Quản lý thuế để nâng cao tuân thủ thuế doanh nghiệp tại Việt Nam

LỜI CAM ĐOAN

LỜI CẢM ƠN

MỤC LỤC

MỞ ĐẦU

1. CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU

1.1. Nghiên cứu về tuân thủ thuế

1.2. Nghiên cứu về quản lý thuế nhằm thúc đẩy tính tuân thủ thuế của doanh nghiệp

1.3. Tổng hợp các phƣơng pháp nghiên cứu đã sử dụng

1.4. Kết quả kế thừa và khoảng trống nghiên cứu

1.4.1. Kết quả kế thừa từ các công trình nghiên cứu trƣớc đây

1.4.2. Khoảng trống nghiên cứu

1.5. Các câu hỏi nghiên cứu trong luận án

1.6. KẾT LUẬN CHƢƠNG 1

2. CHƢƠNG 2: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ TUÂN THỦ THUẾ VÀ QUẢN LÝ THUẾ

2.1. Cơ sở lý luận về tuân thủ thuế

2.1.1. Khái niệm về thuế

2.1.2. Khái niệm tuân thủ thuế

2.1.3. Phân loại tuân thủ thuế

2.1.4. Các tiêu chí đánh giá tuân thủ thuế của doanh nghiệp

2.2. Cơ sở lý luận về quản lý thuế

2.2.1. Một số khái niệm về quản lý thuế

2.2.2. Mục tiêu của quản lý thuế

2.2.3. Nguyên tắc của quản lý thuế

2.2.4. Nội dung cơ bản của quản lý thuế

2.3. Các nhân tố ảnh hƣởng đến hành vi tuân thủ thuế của doanh nghiệp

2.3.1. Nhóm nhân tố liên quan đến quản lý thuế

2.3.2. Nhóm yếu tố về đối tƣợng nộp thuế

2.3.3. Nhóm nhân tố liên quan đến đặc điểm kinh tế - xã hội

2.4. Mô hình lý thuyết

2.4.1. Mô hình tuân thủ của Grabosky và Braithwaite

2.4.2. Mô hình lý thuyết hành động hợp lý

2.4.3. Mô hình lý thuyết về chấp nhận công nghệ

2.4.4. Mô hình tuân thủ thuế của Fischer

2.4.5. Mô hình khung sƣờn dốc trơn trƣợt về tuân thủ thuế

2.5. Kinh nghiệm quốc tế về tăng cƣờng hoạt động quản lý thuế nhằm thúc đẩy tuân thủ thuế

2.5.1. Kinh nghiệm quản lý thuế của cơ quan thuế Úc

2.5.2. Kinh nghiệm quản lý thuế của cơ quan thuế Anh

2.5.3. Kinh nghiệm quản lý thuế của cơ quan thuế Canada

2.5.4. Kinh nghiệm quản lý thuế của cơ quan thuế Singapore

2.5.5. Kinh nghiệm quản lý thuế của cơ quan thuế Malaysia

2.6. Bài học kinh nghiệm về quản lý thuế nhằm thúc đẩy tuân thủ tại Việt Nam

2.7. KẾT LUẬN CHƢƠNG 2

3. CHƢƠNG 3: THỰC TRẠNG TUÂN THỦ THUẾ VÀ QUẢN LÝ THUẾ TẠI VIỆT NAM

3.1. Bối cảnh kinh tế - xã hội Việt Nam giai đoạn 2016 – 2022

3.2. Tình hình thu ngân sách nhà nƣớc trong giai đoạn 2016 – 2022

3.3. Thực trạng bộ máy quản lý thuế ở Việt Nam

3.4. Quá trình đổi mới phƣơng thức quản lý thuế hiện đại ở Việt Nam

3.5. Thực trạng tuân thủ thuế của doanh nghiệp ở Việt Nam

3.5.1. Thực trạng về doanh nghiệp ở Việt Nam giai đoạn 2016 – 2022

3.5.2. Thực trạng tuân thủ thuế của doanh nghiệp Việt Nam

3.6. Thực trạng quản lý thuế đối với doanh nghiệp ở Việt Nam

3.6.1. Thực trạng hoạt động tuyên truyền và hỗ trợ thuế

3.6.2. Thực trạng hoạt động quản lý đăng ký thuế

3.6.3. Thực trạng quản lý kê khai thuế

3.6.4. Thực trạng hoạt động quản lý nộp thuế

3.6.5. Thực trạng quản lý hoàn thuế

3.6.6. Thực trạng hoạt động thanh tra, kiểm tra thuế

3.6.7. Thực trạng quản lý nợ thuế và cƣỡng chế thuế

3.6.8. Thực trạng quản lý tình hình thực hiện hóa đơn điện tử

3.7. Đánh giá thực trạng quản lý thuế đối với doanh nghiệp tại Việt Nam

3.7.1. Kết quả đạt đƣợc:

3.8. KẾT LUẬN CHƢƠNG 3

4. CHƢƠNG 4: NGHIÊN CỨU MỨC ĐỘ ẢNH HƢỞNG CỦA QUẢN LÝ THUẾ ĐẾN TUÂN THỦ THUẾ CỦA DOANH NGHIỆP TẠI VIỆT NAM

4.1. Phƣơng pháp nghiên cứu và quy trình nghiên cứu

4.1.1. Phƣơng pháp nghiên cứu

4.1.2. Quy trình nghiên cứu

4.2. Thiết kế mô hình nghiên cứu

4.3. Thiết kế nội dung nghiên cứu định tính

4.4. Kết quả nghiên cứu định tính

4.5. Mô hình nghiên cứu định lƣợng

4.5.1. Mô hình nghiên cứu đề xuất

4.5.2. Giả thuyết nghiên cứu

4.6. Phƣơng pháp kiểm định mô hình

4.7. Kết quả phân tích định lƣợng

4.7.1. Kết quả kiểm định chất lƣợng của thang đo

4.7.2. Phân tích nhân tố khám phá EFA

4.7.3. Phân tích hồi quy đa biến

4.7.4. Kết quả hồi quy

4.7.5. Thảo luận kết quả nghiên cứu

4.8. KẾT LUẬN CHƢƠNG 4

5. CHƢƠNG 5: GIẢI PHÁP TĂNG CƢỜNG QUẢN LÝ THUẾ NHẰM THÚC ĐẨY TUÂN THỦ THUẾ ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP Ở VIỆT NAM

5.1. Định hƣớng về quản lý thuế nhằm thúc đẩy tuân thủ thuế ở Việt Nam

5.1.1. Định hƣớng chung về cải cách quản lý thuế

5.1.2. Định hƣớng về mục tiêu đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý thuế ở Việt Nam

5.2. Yêu cầu để xây dựng giải pháp

5.3. Một số giải pháp nhằm tăng cƣờng quản lý thuế để đẩy mạnh tuân thủ của doanh nghiệp ở Việt Nam

5.3.1. Về hoàn thiện hệ thống cơ sở pháp lý

5.3.2. Về hoàn thiện các thủ tục đăng ký thuế, kê khai thuế, nộp thuế, hoàn thuế

5.3.3. Về tăng cƣờng các nội dung trong công tác quản lý thuế

5.3.4. Về xây dựng cơ sở dữ liệu ngƣời nộp thuế

5.3.5. Đẩy mạnh hệ thống giám sát và đảm bảo an toàn bảo mật thông tin của ngành Thuế:

5.3.6. Tiếp tục hoàn thiện bộ tiêu chí đánh giá rủi ro tuân thủ

5.3.7. Sắp xếp lại cơ cấu tổ chức và phát triển nhân lực ngành Thuế

5.3.8. Về tăng cƣờng ứng dụng công nghệ thông tin trong chuyển đối số, hƣớng tới số hóa ngành Thuế

5.3.9. Tăng cƣờng quản lý thuế đối với doanh nghiệp có vốn đầu tƣ nƣớc ngoài trƣớc tác động của Thuế tối thiểu toàn cầu

5.3.10. Tăng cƣờng công tác quản lý thuế đối với doanh nghiệp kinh doanh thƣơng mại điện tử

5.3.11. Đối với cơ quan nhà nƣớc thuộc Bộ, ban ngành có liên quan:

5.3.12. Đối với đại lý thuế, tổ chức cung cấp dịch vụ số, hiệp hội doanh nghiệp

5.3.13. Đối với doanh nghiệp

5.4. KẾT LUẬN CHƢƠNG 5

DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢ ĐÃ CÔNG BỐ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN

TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ LỤC

DANH MỤC KÝ HIỆU TỪ VIẾT TẮT

DANH MỤC BẢNG, HÌNH, BIỂU ĐỒ

I. Tổng quan về quản lý thuế và tuân thủ thuế doanh nghiệp

Quản lý thuế là một trong những yếu tố quan trọng trong việc đảm bảo tính tuân thủ thuế của doanh nghiệp tại Việt Nam. Quản lý thuế không chỉ bao gồm việc thu thuế mà còn liên quan đến việc xây dựng các chính sách thuế hợp lý, minh bạch và dễ hiểu. Tính tuân thủ thuế của doanh nghiệp được thể hiện qua việc thực hiện đầy đủ nghĩa vụ thuế theo quy định của pháp luật. Theo nghiên cứu, tuân thủ thuế không chỉ phụ thuộc vào ý thức của người nộp thuế mà còn bị ảnh hưởng bởi các yếu tố như quy định pháp luật, sự hỗ trợ từ cơ quan thuế và các chính sách khuyến khích. Việc nâng cao tuân thủ thuế cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan chức năng và doanh nghiệp. Đặc biệt, trong bối cảnh hiện đại hóa quản lý thuế, việc ứng dụng công nghệ thông tin vào quản lý thuế là rất cần thiết để tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp trong việc thực hiện nghĩa vụ thuế.

1.1. Khái niệm và vai trò của tuân thủ thuế

Khái niệm tuân thủ thuế được hiểu là việc người nộp thuế thực hiện đầy đủ các nghĩa vụ thuế theo quy định của pháp luật. Vai trò của tuân thủ thuế không chỉ giúp tăng cường nguồn thu cho ngân sách nhà nước mà còn góp phần tạo ra môi trường kinh doanh công bằng, minh bạch. Doanh nghiệp có tuân thủ thuế tốt sẽ tạo dựng được uy tín và niềm tin từ phía khách hàng và đối tác. Hơn nữa, việc tuân thủ thuế còn giúp doanh nghiệp tránh được các rủi ro pháp lý và các hình phạt từ cơ quan thuế. Theo thống kê, tỷ lệ doanh nghiệp tuân thủ thuế tại Việt Nam vẫn còn thấp so với yêu cầu, điều này đòi hỏi cần có các giải pháp mạnh mẽ từ phía cơ quan quản lý thuế để nâng cao tính tự giác của doanh nghiệp trong việc thực hiện nghĩa vụ thuế.

II. Thực trạng quản lý thuế tại Việt Nam

Thực trạng quản lý thuế tại Việt Nam trong giai đoạn 2016-2022 cho thấy nhiều cải cách đã được thực hiện nhằm nâng cao tuân thủ thuế của doanh nghiệp. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều thách thức cần phải giải quyết. Cơ cấu thu ngân sách nhà nước đã có sự thay đổi đáng kể, trong đó tỷ trọng thu nội địa ngày càng tăng. Theo số liệu từ Bộ Tài chính, tỷ lệ nợ thuế của doanh nghiệp có xu hướng giảm, nhưng vẫn còn nhiều doanh nghiệp chây ì trong việc thực hiện nghĩa vụ thuế. Các hành vi gian lận thuế như kê khai sai, trốn thuế vẫn diễn ra phổ biến. Điều này cho thấy cần có sự cải cách mạnh mẽ trong chính sách thuế và quy định thuế để tạo ra một môi trường thuận lợi cho doanh nghiệp. Việc nâng cao tuân thủ thuế không chỉ là trách nhiệm của doanh nghiệp mà còn là nhiệm vụ của cơ quan thuế trong việc xây dựng một hệ thống quản lý thuế hiệu quả.

2.1. Đánh giá thực trạng tuân thủ thuế của doanh nghiệp

Đánh giá thực trạng tuân thủ thuế của doanh nghiệp cho thấy rằng mặc dù có nhiều nỗ lực từ phía cơ quan thuế, nhưng tỷ lệ doanh nghiệp thực hiện đầy đủ nghĩa vụ thuế vẫn còn thấp. Nhiều doanh nghiệp vẫn chưa hiểu rõ về quyền lợi và nghĩa vụ của mình trong việc thực hiện nghĩa vụ thuế. Các yếu tố như sự phức tạp của chính sách thuế, thiếu thông tin và hỗ trợ từ cơ quan thuế đã ảnh hưởng đến tuân thủ thuế của doanh nghiệp. Đặc biệt, trong bối cảnh dịch bệnh Covid-19, nhiều doanh nghiệp gặp khó khăn trong hoạt động kinh doanh, dẫn đến việc chậm nộp thuế. Do đó, việc cải cách quản lý thuế và nâng cao tuân thủ thuế cần được thực hiện một cách đồng bộ và hiệu quả hơn.

III. Giải pháp nâng cao tuân thủ thuế doanh nghiệp

Để nâng cao tuân thủ thuế của doanh nghiệp tại Việt Nam, cần có một loạt các giải pháp đồng bộ. Trước hết, cần hoàn thiện hệ thống pháp luật thuế để giảm thiểu sự phức tạp và tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp trong việc thực hiện nghĩa vụ thuế. Thứ hai, cần tăng cường công tác tuyên truyền, hỗ trợ doanh nghiệp trong việc hiểu rõ các quy định về thuế. Việc ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý thuế cũng là một giải pháp quan trọng, giúp doanh nghiệp dễ dàng hơn trong việc kê khai và nộp thuế. Cuối cùng, cần có các biện pháp xử lý nghiêm minh đối với các hành vi gian lận thuế để tạo ra một môi trường kinh doanh công bằng và minh bạch.

3.1. Hoàn thiện hệ thống pháp luật thuế

Hoàn thiện hệ thống pháp luật thuế là một trong những giải pháp quan trọng nhằm nâng cao tuân thủ thuế của doanh nghiệp. Cần đơn giản hóa các quy định về thuế, giảm thiểu các thủ tục hành chính phức tạp để doanh nghiệp dễ dàng thực hiện nghĩa vụ thuế. Bên cạnh đó, cần có các chính sách khuyến khích doanh nghiệp tuân thủ thuế như giảm thuế cho những doanh nghiệp có thành tích tốt trong việc thực hiện nghĩa vụ thuế. Việc xây dựng một hệ thống pháp luật minh bạch, dễ hiểu sẽ giúp doanh nghiệp tự giác hơn trong việc thực hiện nghĩa vụ thuế.

Luận án tiến sĩ về quản lý thuế và tuân thủ thuế doanh nghiệp tại Việt Nam