phương cụ thể.
  4. Cơ quan hoạch định chính sách và UBND quận Thanh Khê: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách phát triển kinh tế - xã hội, nâng cao hiệu quả quản lý thuế và tăng thu NSNN.

Luận văn cung cấp cái nhìn toàn diện về quản lý thuế TNCN đối với DNNQD, giúp các đối tượng trên có cơ sở thực tiễn và lý luận để cải thiện công tác quản lý và thực thi chính sách thuế.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao thuế thu nhập cá nhân lại quan trọng đối với ngân sách nhà nước?
    Thuế TNCN là nguồn thu trực tiếp, ổn định, có khả năng tăng theo thu nhập dân cư, góp phần đảm bảo công bằng xã hội và tăng thu NSNN. Ví dụ, tại quận Thanh Khê, thuế TNCN chiếm gần 10% tổng thu ngân sách.

  2. Đặc điểm nào của doanh nghiệp ngoài quốc doanh gây khó khăn cho quản lý thuế?
    DNNQD thường có quy mô nhỏ, lao động biến động, dễ thay đổi ngành nghề và ý thức chấp hành pháp luật thuế chưa cao, dẫn đến khó kiểm soát và tăng nguy cơ trốn thuế.

  3. Phương pháp thu thuế TNCN hiện nay được áp dụng như thế nào?
    Kết hợp phương pháp khấu trừ tại nguồn (tạm thu) và kê khai trực tiếp (quyết toán), giúp cơ quan thuế kiểm soát tốt hơn và người nộp thuế tự giác thực hiện nghĩa vụ.

  4. Các biện pháp nào được sử dụng để xử lý vi phạm thuế TNCN?
    Bao gồm xử phạt hành chính, cưỡng chế thi hành quyết định hành chính thuế như phong tỏa tài khoản, kê biên tài sản, thu hồi giấy phép kinh doanh nhằm đảm bảo thu đúng, thu đủ.

  5. Làm thế nào để nâng cao ý thức chấp hành thuế của doanh nghiệp ngoài quốc doanh?
    Thông qua công tác tuyên truyền, hỗ trợ người nộp thuế, cải tiến quy trình thủ tục, nâng cao năng lực cán bộ thuế và xử lý nghiêm vi phạm để tạo môi trường kinh doanh minh bạch, công bằng.

Kết luận

  • Thuế thu nhập cá nhân là nguồn thu quan trọng, góp phần đảm bảo công bằng xã hội và tăng thu NSNN tại quận Thanh Khê.
  • Thực trạng quản lý thuế TNCN đối với doanh nghiệp ngoài quốc doanh còn nhiều hạn chế do đặc điểm doanh nghiệp và ý thức chấp hành pháp luật thuế.
  • Các giải pháp hoàn thiện công tác quản lý thuế tập trung vào lập dự toán chính xác, tuyên truyền nâng cao nhận thức, ứng dụng công nghệ thông tin và tăng cường kiểm tra, xử lý vi phạm.
  • Nghiên cứu có phạm vi giai đoạn 2016-2020, đề xuất giải pháp áp dụng trong 5 năm tiếp theo nhằm nâng cao hiệu quả quản lý thuế TNCN.
  • Kêu gọi các cơ quan thuế, doanh nghiệp và chính quyền địa phương phối hợp thực hiện để tăng thu NSNN, phát triển kinh tế xã hội bền vững.

Hành động tiếp theo: Cơ quan thuế và UBND quận Thanh Khê cần triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu, cập nhật chính sách để phù hợp với thực tiễn phát triển kinh tế địa phương.