Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục Việt Nam, việc phát triển kỹ năng xã hội cho trẻ mầm non được xem là một trong những nhiệm vụ trọng tâm nhằm chuẩn bị nền tảng cho sự phát triển toàn diện của thế hệ tương lai. Theo ước tính, các trường mầm non tại cụm số 5, thành phố Yên Bái, tỉnh Yên Bái đang quản lý và tổ chức hoạt động vui chơi cho khoảng vài trăm trẻ trong độ tuổi mẫu giáo. Hoạt động vui chơi không chỉ là hình thức giải trí mà còn là phương tiện giáo dục quan trọng giúp trẻ phát triển kỹ năng xã hội, trí tuệ, thể chất và tình cảm. Tuy nhiên, thực trạng quản lý tổ chức hoạt động vui chơi tại các trường mầm non trong cụm số 5 còn nhiều hạn chế, như nhận thức chưa đầy đủ về vai trò của hoạt động vui chơi, phương pháp tổ chức còn đơn điệu, thiếu linh hoạt và chưa phát huy tối đa tiềm năng phát triển kỹ năng xã hội cho trẻ.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lý tổ chức hoạt động vui chơi cho trẻ tại các trường mầm non cụm số 5, thành phố Yên Bái theo hướng phát triển kỹ năng xã hội, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp nhằm nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện cho trẻ. Nghiên cứu tập trung trong giai đoạn 2020-2022, khảo sát tại 5 trường mầm non với sự tham gia của 5 hiệu trưởng, 10 phó hiệu trưởng, 6 tổ trưởng chuyên môn và 45 giáo viên. Ý nghĩa của nghiên cứu được thể hiện qua việc góp phần hoàn thiện công tác quản lý giáo dục mầm non, nâng cao hiệu quả tổ chức hoạt động vui chơi, đồng thời phát triển kỹ năng xã hội cho trẻ, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục và phát triển bền vững.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý giáo dục, phát triển kỹ năng xã hội và tổ chức hoạt động vui chơi cho trẻ mầm non. Trước hết, lý thuyết quản lý giáo dục của Henry Fayol nhấn mạnh quá trình quản lý gồm các chức năng kế hoạch hóa, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra nhằm đạt mục tiêu của tổ chức. Lý thuyết này được vận dụng để phân tích công tác quản lý tổ chức hoạt động vui chơi trong trường mầm non.

Thứ hai, lý thuyết phát triển kỹ năng xã hội của Vygotsky với quan điểm tương tác xã hội là nền tảng hình thành các chức năng tâm lý cao cấp, cho thấy kỹ năng xã hội được phát triển thông qua các hoạt động tương tác, hợp tác và trải nghiệm trong môi trường xã hội. Lý thuyết này làm cơ sở cho việc tổ chức hoạt động vui chơi nhằm phát triển kỹ năng xã hội cho trẻ.

Ngoài ra, mô hình tổ chức hoạt động vui chơi theo hướng phát triển kỹ năng xã hội được xây dựng dựa trên các khái niệm về kỹ năng xã hội (giao tiếp, hợp tác, giải quyết vấn đề), các loại trò chơi (đóng vai, vận động, dân gian) và phương pháp tổ chức (trải nghiệm, luyện tập, minh họa). Các khái niệm chính bao gồm: quản lý giáo dục, kỹ năng xã hội, hoạt động vui chơi, tổ chức hoạt động vui chơi, biện pháp quản lý tổ chức hoạt động vui chơi.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn. Nguồn dữ liệu bao gồm tài liệu khoa học, văn bản pháp luật, các báo cáo giáo dục mầm non, giáo án, kế hoạch giảng dạy và khảo sát thực trạng tại 5 trường mầm non cụm số 5, thành phố Yên Bái.

Phương pháp phân tích dữ liệu chủ yếu là thống kê mô tả và phân tích định tính. Cỡ mẫu khảo sát gồm 5 hiệu trưởng, 10 phó hiệu trưởng, 6 tổ trưởng chuyên môn và 45 giáo viên, được chọn theo phương pháp chọn mẫu thuận tiện nhằm đảm bảo tính đại diện cho các trường trong cụm. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ năm 2020 đến 2022, với các bước thu thập dữ liệu, phân tích và đề xuất biện pháp quản lý.

Các phương pháp thu thập dữ liệu bao gồm quan sát sư phạm, điều tra bằng bảng hỏi, phỏng vấn sâu và tham khảo ý kiến chuyên gia. Dữ liệu được xử lý bằng phần mềm thống kê để rút ra các kết luận về thực trạng và nguyên nhân, từ đó xây dựng các biện pháp quản lý phù hợp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về vai trò hoạt động vui chơi: Khoảng 78% cán bộ quản lý và giáo viên nhận thức đúng đắn về tầm quan trọng của hoạt động vui chơi trong phát triển kỹ năng xã hội cho trẻ. Tuy nhiên, còn khoảng 22% chưa thực sự quan tâm hoặc coi nhẹ vai trò này, dẫn đến việc tổ chức hoạt động vui chơi chưa hiệu quả.

  2. Thực trạng tổ chức hoạt động vui chơi: Các trường mầm non chủ yếu tổ chức các trò chơi vận động (chiếm 65%), trò chơi đóng vai (40%) và trò chơi dân gian (30%). Tuy nhiên, hình thức tổ chức còn đơn điệu, chưa đa dạng và chưa thực sự phát huy tính sáng tạo, tự chủ của trẻ.

  3. Khó khăn trong tổ chức hoạt động vui chơi: 60% giáo viên cho biết gặp khó khăn về cơ sở vật chất, thiết bị đồ chơi chưa đa dạng và phù hợp. 55% phản ánh thiếu thời gian và chưa được đào tạo bài bản về phương pháp tổ chức hoạt động vui chơi theo hướng phát triển kỹ năng xã hội.

  4. Quản lý kế hoạch và kiểm tra đánh giá: Chỉ có khoảng 50% trường xây dựng kế hoạch tổ chức hoạt động vui chơi một cách bài bản, có sự phối hợp giữa các bộ phận. Việc kiểm tra, đánh giá kết quả tổ chức hoạt động vui chơi còn mang tính hình thức, thiếu công cụ đánh giá cụ thể.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên xuất phát từ nhận thức chưa đồng đều của đội ngũ cán bộ quản lý và giáo viên về vai trò của hoạt động vui chơi trong phát triển kỹ năng xã hội. So với một số nghiên cứu trong nước và quốc tế, tỷ lệ nhận thức đúng đắn ở cụm số 5, Yên Bái còn thấp hơn khoảng 10-15%, cho thấy cần có sự nâng cao nhận thức và đào tạo chuyên sâu hơn.

Cơ sở vật chất và thiết bị đồ chơi chưa đáp ứng được yêu cầu cũng là một yếu tố ảnh hưởng lớn đến chất lượng tổ chức hoạt động vui chơi. So sánh với các địa phương khác, tỷ lệ trường có đủ thiết bị đạt chuẩn chỉ khoảng 40%, thấp hơn mức trung bình của ngành giáo dục mầm non toàn quốc.

Việc xây dựng kế hoạch và kiểm tra đánh giá còn hình thức khiến cho hoạt động vui chơi chưa được tổ chức một cách khoa học, thiếu sự phối hợp đồng bộ giữa các bộ phận quản lý và giáo viên. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ các trường xây dựng kế hoạch và thực hiện kiểm tra đánh giá theo từng năm học, giúp minh họa xu hướng và mức độ cải thiện.

Những kết quả này khẳng định vai trò quan trọng của công tác quản lý trong việc nâng cao chất lượng tổ chức hoạt động vui chơi, đồng thời nhấn mạnh sự cần thiết của các biện pháp quản lý phù hợp nhằm phát triển kỹ năng xã hội cho trẻ mầm non.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức và đào tạo chuyên môn cho cán bộ quản lý và giáo viên: Tổ chức các khóa tập huấn, bồi dưỡng về vai trò, phương pháp tổ chức hoạt động vui chơi theo hướng phát triển kỹ năng xã hội. Mục tiêu đạt 90% cán bộ quản lý và giáo viên được đào tạo trong vòng 12 tháng. Chủ thể thực hiện: Phòng Giáo dục và Đào tạo thành phố Yên Bái phối hợp với các trường.

  2. Đa dạng hóa hình thức và nội dung hoạt động vui chơi: Khuyến khích giáo viên áp dụng các trò chơi đóng vai, trò chơi dân gian, trò chơi vận động kết hợp với các phương pháp giáo dục tích cực như trải nghiệm, đóng vai theo chủ đề. Mục tiêu tăng 30% số lượng hoạt động vui chơi đa dạng trong năm học tiếp theo. Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu và tổ chuyên môn các trường mầm non.

  3. Cải thiện cơ sở vật chất và trang thiết bị: Đầu tư bổ sung đồ chơi, thiết bị phù hợp với từng độ tuổi và chủ đề giáo dục, đảm bảo an toàn và kích thích sự sáng tạo của trẻ. Mục tiêu nâng tỷ lệ trường có đủ thiết bị đạt chuẩn lên 70% trong 2 năm tới. Chủ thể thực hiện: UBND thành phố Yên Bái, Phòng Giáo dục và Đào tạo.

  4. Tăng cường quản lý kế hoạch và kiểm tra đánh giá: Xây dựng quy trình lập kế hoạch tổ chức hoạt động vui chơi chi tiết, có sự phối hợp giữa các bộ phận; thiết lập bộ công cụ đánh giá hiệu quả hoạt động vui chơi dựa trên tiêu chí phát triển kỹ năng xã hội. Mục tiêu 100% trường thực hiện kế hoạch và kiểm tra đánh giá định kỳ trong năm học. Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu, tổ chuyên môn và Phòng Giáo dục.

  5. Phối hợp với các lực lượng giáo dục ngoài nhà trường: Tăng cường hợp tác với gia đình, cộng đồng và các tổ chức xã hội để tạo môi trường vui chơi phong phú, đa dạng cho trẻ. Mục tiêu tổ chức ít nhất 4 hoạt động phối hợp trong năm học. Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu, giáo viên và các tổ chức xã hội địa phương.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục mầm non: Luận văn cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý tổ chức hoạt động vui chơi, giúp nâng cao năng lực quản lý, xây dựng kế hoạch và kiểm tra đánh giá hiệu quả hoạt động vui chơi.

  2. Giáo viên mầm non: Tài liệu hữu ích trong việc hiểu rõ vai trò của hoạt động vui chơi trong phát triển kỹ năng xã hội, từ đó áp dụng các phương pháp tổ chức trò chơi phù hợp, sáng tạo và hiệu quả.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý giáo dục: Luận văn là nguồn tham khảo quý giá về phương pháp nghiên cứu, phân tích thực trạng và đề xuất biện pháp quản lý trong lĩnh vực giáo dục mầm non.

  4. Các cơ quan quản lý giáo dục địa phương: Giúp xây dựng chính sách, kế hoạch phát triển giáo dục mầm non, đặc biệt là nâng cao chất lượng hoạt động vui chơi nhằm phát triển kỹ năng xã hội cho trẻ.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao hoạt động vui chơi lại quan trọng trong phát triển kỹ năng xã hội cho trẻ mầm non?
    Hoạt động vui chơi tạo môi trường tương tác xã hội tự nhiên, giúp trẻ học cách giao tiếp, hợp tác, chia sẻ và giải quyết vấn đề, từ đó phát triển kỹ năng xã hội cần thiết cho cuộc sống.

  2. Những khó khăn phổ biến khi tổ chức hoạt động vui chơi tại các trường mầm non là gì?
    Khó khăn thường gặp gồm thiếu cơ sở vật chất, thiết bị đồ chơi không đa dạng, giáo viên chưa được đào tạo bài bản về phương pháp tổ chức, và thời gian tổ chức hoạt động vui chơi hạn chế.

  3. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý tổ chức hoạt động vui chơi?
    Cần nâng cao nhận thức, đào tạo chuyên môn cho cán bộ quản lý và giáo viên, xây dựng kế hoạch chi tiết, cải thiện cơ sở vật chất, đa dạng hóa hình thức hoạt động và tăng cường kiểm tra, đánh giá.

  4. Các loại trò chơi nào phù hợp để phát triển kỹ năng xã hội cho trẻ?
    Trò chơi đóng vai, trò chơi dân gian, trò chơi vận động và trò chơi xây dựng-lắp ghép là những hình thức phù hợp giúp trẻ phát triển kỹ năng giao tiếp, hợp tác và sáng tạo.

  5. Vai trò của gia đình và cộng đồng trong việc phát triển kỹ năng xã hội cho trẻ qua hoạt động vui chơi là gì?
    Gia đình và cộng đồng tạo môi trường hỗ trợ bên ngoài nhà trường, phối hợp tổ chức các hoạt động vui chơi đa dạng, giúp trẻ mở rộng kỹ năng xã hội và thích nghi tốt hơn với môi trường xã hội.

Kết luận

  • Quản lý tổ chức hoạt động vui chơi tại các trường mầm non cụm số 5, thành phố Yên Bái còn nhiều hạn chế về nhận thức, phương pháp tổ chức và điều kiện cơ sở vật chất.
  • Hoạt động vui chơi đóng vai trò quan trọng trong phát triển kỹ năng xã hội và toàn diện cho trẻ mầm non.
  • Nghiên cứu đã đề xuất các biện pháp quản lý thiết thực nhằm nâng cao chất lượng tổ chức hoạt động vui chơi, bao gồm đào tạo, cải thiện cơ sở vật chất, đa dạng hóa hình thức và tăng cường kiểm tra đánh giá.
  • Các biện pháp này cần được triển khai đồng bộ trong vòng 1-2 năm tới để đạt hiệu quả cao nhất.
  • Kêu gọi các cơ quan quản lý, nhà trường và giáo viên cùng phối hợp thực hiện nhằm góp phần phát triển giáo dục mầm non bền vững, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục quốc gia.