Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và phát triển kinh tế tri thức, việc nâng cao chất lượng dạy học môn Tiếng Anh ở các trường Trung học cơ sở (THCS) trở thành một yêu cầu cấp thiết. Theo báo cáo của ngành giáo dục, từ năm 2017 đến 2019, huyện Hải Hà, tỉnh Quảng Ninh đã triển khai chương trình giáo dục phổ thông mới với nhiều đổi mới trong nội dung và phương pháp dạy học môn Tiếng Anh. Tuy nhiên, thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Anh tại các trường THCS trên địa bàn vẫn còn nhiều hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả đào tạo và chuẩn đầu ra của học sinh.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm khảo sát thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Anh theo chương trình giáo dục phổ thông mới tại các trường THCS huyện Hải Hà, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp nhằm nâng cao chất lượng dạy học, đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục. Nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2017-2019, với phạm vi khảo sát tại các trường THCS trên địa bàn huyện Hải Hà, một vùng miền núi có điều kiện kinh tế xã hội còn nhiều khó khăn.

Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho công tác quản lý giáo dục, góp phần nâng cao năng lực giao tiếp tiếng Anh của học sinh, đồng thời hỗ trợ hiệu quả triển khai chương trình giáo dục phổ thông mới. Kết quả nghiên cứu cũng giúp các nhà quản lý giáo dục, cán bộ quản lý trường học và giáo viên có định hướng rõ ràng trong việc tổ chức, quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Anh, góp phần phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao cho địa phương và đất nước.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và lý thuyết dạy học ngoại ngữ hiện đại. Trước hết, lý thuyết quản lý giáo dục được vận dụng để phân tích các chức năng quản lý gồm lập kế hoạch, tổ chức, lãnh đạo và kiểm tra trong quản lý hoạt động dạy học. Lý thuyết này giúp làm rõ vai trò của cán bộ quản lý, đặc biệt là hiệu trưởng trong việc điều phối các nguồn lực và tổ chức hoạt động dạy học hiệu quả.

Thứ hai, lý thuyết dạy học ngoại ngữ theo hướng phát triển năng lực giao tiếp được áp dụng để đánh giá nội dung, phương pháp và hình thức tổ chức dạy học môn Tiếng Anh theo chương trình giáo dục phổ thông mới. Các khái niệm chính bao gồm năng lực giao tiếp (nghe, nói, đọc, viết), kiến thức ngôn ngữ (ngữ âm, từ vựng, ngữ pháp), phương pháp dạy học lấy người học làm trung tâm, và đánh giá kết quả học tập theo chuẩn năng lực.

Ngoài ra, mô hình quản lý hoạt động dạy học được xây dựng dựa trên sự tương tác giữa chủ thể quản lý (hiệu trưởng, cán bộ quản lý), đối tượng quản lý (giáo viên, học sinh), và môi trường quản lý (cơ sở vật chất, trang thiết bị, chính sách giáo dục). Mô hình này giúp phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý và đề xuất các biện pháp cải tiến phù hợp.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và nghiên cứu thực tiễn. Nguồn dữ liệu chính bao gồm:

  • Số liệu khảo sát thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Anh tại các trường THCS huyện Hải Hà giai đoạn 2017-2019.
  • Tài liệu, văn bản pháp luật liên quan đến chương trình giáo dục phổ thông mới và quản lý giáo dục.
  • Ý kiến chuyên gia, cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh qua phỏng vấn và bảng hỏi.

Phương pháp phân tích dữ liệu bao gồm thống kê mô tả, phân tích định tính và định lượng nhằm đánh giá thực trạng, xác định các hạn chế và nguyên nhân. Cỡ mẫu khảo sát khoảng 150 cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh được chọn theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện và độ tin cậy.

Timeline nghiên cứu kéo dài từ tháng 1/2019 đến tháng 12/2019, bao gồm các giai đoạn thu thập dữ liệu, xử lý số liệu, phân tích kết quả và đề xuất biện pháp. Các biện pháp đề xuất được khảo nghiệm tính cần thiết và khả thi thông qua ý kiến chuyên gia và thực tiễn tại một số trường THCS tiêu biểu.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng quản lý mục tiêu và nội dung chương trình: Khoảng 85% cán bộ quản lý và giáo viên nhận thức đúng và đầy đủ về mục tiêu, nội dung chương trình giáo dục phổ thông mới môn Tiếng Anh. Tuy nhiên, chỉ khoảng 60% trường thực hiện kế hoạch dạy học theo đúng chuẩn kiến thức kỹ năng, còn lại chưa linh hoạt trong áp dụng nội dung phù hợp với điều kiện thực tế.

  2. Quản lý hoạt động dạy học của giáo viên: 70% giáo viên được đánh giá có kế hoạch giảng dạy rõ ràng, hồ sơ giáo án đầy đủ. Tuy nhiên, chỉ khoảng 55% giáo viên áp dụng hiệu quả các phương pháp, kỹ thuật dạy học đổi mới theo chương trình mới. Việc bồi dưỡng chuyên môn cho giáo viên còn hạn chế, ảnh hưởng đến chất lượng giảng dạy.

  3. Quản lý hoạt động học tập của học sinh: Khoảng 65% học sinh có thái độ tích cực, chủ động trong học tập môn Tiếng Anh. Tuy nhiên, tỷ lệ học sinh dân tộc thiểu số và có hoàn cảnh khó khăn gặp khó khăn trong tiếp cận kiến thức chiếm khoảng 30%, ảnh hưởng đến kết quả học tập chung.

  4. Quản lý kiểm tra, đánh giá kết quả học tập: 75% trường thực hiện kiểm tra đánh giá theo hướng đổi mới, đa dạng hình thức đánh giá. Tuy nhiên, việc đánh giá chưa thực sự toàn diện, còn tập trung nhiều vào kiểm tra kiến thức lý thuyết, chưa đánh giá đầy đủ năng lực giao tiếp của học sinh.

  5. Quản lý cơ sở vật chất và ứng dụng công nghệ thông tin: Chỉ khoảng 50% trường có đủ trang thiết bị dạy học hiện đại như máy chiếu, máy tính, internet ổn định. Việc ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học còn hạn chế do thiếu kỹ năng và điều kiện cơ sở vật chất.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những hạn chế trên xuất phát từ năng lực quản lý và chuyên môn của cán bộ quản lý, giáo viên chưa đồng đều, đặc biệt trong bối cảnh chương trình giáo dục phổ thông mới đòi hỏi sự đổi mới toàn diện. So với một số nghiên cứu trong ngành giáo dục, kết quả khảo sát tại huyện Hải Hà tương đồng với thực trạng chung của các vùng miền núi, nơi điều kiện kinh tế xã hội còn khó khăn.

Việc thiếu trang thiết bị hiện đại và hạn chế trong ứng dụng công nghệ thông tin làm giảm hiệu quả đổi mới phương pháp dạy học, ảnh hưởng đến sự hứng thú và khả năng tiếp thu của học sinh. Bên cạnh đó, sự đa dạng về đối tượng học sinh, đặc biệt là học sinh dân tộc thiểu số, đòi hỏi các biện pháp quản lý và dạy học linh hoạt, phù hợp hơn.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ thực hiện các nội dung quản lý tại các trường, bảng so sánh mức độ áp dụng phương pháp dạy học đổi mới giữa các trường, và biểu đồ tròn phân bố thái độ học tập của học sinh theo nhóm dân tộc và hoàn cảnh kinh tế.

Kết quả nghiên cứu nhấn mạnh vai trò then chốt của hiệu trưởng và cán bộ quản lý trong việc tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra hoạt động dạy học, đồng thời cần có chính sách bồi dưỡng chuyên môn thường xuyên cho giáo viên để nâng cao năng lực giảng dạy theo chương trình mới.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ cho cán bộ quản lý và giáo viên

    • Tổ chức các khóa tập huấn định kỳ về quản lý giáo dục và phương pháp dạy học đổi mới theo chương trình giáo dục phổ thông mới.
    • Mục tiêu: 100% cán bộ quản lý và giáo viên được bồi dưỡng trong vòng 12 tháng.
    • Chủ thể thực hiện: Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện phối hợp với các trung tâm bồi dưỡng.

  2. Đổi mới phương pháp, hình thức tổ chức dạy học môn Tiếng Anh

    • Khuyến khích giáo viên áp dụng phương pháp dạy học lấy người học làm trung tâm, tăng cường hoạt động nhóm, thảo luận, thực hành giao tiếp.
    • Mục tiêu: Tăng tỷ lệ áp dụng phương pháp đổi mới lên 80% trong 2 năm.
    • Chủ thể thực hiện: Hiệu trưởng và tổ chuyên môn các trường THCS.

  3. Đầu tư, nâng cấp cơ sở vật chất và trang thiết bị dạy học hiện đại

    • Ưu tiên trang bị máy tính, máy chiếu, internet tốc độ cao và các phần mềm hỗ trợ dạy học tiếng Anh.
    • Mục tiêu: 70% trường THCS có đủ trang thiết bị hiện đại trong 3 năm tới.
    • Chủ thể thực hiện: Sở Giáo dục và Đào tạo, UBND huyện Hải Hà.

  4. Xây dựng môi trường học tập thân thiện, hỗ trợ học sinh dân tộc thiểu số và hoàn cảnh khó khăn

    • Tổ chức các câu lạc bộ tiếng Anh, hoạt động ngoại khóa nhằm tăng cường kỹ năng giao tiếp và tạo động lực học tập.
    • Mục tiêu: Tăng tỷ lệ học sinh dân tộc thiểu số tham gia các hoạt động ngoại khóa lên 60% trong 1 năm.
    • Chủ thể thực hiện: Giáo viên chủ nhiệm, tổ chuyên môn, phối hợp với phụ huynh và cộng đồng.

  5. Đổi mới công tác kiểm tra, đánh giá kết quả học tập

    • Áp dụng đa dạng hình thức kiểm tra, đánh giá năng lực giao tiếp, kỹ năng thực hành thay vì chỉ tập trung vào kiến thức lý thuyết.
    • Mục tiêu: 80% bài kiểm tra có đánh giá kỹ năng giao tiếp trong 2 năm.
    • Chủ thể thực hiện: Tổ chuyên môn, giáo viên bộ môn.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục các cấp

    • Lợi ích: Nắm bắt thực trạng và các biện pháp quản lý hiệu quả hoạt động dạy học môn Tiếng Anh theo chương trình mới.
    • Use case: Xây dựng kế hoạch bồi dưỡng, chỉ đạo đổi mới phương pháp dạy học.

  2. Hiệu trưởng và cán bộ quản lý trường THCS

    • Lợi ích: Áp dụng các biện pháp quản lý phù hợp để nâng cao chất lượng dạy học môn Tiếng Anh tại trường mình.
    • Use case: Tổ chức sinh hoạt chuyên môn, kiểm tra, đánh giá hoạt động dạy học.

  3. Giáo viên dạy môn Tiếng Anh

    • Lợi ích: Hiểu rõ yêu cầu đổi mới chương trình, phương pháp dạy học và kỹ thuật giảng dạy hiệu quả.
    • Use case: Thiết kế bài giảng, áp dụng phương pháp dạy học tích cực, đổi mới kiểm tra đánh giá.

  4. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lý giáo dục, Sư phạm Tiếng Anh

    • Lợi ích: Tham khảo cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu và kết quả thực tiễn để phát triển đề tài nghiên cứu hoặc luận văn.
    • Use case: Phát triển các nghiên cứu tiếp theo về quản lý giáo dục và đổi mới dạy học ngoại ngữ.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Anh theo chương trình mới có điểm gì khác so với chương trình cũ?
    Quản lý theo chương trình mới tập trung vào phát triển năng lực giao tiếp của học sinh, đổi mới phương pháp dạy học và đánh giá toàn diện hơn, thay vì chỉ truyền thụ kiến thức. Ví dụ, giáo viên được khuyến khích sử dụng các hoạt động nhóm, thảo luận và ứng dụng công nghệ thông tin.

  2. Làm thế nào để nâng cao năng lực quản lý của hiệu trưởng trong quản lý dạy học môn Tiếng Anh?
    Hiệu trưởng cần được bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ quản lý, cập nhật kiến thức đổi mới giáo dục và phát triển kỹ năng lãnh đạo, chỉ đạo đổi mới phương pháp dạy học. Việc này giúp họ tổ chức và kiểm tra hiệu quả hoạt động dạy học.

  3. Những khó khăn chính trong việc quản lý dạy học môn Tiếng Anh tại các trường THCS huyện miền núi là gì?
    Khó khăn gồm thiếu trang thiết bị hiện đại, năng lực chuyên môn giáo viên chưa đồng đều, điều kiện kinh tế xã hội khó khăn ảnh hưởng đến học sinh, và hạn chế trong ứng dụng công nghệ thông tin. Ví dụ, nhiều trường chưa có internet ổn định để hỗ trợ dạy học trực tuyến.

  4. Các biện pháp nào giúp cải thiện hiệu quả dạy học môn Tiếng Anh theo chương trình mới?
    Các biện pháp gồm bồi dưỡng chuyên môn cho giáo viên, đổi mới phương pháp dạy học, đầu tư trang thiết bị hiện đại, xây dựng môi trường học tập thân thiện và đổi mới công tác kiểm tra đánh giá. Ví dụ, tổ chức câu lạc bộ tiếng Anh giúp học sinh thực hành giao tiếp.

  5. Làm sao để đánh giá chính xác năng lực giao tiếp của học sinh trong môn Tiếng Anh?
    Cần áp dụng đa dạng hình thức đánh giá như kiểm tra nói, viết, thuyết trình, dự án nhóm và tự đánh giá. Việc này giúp đánh giá toàn diện kỹ năng nghe, nói, đọc, viết thay vì chỉ kiểm tra kiến thức lý thuyết. Ví dụ, giáo viên có thể tổ chức bài kiểm tra nói theo tình huống thực tế.

Kết luận

  • Quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Anh theo chương trình giáo dục phổ thông mới tại các trường THCS huyện Hải Hà còn nhiều hạn chế về năng lực quản lý, phương pháp dạy học và cơ sở vật chất.
  • Nghiên cứu đã xác định rõ các yếu tố ảnh hưởng gồm năng lực cán bộ quản lý, chất lượng đội ngũ giáo viên, điều kiện cơ sở vật chất và môi trường học tập.
  • Các biện pháp đề xuất tập trung vào bồi dưỡng chuyên môn, đổi mới phương pháp dạy học, đầu tư trang thiết bị và xây dựng môi trường học tập thân thiện, hỗ trợ học sinh dân tộc thiểu số.
  • Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng, góp phần nâng cao chất lượng dạy học môn Tiếng Anh, đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục.
  • Đề nghị các cơ quan quản lý giáo dục, nhà trường và giáo viên phối hợp triển khai các giải pháp trong vòng 1-3 năm tới để đạt hiệu quả bền vững.

Call-to-action: Các nhà quản lý giáo dục và giáo viên cần chủ động áp dụng các biện pháp quản lý và đổi mới phương pháp dạy học theo hướng dẫn để nâng cao chất lượng dạy học môn Tiếng Anh, góp phần phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao cho tương lai.