Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục phổ thông theo chương trình năm 2018, việc quản lý thiết bị dạy học (TBDH) trở thành một trong những yếu tố then chốt nhằm nâng cao chất lượng dạy và học ở các trường trung học phổ thông (THPT). Tại huyện Thạch Thành, tỉnh Thanh Hóa, nền kinh tế còn nhiều khó khăn, cơ sở vật chất và TBDH chưa đồng bộ, thiếu hụt về số lượng và chất lượng, đặc biệt là các thiết bị đa phương tiện phục vụ chương trình giáo dục phổ thông mới. Theo khảo sát, nhiều trường THPT trong huyện chưa đáp ứng đủ yêu cầu về phòng học bộ môn, nhân lực quản lý TBDH còn hạn chế, công tác bảo quản và sử dụng thiết bị chưa hiệu quả, ảnh hưởng trực tiếp đến việc triển khai chương trình giáo dục phổ thông 2018.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lý TBDH tại các trường THPT huyện Thạch Thành từ năm 2017 đến nay, đồng thời đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp để nâng cao hiệu quả sử dụng thiết bị, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục. Nghiên cứu có phạm vi khảo sát trên toàn bộ các trường THPT trong huyện, tập trung vào các hoạt động xây dựng kế hoạch, mua sắm, bảo quản, sử dụng và xã hội hóa TBDH. Kết quả nghiên cứu góp phần cung cấp cơ sở khoa học cho các nhà quản lý giáo dục và các cơ quan chức năng trong việc hoàn thiện công tác quản lý TBDH, từ đó nâng cao chất lượng giáo dục phổ thông tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và quản lý thiết bị dạy học, trong đó:

  • Lý thuyết quản lý giáo dục: Quản lý giáo dục là quá trình tác động có kế hoạch, có mục đích của chủ thể quản lý lên đối tượng quản lý nhằm đạt được mục tiêu giáo dục. Quản lý TBDH là một bộ phận quan trọng trong quản lý nhà trường, bao gồm các chức năng lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra việc sử dụng thiết bị.

  • Lý thuyết dạy học trực quan: TBDH đóng vai trò là công cụ lao động sư phạm, giúp học sinh nhận thức hiện tượng và bản chất thông qua các giác quan, từ đó phát triển năng lực và phẩm chất người học theo định hướng chương trình giáo dục phổ thông 2018.

  • Khái niệm chính: TBDH là hệ thống các phương tiện kỹ thuật, vật chất phục vụ quá trình dạy và học, bao gồm thiết bị phòng thí nghiệm, thiết bị thể dục thể thao, thiết bị đa phương tiện, phần mềm dạy học và các thiết bị hỗ trợ khác.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp:

  • Phương pháp lý luận: Tổng hợp, phân tích các tài liệu khoa học, văn bản pháp luật liên quan đến quản lý TBDH và chương trình giáo dục phổ thông 2018.

  • Phương pháp khảo sát, điều tra: Thu thập dữ liệu thực trạng quản lý TBDH tại các trường THPT huyện Thạch Thành thông qua phiếu khảo sát với hơn 200 cán bộ quản lý, giáo viên, nhân viên và học sinh.

  • Phương pháp chuyên gia: Lấy ý kiến đánh giá của các chuyên gia quản lý giáo dục và thiết bị dạy học nhằm khẳng định tính cần thiết và khả thi của các biện pháp đề xuất.

  • Phương pháp thống kê toán học: Phân tích số liệu thu thập được bằng phần mềm thống kê để đánh giá thực trạng và hiệu quả quản lý TBDH.

Cỡ mẫu khảo sát gồm 15 trường THPT, với hơn 150 cán bộ quản lý và giáo viên, cùng khoảng 500 học sinh tham gia trả lời phiếu khảo sát. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ năm 2017 đến 2020, đảm bảo tính cập nhật và phản ánh đúng thực trạng địa phương.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về vai trò TBDH: Khoảng 85% cán bộ quản lý và giáo viên nhận thức rõ vai trò quan trọng của TBDH trong đổi mới phương pháp dạy học theo chương trình 2018. Tuy nhiên, chỉ khoảng 60% học sinh đánh giá việc sử dụng thiết bị trong giờ học là hiệu quả và hấp dẫn.

  2. Thực trạng số lượng và chất lượng TBDH: Trung bình mỗi trường THPT chỉ đạt khoảng 70% so với danh mục thiết bị tối thiểu do Bộ Giáo dục và Đào tạo quy định. Thiết bị đa phương tiện và phòng học bộ môn hiện đại còn thiếu hụt nghiêm trọng, đặc biệt là phòng thí nghiệm và thiết bị tin học.

  3. Quản lý và sử dụng TBDH: Chỉ có khoảng 55% trường thực hiện đầy đủ công tác kiểm kê, bảo trì và sửa chữa thiết bị định kỳ. Việc sử dụng thiết bị chưa đồng bộ, nhiều giáo viên chưa được bồi dưỡng kỹ năng sử dụng thiết bị hiện đại, dẫn đến hiệu quả sử dụng thấp.

  4. Nguồn lực và xã hội hóa: Kinh phí đầu tư cho TBDH còn hạn chế, chỉ đạt khoảng 60% nhu cầu thực tế. Công tác huy động nguồn lực xã hội hóa thiết bị dạy học mới chỉ đạt 40% hiệu quả mong muốn, chủ yếu do thiếu cơ chế phối hợp và chính sách hỗ trợ.

Thảo luận kết quả

Kết quả khảo sát cho thấy, mặc dù nhận thức về vai trò TBDH được nâng cao, nhưng thực trạng quản lý và sử dụng thiết bị tại các trường THPT huyện Thạch Thành còn nhiều hạn chế. Nguyên nhân chủ yếu do thiếu hụt về nhân lực quản lý chuyên môn, kinh phí đầu tư chưa đủ, và chưa có hệ thống quản lý thiết bị hiện đại, đồng bộ. So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, tình trạng này phổ biến ở các vùng miền núi, kinh tế khó khăn.

Việc thiếu phòng học bộ môn và thiết bị đa phương tiện ảnh hưởng trực tiếp đến việc triển khai các phương pháp dạy học tích cực, thực hành, trải nghiệm theo chương trình giáo dục phổ thông 2018. Các biểu đồ thể hiện tỷ lệ thiết bị đạt chuẩn và mức độ sử dụng thiết bị theo từng môn học sẽ minh họa rõ nét hơn sự chênh lệch giữa các trường và các bộ môn.

Ngoài ra, công tác bảo quản, sửa chữa thiết bị chưa được chú trọng đúng mức, dẫn đến tình trạng thiết bị hư hỏng kéo dài, gây lãng phí nguồn lực. Việc ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý TBDH còn hạn chế, chưa phát huy được hiệu quả trong việc theo dõi, đánh giá và điều phối sử dụng thiết bị.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường bồi dưỡng nâng cao nhận thức và kỹ năng quản lý, sử dụng TBDH: Tổ chức các khóa đào tạo, tập huấn chuyên sâu cho cán bộ quản lý, giáo viên và nhân viên thiết bị về kỹ thuật sử dụng và bảo quản thiết bị hiện đại. Mục tiêu đạt 90% cán bộ, giáo viên được đào tạo trong vòng 1 năm, do Sở Giáo dục và Đào tạo phối hợp với các trường đại học thực hiện.

  2. Xây dựng kế hoạch mua sắm, bổ sung thiết bị đồng bộ, hiện đại: Căn cứ vào kết quả rà soát, lập kế hoạch mua sắm thiết bị thiếu hụt, ưu tiên thiết bị đa phương tiện, phòng thí nghiệm và thiết bị tin học. Mục tiêu hoàn thành bổ sung thiết bị tối thiểu đạt 100% danh mục quy định trong vòng 2 năm, do các trường phối hợp với UBND huyện và Sở GD&ĐT thực hiện.

  3. Ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý TBDH: Xây dựng hệ thống quản lý thiết bị điện tử, cập nhật thường xuyên tình trạng, sử dụng và bảo trì thiết bị. Mục tiêu triển khai phần mềm quản lý thiết bị tại 100% trường THPT trong huyện trong vòng 1 năm, do Phòng Giáo dục huyện chủ trì.

  4. Huy động nguồn lực xã hội hóa thiết bị dạy học: Tăng cường phối hợp với các tổ chức, doanh nghiệp, phụ huynh học sinh để đầu tư, tài trợ thiết bị. Xây dựng cơ chế khuyến khích, minh bạch trong quản lý nguồn lực xã hội hóa. Mục tiêu nâng tỷ lệ huy động nguồn lực lên 70% trong 3 năm tới, do UBND huyện và Sở GD&ĐT phối hợp thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục các cấp: Nhận diện thực trạng và đề xuất giải pháp quản lý TBDH hiệu quả, phục vụ công tác hoạch định chính sách và chỉ đạo thực hiện chương trình giáo dục phổ thông mới.

  2. Hiệu trưởng và ban giám hiệu các trường THPT: Áp dụng các biện pháp quản lý thiết bị, xây dựng kế hoạch mua sắm, bảo quản và sử dụng thiết bị phù hợp với điều kiện thực tế của nhà trường.

  3. Giáo viên và nhân viên thiết bị: Nâng cao nhận thức, kỹ năng sử dụng và bảo quản thiết bị dạy học, góp phần đổi mới phương pháp dạy học theo hướng tích cực, phát huy năng lực học sinh.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý giáo dục: Tham khảo cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu và kết quả thực tiễn về quản lý TBDH trong bối cảnh đổi mới giáo dục phổ thông.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao quản lý thiết bị dạy học lại quan trọng trong đổi mới giáo dục?
    Quản lý TBDH giúp đảm bảo thiết bị được sử dụng hiệu quả, phục vụ đổi mới phương pháp dạy học, phát huy tính tích cực của học sinh. Ví dụ, thiết bị đa phương tiện giúp minh họa nội dung phức tạp, tăng hứng thú học tập.

  2. Những khó khăn chính trong quản lý TBDH tại các trường THPT vùng miền núi là gì?
    Thiếu hụt thiết bị, nhân lực quản lý hạn chế, kinh phí đầu tư thấp và công tác bảo trì chưa được chú trọng là những khó khăn phổ biến. Điều này ảnh hưởng đến chất lượng dạy học và triển khai chương trình mới.

  3. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả sử dụng thiết bị dạy học?
    Cần tổ chức bồi dưỡng kỹ năng sử dụng thiết bị cho giáo viên, xây dựng kế hoạch sử dụng thiết bị cụ thể theo từng môn học, đồng thời áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý và theo dõi thiết bị.

  4. Vai trò của Hiệu trưởng trong quản lý TBDH là gì?
    Hiệu trưởng chịu trách nhiệm lãnh đạo, chỉ đạo xây dựng kế hoạch, mua sắm, bảo quản và sử dụng thiết bị, đồng thời tạo động lực cho giáo viên và nhân viên trong công tác quản lý thiết bị.

  5. Có thể huy động nguồn lực xã hội hóa thiết bị dạy học như thế nào?
    Thông qua phối hợp với doanh nghiệp, tổ chức xã hội, phụ huynh học sinh và cộng đồng địa phương để tài trợ, hỗ trợ thiết bị, đồng thời xây dựng cơ chế minh bạch, hiệu quả trong quản lý nguồn lực này.

Kết luận

  • Quản lý thiết bị dạy học tại các trường THPT huyện Thạch Thành còn nhiều hạn chế về số lượng, chất lượng và hiệu quả sử dụng, ảnh hưởng đến việc triển khai chương trình giáo dục phổ thông 2018.
  • Nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về vai trò TBDH được nâng cao, nhưng kỹ năng sử dụng và quản lý thiết bị chưa đồng đều.
  • Cần có các biện pháp đồng bộ như bồi dưỡng nhân lực, xây dựng kế hoạch mua sắm, ứng dụng công nghệ thông tin và huy động nguồn lực xã hội hóa để nâng cao hiệu quả quản lý TBDH.
  • Luận văn cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để các nhà quản lý giáo dục, hiệu trưởng và giáo viên áp dụng, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục phổ thông tại địa phương.
  • Đề xuất các bước tiếp theo gồm triển khai đào tạo, hoàn thiện hệ thống quản lý thiết bị điện tử và xây dựng cơ chế huy động nguồn lực xã hội hóa trong vòng 1-3 năm tới.

Hành động ngay hôm nay để nâng cao chất lượng giáo dục tại trường bạn bằng cách áp dụng các biện pháp quản lý thiết bị dạy học hiệu quả!