Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh giáo dục mầm non ngày càng được chú trọng, việc xây dựng môi trường giáo dục an toàn, lành mạnh và thân thiện trở thành một yêu cầu cấp thiết nhằm bảo vệ và phát triển toàn diện trẻ em. Theo Nghị định 80/2017/NĐ-CP, môi trường giáo dục an toàn là nơi trẻ được bảo vệ khỏi các nguy cơ về thể chất và tinh thần, đồng thời môi trường lành mạnh, thân thiện tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển nhân cách và năng lực của trẻ. Tại huyện Tam Đảo, tỉnh Vĩnh Phúc, với đặc điểm địa lý đồi núi, dân số đa dạng gồm nhiều dân tộc thiểu số chiếm khoảng 45%, việc xây dựng môi trường giáo dục phù hợp còn nhiều thách thức. Năm học 2021-2022, các trường mầm non trên địa bàn có tổng số 540 học sinh và 43 cán bộ, giáo viên, nhân viên, trong đó nhận thức và quản lý môi trường giáo dục an toàn, lành mạnh, thân thiện còn nhiều hạn chế.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lý hoạt động xây dựng môi trường giáo dục an toàn, lành mạnh, thân thiện trong các trường mầm non huyện Tam Đảo theo tiếp cận tham gia, từ đó đề xuất các giải pháp quản lý hiệu quả, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục mầm non. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào 5 trường mầm non tại các xã Bồ Lý, Yên Dương, Đạo Trù, Tân Đồng và Đại Đình I, thực hiện trong giai đoạn từ tháng 12/2022 đến tháng 6/2023. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp cơ sở khoa học cho các nhà quản lý giáo dục và các bên liên quan nhằm xây dựng môi trường giáo dục tích cực, góp phần bảo vệ quyền trẻ em và nâng cao chất lượng giáo dục mầm non tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai khung lý thuyết chính: lý thuyết về môi trường giáo dục an toàn, lành mạnh, thân thiện và lý thuyết quản lý theo tiếp cận tham gia. Môi trường giáo dục được hiểu là tổng hòa các yếu tố vật chất và tinh thần ảnh hưởng trực tiếp đến quá trình giáo dục và phát triển nhân cách trẻ em. Theo Nghị định 80/2017/NĐ-CP, môi trường giáo dục an toàn bao gồm các điều kiện vật chất như cơ sở vật chất, thiết bị, thực phẩm an toàn và môi trường tinh thần như các mối quan hệ, chính sách, quy định bảo vệ trẻ. Môi trường lành mạnh, thân thiện được thể hiện qua văn hóa ứng xử, sự tôn trọng, bình đẳng và tạo cơ hội phát triển cho trẻ.

Lý thuyết quản lý theo tiếp cận tham gia nhấn mạnh sự phối hợp, hợp tác giữa các bên liên quan như nhà trường, gia đình, cộng đồng và chính quyền địa phương trong việc xây dựng và duy trì môi trường giáo dục. Mô hình này giúp huy động nguồn lực, tăng cường trách nhiệm và nâng cao hiệu quả quản lý thông qua sự tham gia tích cực của các thành viên.

Ba khái niệm chính được sử dụng trong nghiên cứu gồm: môi trường giáo dục an toàn, môi trường giáo dục lành mạnh, môi trường giáo dục thân thiện. Ngoài ra, các chức năng quản lý gồm lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra, đánh giá được áp dụng để phân tích hoạt động quản lý xây dựng môi trường giáo dục.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn. Nguồn dữ liệu chính bao gồm khảo sát định lượng qua phiếu hỏi với 152 cán bộ quản lý và giáo viên tại 5 trường mầm non huyện Tam Đảo, đạt tỷ lệ phản hồi 93,82%. Phương pháp chọn mẫu thuận tiện được áp dụng nhằm thu thập thông tin đa chiều về nhận thức, thực trạng quản lý và xây dựng môi trường giáo dục.

Phân tích dữ liệu sử dụng phần mềm SPSS phiên bản 25 với thang đo Likert 5 mức độ để đánh giá các yếu tố liên quan. Timeline nghiên cứu kéo dài từ tháng 12/2022 đến tháng 6/2023, bao gồm các bước khảo sát, phân tích dữ liệu, đề xuất giải pháp và khảo nghiệm tính khả thi.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về tầm quan trọng của môi trường giáo dục an toàn, lành mạnh, thân thiện: Kết quả khảo sát cho thấy 85% cán bộ quản lý và giáo viên đánh giá mức độ quan trọng của môi trường giáo dục an toàn, lành mạnh, thân thiện ở mức tốt và rất tốt, với điểm trung bình đạt 4,1 trên thang 5. Tuy nhiên, vẫn còn khoảng 15% ý kiến ở mức trung bình và khá, phản ánh sự khác biệt trong nhận thức.

  2. Thực trạng lập kế hoạch xây dựng môi trường giáo dục: Chỉ có khoảng 60% trường mầm non thực hiện lập kế hoạch xây dựng môi trường giáo dục an toàn, lành mạnh, thân thiện một cách bài bản và có sự tham gia của các bên liên quan. Các kế hoạch thường thiếu chi tiết về nguồn lực và timeline cụ thể.

  3. Tổ chức, chỉ đạo thực hiện các hoạt động xây dựng môi trường: Khoảng 70% cán bộ quản lý cho biết việc chỉ đạo thực hiện các hoạt động xây dựng môi trường được thực hiện thường xuyên, nhưng mức độ phối hợp với phụ huynh và cộng đồng còn hạn chế, chỉ đạt khoảng 55%.

  4. Kiểm tra, đánh giá kết quả xây dựng môi trường: Việc kiểm tra, đánh giá được thực hiện không đều giữa các trường, với chỉ 50% trường có kế hoạch kiểm tra định kỳ và báo cáo kết quả rõ ràng. Điều này ảnh hưởng đến việc điều chỉnh và nâng cao chất lượng môi trường giáo dục.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên xuất phát từ nhận thức chưa đồng đều của cán bộ quản lý và giáo viên về vai trò của môi trường giáo dục, cũng như thiếu nguồn lực và sự phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường, gia đình và cộng đồng. So sánh với các nghiên cứu quốc tế, như báo cáo của UNICEF và UNESCO, việc xây dựng môi trường giáo dục an toàn, lành mạnh, thân thiện cần sự tham gia tích cực của nhiều bên và có hệ thống quản lý chặt chẽ.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ các trường thực hiện các bước quản lý (lập kế hoạch, tổ chức, kiểm tra) và biểu đồ tròn phân bố mức độ nhận thức của cán bộ quản lý, giáo viên. Bảng tổng hợp các yếu tố ảnh hưởng chủ quan và khách quan cũng giúp minh họa rõ hơn các thách thức trong quản lý.

Ý nghĩa của kết quả nghiên cứu là cơ sở để đề xuất các giải pháp quản lý phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả xây dựng môi trường giáo dục an toàn, lành mạnh, thân thiện, góp phần phát triển toàn diện trẻ em mầm non tại huyện Tam Đảo.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo, nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lý và giáo viên về tầm quan trọng và các tiêu chuẩn xây dựng môi trường giáo dục an toàn, lành mạnh, thân thiện. Thời gian thực hiện: trong năm học tiếp theo. Chủ thể thực hiện: Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện phối hợp với các trường.

  2. Đổi mới công tác lập kế hoạch xây dựng môi trường giáo dục theo hướng tham gia, minh bạch, có sự phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường, phụ huynh và cộng đồng. Cần xây dựng kế hoạch chi tiết về nguồn lực, timeline và trách nhiệm cụ thể. Thời gian: triển khai ngay trong quý đầu năm học. Chủ thể: Ban giám hiệu các trường mầm non.

  3. Tăng cường chỉ đạo, giám sát và hỗ trợ thực hiện các hoạt động xây dựng môi trường giáo dục thông qua các cuộc họp định kỳ, kiểm tra đột xuất và hỗ trợ kỹ thuật. Thời gian: liên tục trong năm học. Chủ thể: Phòng Giáo dục và Đào tạo, Ban giám hiệu.

  4. Xây dựng quy chế phân cấp và giao quyền quản lý rõ ràng giữa các tổ chức, bộ phận, cá nhân trong trường nhằm nâng cao trách nhiệm và hiệu quả quản lý môi trường giáo dục. Thời gian: hoàn thiện trong 6 tháng tới. Chủ thể: Ban giám hiệu phối hợp với các tổ chức đoàn thể trong trường.

  5. Phối hợp chặt chẽ với các lực lượng ngoài nhà trường như chính quyền địa phương, y tế, công an và các tổ chức xã hội để hỗ trợ xây dựng môi trường giáo dục an toàn, lành mạnh, thân thiện. Thời gian: xây dựng kế hoạch phối hợp trong quý II năm học. Chủ thể: Ban giám hiệu, Phòng Giáo dục và Đào tạo, UBND xã.

  6. Kiểm tra, đánh giá khách quan và khen thưởng kịp thời các tổ chức, cá nhân có thành tích trong công tác quản lý và xây dựng môi trường giáo dục nhằm tạo động lực phát triển bền vững. Thời gian: định kỳ hàng năm. Chủ thể: Phòng Giáo dục và Đào tạo, Ban giám hiệu.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục mầm non: Luận văn cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý xây dựng môi trường giáo dục an toàn, lành mạnh, thân thiện, giúp nâng cao năng lực quản lý và hoạch định chính sách phù hợp.

  2. Giáo viên mầm non: Tham khảo để hiểu rõ hơn về vai trò của mình trong việc xây dựng môi trường giáo dục tích cực, từ đó áp dụng hiệu quả trong công tác chăm sóc, giáo dục trẻ.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý giáo dục: Tài liệu tham khảo quý giá về phương pháp nghiên cứu, khung lý thuyết và thực trạng quản lý giáo dục mầm non tại địa phương, phục vụ cho các đề tài nghiên cứu tiếp theo.

  4. Phụ huynh và cộng đồng địa phương: Hiểu rõ vai trò và trách nhiệm trong việc phối hợp với nhà trường xây dựng môi trường giáo dục an toàn, lành mạnh, thân thiện, góp phần bảo vệ và phát triển trẻ em.

Câu hỏi thường gặp

  1. Môi trường giáo dục an toàn, lành mạnh, thân thiện có ý nghĩa gì đối với trẻ mầm non?
    Môi trường này giúp trẻ được bảo vệ về thể chất và tinh thần, tạo điều kiện phát triển toàn diện về nhân cách, kỹ năng sống và học tập. Ví dụ, trẻ cảm thấy an toàn sẽ tự tin tham gia các hoạt động học tập và vui chơi.

  2. Tiếp cận tham gia trong quản lý môi trường giáo dục là gì?
    Là phương pháp quản lý dựa trên sự phối hợp, hợp tác giữa nhà trường, gia đình, cộng đồng và các bên liên quan nhằm huy động nguồn lực và nâng cao hiệu quả xây dựng môi trường giáo dục.

  3. Những khó khăn chính trong quản lý xây dựng môi trường giáo dục tại huyện Tam Đảo là gì?
    Bao gồm nhận thức chưa đồng đều, thiếu nguồn lực, hạn chế trong phối hợp giữa nhà trường và phụ huynh, cộng đồng, cũng như việc kiểm tra, đánh giá chưa thường xuyên và khách quan.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý xây dựng môi trường giáo dục?
    Cần tăng cường đào tạo, đổi mới lập kế hoạch, chỉ đạo sát sao, phân cấp rõ ràng, phối hợp với các lực lượng ngoài nhà trường và thực hiện kiểm tra, đánh giá khách quan, khen thưởng kịp thời.

  5. Vai trò của phụ huynh và cộng đồng trong xây dựng môi trường giáo dục là gì?
    Phụ huynh và cộng đồng đóng vai trò hỗ trợ, phối hợp với nhà trường trong chăm sóc, giáo dục trẻ, cung cấp nguồn lực và giám sát thực hiện các hoạt động xây dựng môi trường giáo dục an toàn, lành mạnh, thân thiện.

Kết luận

  • Môi trường giáo dục an toàn, lành mạnh, thân thiện là yếu tố then chốt đảm bảo sự phát triển toàn diện của trẻ mầm non.
  • Quản lý xây dựng môi trường giáo dục theo tiếp cận tham gia giúp huy động nguồn lực và nâng cao hiệu quả công tác giáo dục.
  • Thực trạng tại huyện Tam Đảo còn nhiều hạn chế về nhận thức, lập kế hoạch, tổ chức thực hiện và kiểm tra đánh giá.
  • Đề xuất các giải pháp quản lý cụ thể nhằm nâng cao chất lượng môi trường giáo dục, trong đó nhấn mạnh vai trò của đào tạo, phối hợp và phân cấp quản lý.
  • Các bước tiếp theo cần triển khai đào tạo, hoàn thiện kế hoạch, tăng cường chỉ đạo và kiểm tra, đồng thời mở rộng sự tham gia của phụ huynh và cộng đồng nhằm phát triển bền vững môi trường giáo dục mầm non.

Hành động ngay hôm nay để xây dựng môi trường giáo dục an toàn, lành mạnh, thân thiện cho thế hệ tương lai!