I. Tổng Quan Về Quản Lý Hoạt Động Văn Hóa Kinh Bắc
Quản lý hoạt động văn hóa là một lĩnh vực phức tạp, đòi hỏi sự hiểu biết sâu sắc về cả lý thuyết quản lý và đặc thù văn hóa địa phương. Hoạt động này bao gồm tổ chức, điều hành, kiểm soát và đánh giá các sự kiện, chương trình văn hóa nhằm bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa Kinh Bắc. Theo tài liệu, quản lý đồng nhất với các hoạt động tổ chức chỉ huy, điều khiển, động viên, kiểm tra, điều chỉnh. Bản thân khái niệm quản lý có tính đa nghĩa nên có sự khác biệt giữa nghĩa rộng và nghĩa hẹp. Hơn nữa do sự khác biệt về thời đại, xã hội, chế độ, nghề nghiệp nên quản lý cũng có nhiều giải thích, lý giải khác nhau. Cùng với sự phát triển của phương thức xã hội hóa sản xuất và sự mở rộng trong nhận thức của con người thì sự khác biệt về nhận thức và lý giải khái niệm quản lý càng trở nên rõ rệt. Việc quản lý hiệu quả các hoạt động văn hóa trung tâm văn hóa góp phần quan trọng vào sự phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh Bắc Ninh, đồng thời nâng cao đời sống tinh thần cho người dân. Quản lý văn hóa là điều khiển, chỉ đạo một hệ thống hay một quá trình theo những quy luật, định luật hay những quy tắc tương ứng nhằm để cho hệ thống hay quá trình đó vận động theo ý muốn của người quản lý nhằm đạt được những mục đích đã định trước.
1.1. Khái niệm và bản chất của quản lý văn hóa
Quản lý văn hóa là sự tác động có mục đích của chủ thể quản lý lên đối tượng quản lý, nhằm duy trì và phát triển các giá trị văn hóa. Chủ thể quản lý có thể là cá nhân hoặc tổ chức, còn đối tượng quản lý là các hoạt động, sự kiện văn hóa, di sản văn hóa. Mục tiêu của quản lý văn hóa là bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa truyền thống, đồng thời tạo ra những giá trị văn hóa mới, đáp ứng nhu cầu của xã hội. Theo Mác, quản lý là một chức năng đặc biệt nảy sinh từ bản chất xã hội của quá trình lao động. Ăngghen cho rằng quản lý là một động thái tất yếu phải có khi nhiều người cùng hoạt động chung với nhau khi có sự hợp tác của một số đông người, khi có hoạt động phối hợp của nhiều người.
1.2. Vai trò của Trung Tâm Văn Hóa Kinh Bắc trong quản lý
Trung tâm văn hóa Kinh Bắc đóng vai trò then chốt trong việc quản lý và tổ chức các hoạt động văn hóa trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh. Trung tâm là nơi tập trung các nguồn lực về nhân lực, vật lực và tài chính để thực hiện các chương trình, dự án văn hóa. Trung tâm cũng là cầu nối giữa các cơ quan quản lý nhà nước với cộng đồng trong việc bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa. Trung tâm văn hóa Kinh Bắc tỉnh Bắc Ninh ra đời muộn hơn so với nhiều các thiết chế nhà văn hóa ở các địa phương khác. Mặc dù đã có những bước phát triển nhất định song hoạt động của Trung tâm vẫn còn tồn tại nhiều bất cập trong công tác quản lý.
II. Thách Thức Quản Lý Hoạt Động Văn Hóa Tại Kinh Bắc
Quá trình đô thị hóa và hội nhập quốc tế đặt ra nhiều thách thức cho công tác quản lý văn hóa Kinh Bắc. Sự du nhập của các luồng văn hóa ngoại lai có thể làm xói mòn các giá trị văn hóa truyền thống. Bên cạnh đó, nguồn lực đầu tư cho văn hóa còn hạn chế, chưa đáp ứng được yêu cầu phát triển. Theo tài liệu, trong xã hội hiện nay, các tệ nạn xã hội đang có những chiều hướng gia tăng không ngừng, để góp phần ngăn chặn những tệ nạn này, Nhà văn hóa trung tâm cũng phải thường xuyên thực hiện công tác tuyên truyền về tác hại của các tệ nạn đó tới mọi lứa tuổi. Không chỉ dừng ở đó, thiết chế văn hóa trung tâm của tỉnh phải luôn luôn đổi mới, sáng tạo các phương thức, hình thức mới để thu hút đông đảo lực lượng thanh thiếu niên đến với các hoạt động văn hóa lành mạnh, hạn chế được phần nào sự ảnh hưởng của những tệ nạn đó tới nhân dân trong cộng đồng. Công tác quản lý và tổ chức các hoạt động văn hóa lịch sử, văn hóa tâm linh có tính chất đặc thù cần phải được quan tâm chú trọng của các cấp, các ngành trong toàn tỉnh.
2.1. Ảnh hưởng của đô thị hóa đến văn hóa truyền thống
Đô thị hóa nhanh chóng dẫn đến sự thay đổi về lối sống, phong tục tập quán của người dân. Các giá trị văn hóa truyền thống có nguy cơ bị mai một do sự xâm nhập của các yếu tố văn hóa ngoại lai. Cần có các giải pháp để bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống trong bối cảnh đô thị hóa. Bắc Ninh là vùng đất Kinh Bắc xưa, không chỉ được biết đến bởi bề dày lịch sử và các danh lam thắng cảnh nổi tiếng, mà nơi đây còn được xem là trung tâm văn hóa Phật giáo quan trọng của cả nước với những di tích lịch sử nổi tiếng như: chùa Dâu, chùa Bút Tháp, đền Đô…
2.2. Hạn chế về nguồn lực cho hoạt động văn hóa
Nguồn lực tài chính, nhân lực và cơ sở vật chất cho hoạt động văn hóa còn hạn chế, chưa đáp ứng được yêu cầu phát triển. Cần có các chính sách ưu tiên đầu tư cho văn hóa, đồng thời tăng cường xã hội hóa các hoạt động văn hóa. Thực tế hoạt động của các thiết chế văn hóa chưa phong phú, chưa đáp ứng được nhu cầu về hoạt động văn hoá của đông đảo quần chúng nhân dân.
III. Giải Pháp Nâng Cao Quản Lý Văn Hóa Trung Tâm Kinh Bắc
Để nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động văn hóa tại Trung tâm văn hóa Kinh Bắc, cần có các giải pháp đồng bộ về cơ chế chính sách, đào tạo nguồn nhân lực và nâng cao chất lượng hoạt động. Cần tăng cường sự phối hợp giữa các cơ quan quản lý nhà nước, các tổ chức xã hội và cộng đồng trong việc bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa. Theo tài liệu, trong điều kiện cơ chế thị trường hiện nay, nhiệm vụ cấp thiết đặt ra cho thiết chế văn hóa thông tin cấp tỉnh là phải nhanh chóng đổi mới phương thức hoạt động của mình để thu hút quần chúng nhân dân đến với các hoạt động văn hóa cũng như phục vụ có hiệu quả hơn công tác thông tin tuyên truyền đường lối chính sách của Đảng và Nhà nước đối với cơ sở.
3.1. Hoàn thiện cơ chế chính sách về văn hóa
Cần rà soát, sửa đổi, bổ sung các văn bản quy phạm pháp luật về văn hóa, tạo hành lang pháp lý thuận lợi cho hoạt động văn hóa. Cần có các chính sách ưu đãi về thuế, đất đai cho các tổ chức, cá nhân tham gia hoạt động văn hóa. Trong công trình nghiên cứu Quản lý hoạt động văn hoá của tập thể nhóm tác giả Phan Văn Tú, Nguyễn Văn Hy, Hoàng Sơn Cường, Lê Thị Hiền, Trần Thị Diên [33] đã nêu những vấn đề chủ yếu như: Chính sách quản lý, hoạt động văn hoá, nội dung quản lý hoạt động văn hoá và xây dựng đời sống văn hoá cơ sở hiện nay.
3.2. Đào tạo bồi dưỡng nguồn nhân lực văn hóa
Cần nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ cho đội ngũ cán bộ quản lý văn hóa. Cần tăng cường đào tạo, bồi dưỡng các nghệ nhân, người có uy tín trong cộng đồng để họ tham gia vào công tác bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa. Cần có chính sách thu hút, đãi ngộ nhân tài trong lĩnh vực văn hóa. Luận văn thạc sĩ Quản lý văn hóa của tác giả Bùi Thị Thu Phương ở trường Đại học Sư phạm Nghệ thuật TW với đề tài: Quản lý các hoạt động tại Trung tâm văn hóa tỉnh Sơn La [28], công trình nghiên cứu đề cập đến một số vấn đề chung và thực trạng quản lý hoạt động của trung tâm văn hóa tỉnh Sơn La hiện nay.
IV. Ứng Dụng Thực Tiễn Quản Lý Văn Hóa Tại Kinh Bắc
Việc áp dụng các giải pháp quản lý văn hóa hiệu quả đã mang lại những kết quả tích cực cho Trung tâm văn hóa Kinh Bắc. Các hoạt động văn hóa được tổ chức ngày càng đa dạng, phong phú, thu hút đông đảo người dân tham gia. Các giá trị văn hóa truyền thống được bảo tồn và phát huy, góp phần nâng cao đời sống tinh thần cho người dân. Tác giả cũng tham khảo các bản báo cáo tổng kết, sơ kết hoạt động của Trung tâm văn hóa Kinh Bắc qua các năm từ 2013 cho đến nay để làm tài liệu tham khảo cho đề tài này.
4.1. Tổ chức các sự kiện văn hóa đặc sắc
Trung tâm văn hóa Kinh Bắc đã tổ chức thành công nhiều sự kiện văn hóa đặc sắc, như lễ hội truyền thống, liên hoan nghệ thuật quần chúng, triển lãm ảnh, hội chợ văn hóa. Các sự kiện này đã góp phần quảng bá hình ảnh văn hóa Kinh Bắc đến với du khách trong và ngoài nước. Luận văn thạc sĩ Quản lý văn hóa ở trường Đại học Sư phạm Nghệ thuật TW với đề tài: Hoạt động quản lý văn hóa tại Trung tâm văn hóa – thể thao thành phố Bắc Ninh của tác giả Nguyễn Hà Linh [25]. Luận văn đã nghiên cứu, khảo sát, đánh giá khái quát thực trạng hoạt động và công tác quản lý hoạt động tại Trung tâm văn hóa thể thao thành phố Bắc Ninh trong mối quan hệ tương quan với một số thiết chế văn hóa khác trên địa bàn thành phố, trên cơ sở đó nhằm đề xuất giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động Trung tâm văn hóa thể thao thành phố Bắc Ninh trong tình hình mới.
4.2. Bảo tồn và phát huy di sản văn hóa
Trung tâm văn hóa Kinh Bắc đã phối hợp với các cơ quan chức năng thực hiện công tác bảo tồn và phát huy các di sản văn hóa vật thể và phi vật thể trên địa bàn tỉnh. Các di tích lịch sử, văn hóa được trùng tu, tôn tạo. Các loại hình nghệ thuật truyền thống được khôi phục và phát triển. Tác giả Trần Thị Phương Thúy cùng nhóm sinh viên nghiên cứu khoa học với đề tài Hoạt động của Nhà văn hoá quận Tây Hồ - thực trạng và giải pháp [39]. Luận văn nghiên cứu, khảo sát hoạt động của Nhà văn hoá quận Tây Hồ để đưa ra những giải pháp duy trì, phát triển hoạt động nhằm đáp ứng nhu cầu thưởng thức, tham gia hoạt động văn hoá của nhân dân trên địa bàn quận và địa phương.
V. Đánh Giá Hiệu Quả Quản Lý Hoạt Động Văn Hóa Kinh Bắc
Đánh giá hiệu quả quản lý hoạt động văn hóa là một quá trình quan trọng để xác định những thành công và hạn chế, từ đó đưa ra các giải pháp cải thiện. Cần có các tiêu chí đánh giá cụ thể, khách quan và minh bạch. Cần thu thập thông tin từ nhiều nguồn khác nhau, bao gồm cả ý kiến của người dân. Hiện nay ở Bắc Ninh chưa có một công trình nghiên cứu riêng biệt nào về Trung tâm văn hóa Kinh Bắc. Xuất phát từ công việc thực tiễn tác giả mạnh dạn lựa chọn và nghiên cứu đề tài về quản lý hoạt động văn hóa tại Trung tâm văn hóa Kinh Bắc với mong muốn có cái nhìn toàn diện về hệ thống thiết chế văn hóa tại địa phương từ đó đưa ra các giải pháp góp phần hoàn thiện và từng bước nâng cao công tác quản lý hoạt động trong hệ thống thiết chế văn hóa ở Việt Nam hiện nay.
5.1. Tiêu chí đánh giá hiệu quả quản lý
Các tiêu chí đánh giá hiệu quả quản lý hoạt động văn hóa bao gồm: số lượng và chất lượng các hoạt động văn hóa được tổ chức, mức độ tham gia của người dân, hiệu quả bảo tồn và phát huy di sản văn hóa, mức độ hài lòng của người dân. Cần có các phương pháp đánh giá định lượng và định tính để có được cái nhìn toàn diện.
5.2. Phương pháp thu thập thông tin đánh giá
Thông tin đánh giá có thể được thu thập thông qua các cuộc khảo sát, phỏng vấn, hội thảo, báo cáo thống kê. Cần có sự tham gia của các chuyên gia, nhà quản lý, nghệ sĩ và người dân trong quá trình thu thập thông tin. Các công trình trên là nguồn tư liệu quý, khái quát được những vấn đề cơ bản liên quan đến lĩnh vực quản lý các hoạt động văn hóa, là nguồn 12 đề tài liệu tham khảo giúp ích cho tác giả trong quá trình nghiên cứu và thực hiện đề tài luận văn của mình.
VI. Triển Vọng Phát Triển Quản Lý Văn Hóa Tại Kinh Bắc
Với những tiềm năng và lợi thế sẵn có, văn hóa Kinh Bắc có nhiều triển vọng phát triển trong tương lai. Cần tiếp tục đầu tư cho văn hóa, đồng thời tăng cường hợp tác quốc tế để quảng bá hình ảnh văn hóa Kinh Bắc ra thế giới. Cần phát huy vai trò của cộng đồng trong việc bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa. Trong cuốn Quản lý văn hóa Việt Nam trong tiến trình đổi mới và hội nhập quốc tế của tác giả Phan Hồng Giang, Bùi Hoài Sơn [19]. Nội dung cuốn sách giới thiệu những quan điểm chung về quản lý văn hoá trong bối cảnh công cuộc đổi mới đang được đẩy mạnh toàn diện ở nước ta và hội nhập quốc tế, giới thiệu kinh nghiệm quản lý văn hóa của một số quốc gia trên thế giới, đánh giá thực trạng quản lý văn hóa ở Việt Nam từ khi bắt đầu tiến trình đổi mới (1986) đến nay, đề xuất những định hướng, giải pháp nhằm hoàn thiện và nâng cao hiệu quả quản lý văn hóa trong tiến trình đổi mới và hội nhập quốc tế.
6.1. Cơ hội hợp tác quốc tế về văn hóa
Kinh Bắc có nhiều cơ hội hợp tác quốc tế về văn hóa, như trao đổi nghệ thuật, tổ chức các sự kiện văn hóa chung, hợp tác nghiên cứu về văn hóa. Cần chủ động tìm kiếm và khai thác các cơ hội hợp tác này để nâng cao vị thế của văn hóa Kinh Bắc trên trường quốc tế. Công trình nghiên cứu Mấy vấn đề quản lý từ góc độ văn hóa xã hội và nếp sống văn minh đô thị của tác giả Nguyễn Thị Oanh [27] đã đề cập đến mối quan hệ giữa văn hóa xã hội và nếp sống văn minh.
6.2. Phát huy vai trò của cộng đồng
Cộng đồng đóng vai trò quan trọng trong việc bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa. Cần tạo điều kiện để cộng đồng tham gia vào quá trình quản lý văn hóa, đồng thời nâng cao nhận thức của cộng đồng về tầm quan trọng của văn hóa. Chính tri thức, giá trị chuẩn mực qui tắc hành vi chính là nền tảng của sự điều hòa hành vi ấy, nó cũng là hai phạm trù không thể tách rời. Công trình Đổi mới văn hóa lãnh đạo và quản lý ở Việt Nam hiện nay của tác giả Phạm Ngọc Thanh [35] đã làm rõ những vấn đề lý luận chủ yếu về văn hóa lãnh đạo, quản lý; phân tích những kinh nghiệm và thực trạng văn hóa lãnh đạo, quản lý ở Việt Nam trong thời kỳ đổi mới.
