Tổng quan nghiên cứu

Giáo dục mầm non đóng vai trò nền tảng trong sự phát triển toàn diện của trẻ, đặc biệt trong giai đoạn vàng hình thành nhân cách và phát triển não bộ. Tại huyện Ba Chẽ, tỉnh Quảng Ninh, với đặc thù là vùng miền núi có đa số dân tộc thiểu số, công tác phối hợp giữa nhà trường, gia đình và cộng đồng trong chăm sóc và giáo dục trẻ mầm non đang được quan tâm nhưng vẫn còn nhiều hạn chế. Theo số liệu năm học 2019-2020, toàn huyện có 7 trường mầm non với 1.940 trẻ, trong đó tỷ lệ huy động trẻ từ 3 đến dưới 36 tháng tuổi đạt 52,4%, trẻ mẫu giáo 3-5 tuổi đạt tỷ lệ cao hơn. Tuy nhiên, do điều kiện kinh tế xã hội còn khó khăn, nhận thức của một bộ phận cha mẹ trẻ chưa đầy đủ, hoạt động phối hợp chưa thực sự hiệu quả, ảnh hưởng đến chất lượng giáo dục toàn diện cho trẻ.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm quản lý hiệu quả hoạt động phối hợp giữa nhà trường, gia đình và cộng đồng trong chăm sóc và giáo dục trẻ mầm non tại huyện Ba Chẽ, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp, nâng cao chất lượng giáo dục. Nghiên cứu được thực hiện trong khoảng thời gian từ tháng 11/2022 đến tháng 6/2023, khảo sát tại 7 trường mầm non với 147 người tham gia gồm cán bộ quản lý, giáo viên và cha mẹ trẻ. Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện qua việc góp phần hoàn thiện mô hình phối hợp giáo dục, tăng cường sự đồng thuận và trách nhiệm của các bên liên quan, đồng thời nâng cao hiệu quả chăm sóc, giáo dục trẻ mầm non trong bối cảnh đổi mới giáo dục hiện nay.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý giáo dục, đặc biệt tập trung vào quản lý hoạt động phối hợp giữa nhà trường, gia đình và cộng đồng trong giáo dục mầm non. Hai lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  1. Lý thuyết phối hợp giáo dục đa lực lượng: Nhấn mạnh sự liên kết chặt chẽ giữa nhà trường, gia đình và cộng đồng nhằm tạo ra môi trường giáo dục đồng bộ, thống nhất, giúp trẻ phát triển toàn diện về thể chất, trí tuệ và nhân cách.

  2. Mô hình quản lý hoạt động phối hợp: Bao gồm các khái niệm về lập kế hoạch phối hợp, quản lý thực hiện mục tiêu, nội dung và phương thức phối hợp, cùng với giám sát, đánh giá hiệu quả hoạt động phối hợp.

Các khái niệm chính trong nghiên cứu gồm: chăm sóc và giáo dục trẻ mầm non, hoạt động phối hợp các lực lượng giáo dục, quản lý hoạt động phối hợp, vai trò của hiệu trưởng trong quản lý phối hợp, nhận thức của các bên liên quan về nhiệm vụ phối hợp.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập từ 7 trường mầm non tại huyện Ba Chẽ, tỉnh Quảng Ninh; đối tượng khảo sát gồm 25 cán bộ quản lý, 122 giáo viên và 40 cha mẹ trẻ, cùng đại diện các tổ chức cộng đồng như Hội Phụ nữ, Đoàn Thanh niên, Trạm Y tế, Ủy ban nhân dân xã, thị trấn.

  • Phương pháp thu thập dữ liệu: Sử dụng bảng hỏi khảo sát, phỏng vấn sâu, quan sát trực tiếp và phân tích tài liệu, báo cáo của các trường và phòng Giáo dục huyện.

  • Phương pháp phân tích: Xử lý số liệu bằng phần mềm Excel, sử dụng thống kê mô tả, tính tỷ lệ phần trăm, điểm trung bình và phân loại mức độ theo thang Likert 5 mức độ. Các biểu đồ và bảng số liệu được sử dụng để minh họa kết quả khảo sát.

  • Timeline nghiên cứu: Từ tháng 11/2022 đến tháng 6/2023, bao gồm giai đoạn thu thập dữ liệu, phân tích và đề xuất biện pháp quản lý.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về vai trò của giáo viên trong phối hợp: 40,8% cán bộ quản lý và giáo viên đánh giá cao việc giáo viên thực hiện giao tiếp, kết nối với cha mẹ trẻ (điểm trung bình 3,8/5). Tuy nhiên, cha mẹ trẻ chỉ đánh giá điểm trung bình 3,4, cho thấy sự khác biệt trong nhận thức giữa các bên.

  2. Vai trò của cha mẹ trẻ: 40,8% cán bộ quản lý và giáo viên cho rằng cha mẹ chủ động tìm hiểu các lĩnh vực giáo dục do nhà trường định hướng là quan trọng (điểm trung bình 3,8), trong khi cha mẹ trẻ chỉ đánh giá 3,2, phản ánh nhận thức hạn chế do trình độ và điều kiện kinh tế xã hội.

  3. Sự tham gia của các lực lượng ngoài cộng đồng: 37,4% cán bộ quản lý và giáo viên đánh giá cao vai trò đóng góp ý kiến và hỗ trợ vật lực từ các tổ chức ngoài trường (điểm trung bình 3,8), tuy nhiên mức độ tham gia thực tế còn hạn chế.

  4. Thực trạng quản lý hoạt động phối hợp: Qua khảo sát 147 cán bộ quản lý và 122 giáo viên, việc lập kế hoạch phối hợp cụ thể và quản lý thực hiện mục tiêu phối hợp được đánh giá ở mức trung bình khá (điểm trung bình khoảng 3,6-3,7), nhưng còn tồn tại khó khăn trong việc giám sát và đánh giá hiệu quả phối hợp.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy sự phối hợp giữa nhà trường, gia đình và cộng đồng tại huyện Ba Chẽ đã có những bước tiến tích cực, đặc biệt trong việc nhận thức vai trò của giáo viên và cán bộ quản lý. Tuy nhiên, sự khác biệt trong nhận thức giữa giáo viên và cha mẹ trẻ phản ánh hạn chế về trình độ, điều kiện kinh tế và văn hóa của một bộ phận phụ huynh, ảnh hưởng đến hiệu quả phối hợp. Các lực lượng ngoài cộng đồng tuy có đóng góp nhưng chưa phát huy hết tiềm năng do thiếu sự quản lý và kết nối chặt chẽ.

So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, kết quả tương đồng với thực trạng các vùng miền núi, nơi mà điều kiện kinh tế xã hội còn nhiều khó khăn, nhận thức của phụ huynh chưa cao, dẫn đến sự phối hợp chưa đồng bộ. Việc quản lý hoạt động phối hợp cần được tăng cường, đặc biệt là vai trò của hiệu trưởng trong việc lập kế hoạch, phân công nhiệm vụ, giám sát và đánh giá.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ thanh thể hiện tỷ lệ đánh giá mức độ quan trọng của từng vai trò và bảng tổng hợp điểm trung bình nhận thức của các nhóm đối tượng, giúp minh họa rõ nét sự khác biệt và mức độ hiệu quả phối hợp hiện tại.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tổ chức bồi dưỡng nâng cao nhận thức cho giáo viên, cha mẹ trẻ và các lực lượng ngoài cộng đồng: Triển khai các khóa tập huấn, hội thảo định kỳ trong vòng 6 tháng tới nhằm nâng cao nhận thức về vai trò và trách nhiệm trong phối hợp chăm sóc, giáo dục trẻ. Chủ thể thực hiện là Phòng Giáo dục huyện phối hợp với các trường mầm non.

  2. Xây dựng kế hoạch phối hợp cụ thể, rõ ràng và khả thi: Hiệu trưởng các trường cần chủ động xây dựng kế hoạch phối hợp chi tiết, phân công nhiệm vụ rõ ràng cho từng lực lượng, cập nhật và điều chỉnh hàng năm dựa trên đánh giá thực tiễn. Thời gian thực hiện từ đầu năm học 2024.

  3. Đa dạng hóa nội dung và phương thức phối hợp: Áp dụng các hình thức phối hợp truyền thống kết hợp với công nghệ số như zalo, facebook, sổ liên lạc điện tử để tăng cường giao tiếp giữa nhà trường và gia đình. Thực hiện trong vòng 3 tháng tới, do các giáo viên chủ nhiệm và cán bộ quản lý phụ trách.

  4. Tăng cường giám sát, đánh giá hoạt động phối hợp: Thiết lập hệ thống giám sát định kỳ, đánh giá hiệu quả phối hợp qua các chỉ số cụ thể như tỷ lệ phụ huynh tham gia, mức độ hoàn thành kế hoạch phối hợp. Chủ thể là Ban giám hiệu trường phối hợp với Phòng Giáo dục huyện, thực hiện hàng quý.

  5. Khuyến khích sự tham gia của các tổ chức cộng đồng và doanh nghiệp: Tăng cường liên kết với các tổ chức chính trị - xã hội, doanh nghiệp địa phương để hỗ trợ vật lực, tài lực cho các hoạt động giáo dục, đồng thời tuyên truyền nâng cao nhận thức cộng đồng. Thời gian triển khai liên tục, do Ban giám hiệu và các tổ chức xã hội phối hợp thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục mầm non: Nhận diện rõ vai trò, trách nhiệm trong quản lý hoạt động phối hợp, từ đó nâng cao năng lực quản lý, xây dựng kế hoạch và giám sát hiệu quả phối hợp.

  2. Giáo viên mầm non: Hiểu rõ nhiệm vụ phối hợp với gia đình và cộng đồng, nâng cao kỹ năng giao tiếp, tổ chức hoạt động phối hợp nhằm nâng cao chất lượng chăm sóc và giáo dục trẻ.

  3. Phụ huynh học sinh: Nâng cao nhận thức về vai trò và trách nhiệm trong phối hợp giáo dục trẻ, từ đó chủ động tham gia các hoạt động phối hợp với nhà trường và cộng đồng.

  4. Các tổ chức xã hội và cộng đồng địa phương: Tăng cường sự phối hợp, hỗ trợ vật lực, tài lực và tuyên truyền nâng cao nhận thức về giáo dục mầm non, góp phần xây dựng môi trường giáo dục toàn diện cho trẻ.

Các nhóm đối tượng này có thể áp dụng kết quả nghiên cứu để cải thiện hoạt động phối hợp tại địa phương, từ đó nâng cao chất lượng giáo dục mầm non, đặc biệt trong các vùng miền núi, vùng khó khăn.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao hoạt động phối hợp giữa nhà trường, gia đình và cộng đồng lại quan trọng trong giáo dục mầm non?
    Hoạt động phối hợp tạo sự thống nhất trong nhận thức và hành động giữa các lực lượng giáo dục, giúp trẻ phát triển toàn diện về thể chất, trí tuệ và nhân cách. Ví dụ, khi gia đình và nhà trường cùng phối hợp chăm sóc dinh dưỡng và giáo dục kỹ năng sống, trẻ sẽ có môi trường phát triển đồng bộ và hiệu quả hơn.

  2. Những khó khăn chính trong quản lý hoạt động phối hợp tại huyện Ba Chẽ là gì?
    Khó khăn gồm nhận thức hạn chế của một bộ phận cha mẹ trẻ, điều kiện kinh tế xã hội khó khăn, năng lực tổ chức của cán bộ quản lý và giáo viên còn hạn chế, cũng như sự tham gia chưa đồng đều của các tổ chức cộng đồng.

  3. Hiệu trưởng trường mầm non đóng vai trò gì trong quản lý hoạt động phối hợp?
    Hiệu trưởng là người chỉ đạo, tổ chức, giám sát và điều phối các hoạt động phối hợp, xây dựng kế hoạch cụ thể, phân công nhiệm vụ và đảm bảo các bên liên quan thực hiện đúng vai trò, góp phần nâng cao hiệu quả giáo dục.

  4. Làm thế nào để nâng cao nhận thức của cha mẹ trẻ về vai trò phối hợp?
    Thông qua các buổi tập huấn, hội thảo, sinh hoạt chuyên đề, truyền thông qua các kênh thông tin như zalo, facebook, và tổ chức các hoạt động trải nghiệm, cha mẹ trẻ sẽ hiểu rõ hơn về tầm quan trọng và trách nhiệm của mình trong giáo dục trẻ.

  5. Các tổ chức cộng đồng có thể hỗ trợ giáo dục mầm non như thế nào?
    Các tổ chức có thể hỗ trợ về vật lực, tài lực, tuyên truyền nâng cao nhận thức xã hội, tổ chức các hoạt động văn hóa, thể thao, từ thiện cho trẻ em, đồng thời phối hợp với nhà trường trong việc xây dựng môi trường giáo dục thân thiện và an toàn.

Kết luận

  • Hoạt động phối hợp giữa nhà trường, gia đình và cộng đồng tại huyện Ba Chẽ đã đạt được những kết quả tích cực nhưng vẫn còn nhiều hạn chế do điều kiện kinh tế xã hội và nhận thức của các bên liên quan.
  • Vai trò của hiệu trưởng trong quản lý phối hợp là then chốt, ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả thực hiện các hoạt động phối hợp.
  • Nhận thức của cha mẹ trẻ còn hạn chế, cần có các biện pháp nâng cao nhận thức và kỹ năng phối hợp.
  • Đề xuất các biện pháp quản lý cụ thể, khả thi nhằm nâng cao hiệu quả phối hợp trong chăm sóc và giáo dục trẻ mầm non.
  • Nghiên cứu mở ra hướng đi cho các bước tiếp theo trong việc triển khai và đánh giá hiệu quả các biện pháp quản lý phối hợp tại các trường mầm non trên địa bàn huyện Ba Chẽ và các vùng miền núi tương tự.

Call-to-action: Các nhà quản lý giáo dục, cán bộ trường mầm non và các tổ chức liên quan cần phối hợp triển khai ngay các biện pháp đề xuất để nâng cao chất lượng giáo dục mầm non, góp phần phát triển nguồn nhân lực tương lai của địa phương.