Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới giáo dục phổ thông tại Việt Nam, việc quản lý thiết bị dạy học (TBDH) đóng vai trò then chốt trong việc nâng cao chất lượng dạy và học, đặc biệt tại các trường Tiểu học. Theo ước tính, huyện Vĩnh Tường, tỉnh Vĩnh Phúc hiện có 31 trường Tiểu học và Tiểu học kết hợp Trung học cơ sở, nơi việc triển khai Chương trình Giáo dục phổ thông 2018 (GDPT 2018) đang được thực hiện. Chương trình này đặt ra yêu cầu mới về trang bị và quản lý TBDH nhằm đáp ứng mục tiêu phát triển phẩm chất và năng lực học sinh.

Vấn đề nghiên cứu tập trung vào thực trạng quản lý TBDH tại các trường Tiểu học huyện Vĩnh Tường, nhằm đánh giá mức độ đáp ứng yêu cầu của CTGDPT 2018 và đề xuất các biện pháp nâng cao hiệu quả quản lý. Mục tiêu cụ thể là khảo sát nhận thức, năng lực sử dụng, chất lượng và tần suất sử dụng TBDH, đồng thời phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lý. Nghiên cứu được thực hiện trong khoảng thời gian từ tháng 6/2021 đến tháng 6/2022, tập trung tại địa bàn huyện Vĩnh Tường.

Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho các nhà quản lý giáo dục trong việc xây dựng kế hoạch, tổ chức thực hiện và kiểm tra, đánh giá công tác quản lý TBDH, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học, đáp ứng yêu cầu đổi mới chương trình và sách giáo khoa mới.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và quản lý thiết bị dạy học, trong đó:

  • Lý thuyết quản lý theo chức năng: Bao gồm các chức năng xây dựng kế hoạch, tổ chức thực hiện, kiểm tra và đánh giá, giúp đảm bảo quá trình quản lý TBDH hiệu quả và có hệ thống.
  • Lý thuyết tiếp cận hệ thống: Nhấn mạnh mối quan hệ tương tác giữa các thành phần trong nhà trường như cán bộ quản lý, giáo viên, học sinh và thiết bị dạy học, từ đó đề xuất giải pháp đồng bộ.
  • Khái niệm thiết bị dạy học: TBDH được hiểu là các phương tiện vật chất, kỹ thuật hỗ trợ giáo viên và học sinh trong quá trình dạy và học, bao gồm thiết bị thí nghiệm, mô hình, tranh ảnh, phần mềm, máy chiếu, máy tính, v.v.
  • Yêu cầu quản lý TBDH theo CTGDPT 2018: Quản lý TBDH phải đảm bảo tính kế thừa, đồng bộ, khả thi và hiệu quả, phù hợp với nội dung chương trình và phương pháp dạy học mới.

Các khái niệm chính bao gồm: quản lý thiết bị dạy học, quản lý nhà trường, thiết bị dạy học tối thiểu, năng lực sử dụng TBDH, và các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý TBDH.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp các phương pháp sau:

  • Phương pháp nghiên cứu lý luận: Phân tích, tổng hợp các tài liệu, văn bản pháp luật như Thông tư 37/2021/TT-BGDĐT về danh mục TBDH tối thiểu, các quy định của Bộ GD&ĐT, các công trình nghiên cứu trong và ngoài nước.
  • Phương pháp điều tra thực tiễn: Thu thập dữ liệu qua bảng hỏi với cỡ mẫu khoảng 200 cán bộ quản lý, giáo viên và nhân viên thiết bị tại 31 trường Tiểu học huyện Vĩnh Tường. Phương pháp chọn mẫu theo phương pháp ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện.
  • Phương pháp phỏng vấn chuyên sâu: Thu thập ý kiến từ các cán bộ quản lý, giáo viên và chuyên gia giáo dục để làm rõ các vấn đề thực tiễn và đề xuất giải pháp.
  • Phương pháp quan sát: Đánh giá thực trạng quản lý, sử dụng và bảo dưỡng TBDH tại các trường.
  • Phương pháp xử lý số liệu: Sử dụng thống kê mô tả và phân tích định lượng để xử lý dữ liệu thu thập được, đảm bảo tính khách quan và chính xác.

Thời gian nghiên cứu kéo dài từ tháng 6/2021 đến tháng 6/2022, đảm bảo thu thập dữ liệu đầy đủ và phân tích sâu sắc thực trạng quản lý TBDH theo yêu cầu CTGDPT 2018.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về vai trò TBDH: Khoảng 85% cán bộ quản lý và giáo viên tại các trường Tiểu học huyện Vĩnh Tường nhận thức rõ tầm quan trọng của TBDH trong đổi mới phương pháp dạy học theo CTGDPT 2018. Tuy nhiên, vẫn còn khoảng 15% chưa thực sự quan tâm đúng mức, ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng thiết bị.

  2. Thực trạng số lượng và chất lượng TBDH: Trung bình mỗi trường được trang bị khoảng 70-80% danh mục thiết bị dạy học tối thiểu theo quy định. Chất lượng thiết bị được đánh giá ở mức khá, nhưng có khoảng 25% thiết bị đã xuống cấp hoặc không phù hợp với yêu cầu đổi mới chương trình.

  3. Tần suất sử dụng TBDH: Khoảng 60% giáo viên sử dụng TBDH thường xuyên trong các tiết học, trong khi 40% còn lại sử dụng chưa đều hoặc ít do hạn chế về kỹ năng và điều kiện bảo quản thiết bị.

  4. Năng lực sử dụng và bảo dưỡng TBDH: Chỉ có khoảng 55% giáo viên và nhân viên thiết bị được đào tạo bài bản về kỹ năng sử dụng và bảo dưỡng TBDH. Việc thiếu kỹ năng dẫn đến tình trạng thiết bị bị hư hỏng, sử dụng không hiệu quả.

Thảo luận kết quả

Kết quả khảo sát cho thấy, mặc dù các trường Tiểu học huyện Vĩnh Tường đã được trang bị thiết bị dạy học theo danh mục tối thiểu, nhưng việc quản lý và sử dụng chưa thực sự đồng bộ và hiệu quả. Nguyên nhân chủ yếu là do nhận thức chưa đồng đều, kỹ năng sử dụng hạn chế và thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa các bộ phận trong nhà trường.

So sánh với các nghiên cứu trong nước, như tại các trường THCS tỉnh Bắc Giang hay THPT Hải Phòng, tình trạng tương tự cũng được ghi nhận, đặc biệt về vấn đề đào tạo kỹ năng sử dụng TBDH cho giáo viên. Điều này cho thấy nhu cầu bồi dưỡng chuyên môn và kỹ năng là rất cấp thiết.

Việc sử dụng biểu đồ cột để thể hiện tỷ lệ trang bị thiết bị và tần suất sử dụng theo từng trường sẽ giúp minh họa rõ nét sự phân bố và mức độ hiệu quả trong quản lý TBDH. Bảng tổng hợp đánh giá chất lượng thiết bị và năng lực sử dụng cũng là công cụ hữu ích để nhà trường và các cấp quản lý có thể theo dõi và điều chỉnh kịp thời.

Ý nghĩa của kết quả nghiên cứu là làm rõ thực trạng và các yếu tố ảnh hưởng, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý thiết bị dạy học phù hợp với yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học tại địa phương.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường phổ biến, nâng cao nhận thức về vai trò TBDH

    • Tổ chức các buổi tập huấn, hội thảo cho cán bộ quản lý, giáo viên và nhân viên thiết bị về tầm quan trọng của TBDH trong đổi mới phương pháp dạy học.
    • Mục tiêu: 100% cán bộ, giáo viên nhận thức đúng vai trò TBDH trong vòng 6 tháng.
    • Chủ thể thực hiện: Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện phối hợp với các trường.

  2. Xây dựng và thực hiện kế hoạch quản lý TBDH phù hợp thực tế

    • Hiệu trưởng các trường cần chủ trì xây dựng kế hoạch mua sắm, bảo dưỡng, sử dụng TBDH dựa trên nhu cầu thực tế và nguồn lực tài chính.
    • Mục tiêu: 100% trường có kế hoạch quản lý TBDH rõ ràng, khả thi trong năm học tiếp theo.
    • Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu các trường Tiểu học.

  3. Tổ chức bồi dưỡng kỹ năng sử dụng và bảo dưỡng TBDH cho đội ngũ giáo viên và nhân viên

    • Triển khai các khóa đào tạo kỹ năng sử dụng thiết bị hiện đại, bảo quản và sửa chữa cơ bản TBDH.
    • Mục tiêu: Ít nhất 80% giáo viên và nhân viên thiết bị được đào tạo trong vòng 1 năm.
    • Chủ thể thực hiện: Phòng GD&ĐT phối hợp với các trung tâm đào tạo chuyên ngành.

  4. Khuyến khích sáng tạo, tự làm đồ dùng dạy học trong nhà trường

    • Phát động phong trào sáng chế, tự làm thiết bị dạy học phù hợp với điều kiện thực tế nhằm bổ sung thiết bị thiếu hụt.
    • Mục tiêu: Mỗi trường tổ chức ít nhất 1 hoạt động sáng tạo thiết bị dạy học mỗi năm.
    • Chủ thể thực hiện: Các tổ chuyên môn và giáo viên.

  5. Tăng cường kiểm tra, đánh giá công tác quản lý và sử dụng TBDH

    • Thiết lập quy trình kiểm tra định kỳ và đột xuất về tình trạng trang bị, sử dụng và bảo dưỡng TBDH.
    • Mục tiêu: 100% trường thực hiện kiểm tra ít nhất 2 lần/năm.
    • Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu phối hợp với tổ chuyên môn và Phòng GD&ĐT.

Các biện pháp trên cần được triển khai đồng bộ, có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp quản lý, nhà trường và giáo viên để đảm bảo tính khả thi và hiệu quả trong thực tế.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục cấp huyện, phòng GD&ĐT

    • Lợi ích: Có cơ sở khoa học để xây dựng chính sách, kế hoạch quản lý TBDH phù hợp với yêu cầu đổi mới chương trình.
    • Use case: Lập kế hoạch đầu tư, kiểm tra, giám sát công tác quản lý thiết bị tại các trường.

  2. Hiệu trưởng và Ban giám hiệu các trường Tiểu học

    • Lợi ích: Nắm bắt thực trạng, các nguyên tắc và biện pháp quản lý TBDH hiệu quả, từ đó nâng cao chất lượng dạy học.
    • Use case: Xây dựng kế hoạch quản lý thiết bị, tổ chức bồi dưỡng giáo viên, kiểm tra sử dụng thiết bị.

  3. Giáo viên và nhân viên thiết bị trường Tiểu học

    • Lợi ích: Hiểu rõ vai trò, kỹ năng sử dụng và bảo dưỡng TBDH, nâng cao năng lực chuyên môn.
    • Use case: Áp dụng kỹ thuật sử dụng thiết bị trong giảng dạy, bảo quản thiết bị đúng cách.

  4. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lý giáo dục

    • Lợi ích: Tham khảo cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu và kết quả thực tiễn về quản lý TBDH theo CTGDPT 2018.
    • Use case: Phát triển đề tài nghiên cứu, luận văn, luận án liên quan đến quản lý giáo dục và thiết bị dạy học.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao quản lý thiết bị dạy học lại quan trọng trong trường Tiểu học?
    Quản lý TBDH giúp đảm bảo thiết bị được sử dụng hiệu quả, phục vụ đổi mới phương pháp dạy học, nâng cao chất lượng giáo dục. Ví dụ, thiết bị phù hợp giúp học sinh tiếp thu kiến thức nhanh hơn và phát triển kỹ năng thực hành.

  2. Danh mục thiết bị dạy học tối thiểu theo CTGDPT 2018 gồm những gì?
    Danh mục bao gồm thiết bị phục vụ các môn học như Tiếng Việt, Toán, Ngoại ngữ, Đạo đức, Tự nhiên và Xã hội, Tin học, Công nghệ, Giáo dục thể chất, Nghệ thuật và các thiết bị dùng chung. Mỗi môn có yêu cầu số lượng và loại thiết bị cụ thể để đảm bảo dạy học hiệu quả.

  3. Những khó khăn phổ biến trong quản lý TBDH hiện nay là gì?
    Khó khăn gồm nhận thức chưa đồng đều về vai trò TBDH, kỹ năng sử dụng hạn chế, thiết bị xuống cấp, thiếu kế hoạch bảo dưỡng và phối hợp chưa chặt chẽ giữa các bộ phận. Điều này dẫn đến việc sử dụng thiết bị chưa tối ưu.

  4. Làm thế nào để nâng cao kỹ năng sử dụng thiết bị dạy học cho giáo viên?
    Tổ chức các khóa bồi dưỡng, tập huấn kỹ năng sử dụng và bảo dưỡng thiết bị, đồng thời khuyến khích giáo viên tham gia các hoạt động sáng tạo, tự làm đồ dùng dạy học. Ví dụ, các trường có thể mời chuyên gia hướng dẫn sử dụng máy chiếu, phần mềm giáo dục.

  5. Các biện pháp quản lý TBDH có thể áp dụng ngay tại trường là gì?
    Bao gồm xây dựng kế hoạch quản lý thiết bị, phân công trách nhiệm rõ ràng, tổ chức kiểm tra định kỳ, bồi dưỡng kỹ năng cho giáo viên, phát động phong trào sáng tạo thiết bị và huy động nguồn lực xã hội. Những biện pháp này giúp nâng cao hiệu quả sử dụng thiết bị trong nhà trường.

Kết luận

  • Quản lý thiết bị dạy học là yếu tố then chốt để thực hiện thành công Chương trình Giáo dục phổ thông 2018 tại các trường Tiểu học huyện Vĩnh Tường.
  • Thực trạng cho thấy các trường đã được trang bị thiết bị tối thiểu nhưng còn nhiều hạn chế về quản lý, sử dụng và bảo dưỡng thiết bị.
  • Nghiên cứu đề xuất các biện pháp đồng bộ như nâng cao nhận thức, xây dựng kế hoạch quản lý, bồi dưỡng kỹ năng, khuyến khích sáng tạo và tăng cường kiểm tra đánh giá.
  • Các biện pháp này cần được triển khai trong vòng 1-2 năm tới để đảm bảo hiệu quả và phù hợp với điều kiện thực tế.
  • Kêu gọi các cấp quản lý, nhà trường và giáo viên phối hợp chặt chẽ nhằm nâng cao chất lượng quản lý thiết bị dạy học, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học theo yêu cầu đổi mới chương trình.