Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh xã hội hiện đại, văn hóa ứng xử có vai trò quan trọng trong việc hình thành nhân cách và phát triển toàn diện của học sinh. Tại trường Trung học phổ thông Sơn Nam, tỉnh Tuyên Quang, với hơn 1.557 học sinh, trong đó đa số là học sinh dân tộc thiểu số (DTTS) sống ở vùng núi, vùng sâu, vùng xa, việc quản lý hoạt động giáo dục hành vi ứng xử có văn hóa thông qua hoạt động trải nghiệm trở thành một nhiệm vụ cấp thiết. Thực tế cho thấy, mặc dù phần lớn học sinh giữ gìn nề nếp và rèn luyện học tập, vẫn còn tồn tại các hành vi chưa phù hợp như thiếu trung thực, tranh cãi, vi phạm nội quy nhà trường. Mục tiêu nghiên cứu nhằm làm rõ thực trạng quản lý hoạt động giáo dục hành vi ứng xử có văn hóa cho học sinh trường THPT Sơn Nam, đề xuất các biện pháp quản lý hiệu quả thông qua hoạt động trải nghiệm, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện. Nghiên cứu được thực hiện trong năm học 2020-2022, tập trung khảo sát 530 đối tượng gồm cán bộ quản lý, giáo viên, nhân viên và học sinh. Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện qua việc cải thiện chỉ số hài lòng về hành vi ứng xử của học sinh, tăng cường sự phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội, đồng thời xây dựng môi trường học đường văn minh, thân thiện.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và giáo dục hành vi ứng xử có văn hóa. Lý thuyết quản lý nhấn mạnh vai trò của chủ thể quản lý (hiệu trưởng, cán bộ quản lý, giáo viên) trong việc tổ chức, điều phối các hoạt động giáo dục nhằm đạt mục tiêu đề ra. Lý thuyết giáo dục hành vi ứng xử có văn hóa tập trung vào việc hình thành và phát triển nhân cách học sinh thông qua các chuẩn mực ứng xử trong môi trường học đường. Các khái niệm chính bao gồm:

  • Quản lý hoạt động giáo dục hành vi ứng xử có văn hóa: Quá trình tổ chức, điều khiển các hoạt động giáo dục nhằm hình thành hành vi ứng xử phù hợp với chuẩn mực văn hóa trong học sinh.

  • Hành vi ứng xử có văn hóa: Biểu hiện bên ngoài của con người qua thái độ, lời nói, cử chỉ phù hợp với các chuẩn mực xã hội và văn hóa.

  • Hoạt động trải nghiệm: Phương pháp giáo dục giúp học sinh phát triển kỹ năng, nhận thức và thái độ thông qua các hoạt động thực tế, sáng tạo và tương tác.

  • Văn hóa học đường: Tập hợp các chuẩn mực, giá trị và hành vi ứng xử được hình thành và duy trì trong môi trường giáo dục.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa lý luận và thực tiễn. Nguồn dữ liệu chính gồm khảo sát 530 đối tượng (20 cán bộ quản lý, 58 giáo viên, 2 nhân viên, 450 học sinh) tại trường THPT Sơn Nam. Phương pháp chọn mẫu là chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện cho các nhóm đối tượng. Phân tích dữ liệu sử dụng phương pháp thống kê mô tả và phân tích định lượng để đánh giá mức độ nhận thức, thái độ và hành vi ứng xử của học sinh cũng như hiệu quả quản lý của nhà trường. Timeline nghiên cứu kéo dài từ năm 2020 đến 2022, bao gồm các giai đoạn thu thập dữ liệu, xử lý, phân tích và đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức và thái độ của cán bộ quản lý, giáo viên về giáo dục hành vi ứng xử có văn hóa: Khoảng 85% cán bộ quản lý và giáo viên nhận thức rõ tầm quan trọng của giáo dục hành vi ứng xử có văn hóa trong nhà trường. Tuy nhiên, chỉ khoảng 60% đánh giá công tác quản lý hiện tại đạt hiệu quả cao, phản ánh sự cần thiết cải tiến phương pháp quản lý.

  2. Mức độ biểu hiện hành vi ứng xử của học sinh: Khoảng 70% học sinh thể hiện hành vi ứng xử có văn hóa trong giao tiếp với thầy cô và bạn bè, tuy nhiên còn 30% học sinh có biểu hiện chưa phù hợp như tranh cãi, thiếu lễ phép, vi phạm nội quy. Tỉ lệ học sinh vi phạm nội quy nhà trường vẫn duy trì ở mức khoảng 15% mỗi năm.

  3. Hiệu quả hoạt động trải nghiệm trong giáo dục hành vi ứng xử: Các hoạt động trải nghiệm được tổ chức tại trường đã giúp tăng cường kỹ năng giao tiếp, tự nhận thức và khả năng ứng xử của học sinh. Khoảng 75% học sinh tham gia đánh giá hoạt động trải nghiệm là hữu ích và giúp cải thiện hành vi ứng xử.

  4. Yếu tố ảnh hưởng đến quản lý giáo dục hành vi ứng xử: Năng lực quản lý của hiệu trưởng và đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên có ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả công tác giáo dục. Ngoài ra, môi trường gia đình và xã hội, đặc biệt đối với học sinh DTTS, cũng là yếu tố quan trọng tác động đến hành vi ứng xử của học sinh.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy sự phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội trong quản lý giáo dục hành vi ứng xử có văn hóa còn chưa đồng bộ, dẫn đến hiệu quả giáo dục chưa cao. So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, việc áp dụng hoạt động trải nghiệm như một phương pháp giáo dục hành vi ứng xử được đánh giá là phù hợp và hiệu quả trong bối cảnh hiện nay. Biểu đồ thể hiện mức độ hài lòng của học sinh và giáo viên về hoạt động trải nghiệm có thể minh họa rõ nét sự cải thiện qua các năm. Bảng phân tích các yếu tố ảnh hưởng cũng giúp làm rõ vai trò của từng nhân tố trong quản lý giáo dục. Việc nâng cao năng lực quản lý và đổi mới phương pháp giáo dục là cần thiết để đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông hiện nay.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng năng lực quản lý cho cán bộ quản lý và giáo viên: Tổ chức các khóa tập huấn chuyên sâu về quản lý giáo dục hành vi ứng xử có văn hóa, nâng cao kỹ năng tổ chức hoạt động trải nghiệm. Thời gian thực hiện trong vòng 12 tháng, do Sở Giáo dục và Đào tạo phối hợp với trường Đại học Giáo dục tổ chức.

  2. Xây dựng và hoàn thiện chương trình, kế hoạch giáo dục hành vi ứng xử có văn hóa thông qua hoạt động trải nghiệm: Thiết kế nội dung phù hợp với đặc điểm tâm lý học sinh DTTS và vùng miền, đảm bảo tính thực tiễn và toàn diện. Nhà trường chủ trì, triển khai trong năm học tiếp theo.

  3. Đổi mới phương pháp tổ chức, chỉ đạo giáo dục hành vi ứng xử: Áp dụng đa dạng các hình thức như diễn đàn, trò chơi, nêu gương, phân công nhiệm vụ nhằm tăng tính hấp dẫn và hiệu quả giáo dục. Thời gian áp dụng liên tục trong các năm học.

  4. Tăng cường phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội: Xây dựng cơ chế phối hợp chặt chẽ, tổ chức các buổi tọa đàm, hội thảo với phụ huynh và các tổ chức xã hội để nâng cao nhận thức và trách nhiệm chung trong giáo dục hành vi ứng xử. Thực hiện định kỳ hàng năm.

  5. Đảm bảo điều kiện cơ sở vật chất và trang thiết bị phục vụ hoạt động trải nghiệm: Đầu tư trang thiết bị hiện đại, tạo môi trường học tập thân thiện, an toàn và sáng tạo cho học sinh. Nhà trường phối hợp với chính quyền địa phương và các tổ chức hỗ trợ thực hiện trong 2 năm tới.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục: Giúp nâng cao năng lực quản lý, xây dựng kế hoạch và tổ chức các hoạt động giáo dục hành vi ứng xử có văn hóa hiệu quả trong nhà trường.

  2. Giáo viên và nhân viên trường học: Cung cấp kiến thức và phương pháp giáo dục hành vi ứng xử phù hợp với đặc điểm tâm lý học sinh, đặc biệt là học sinh dân tộc thiểu số.

  3. Phụ huynh học sinh: Hiểu rõ vai trò và trách nhiệm trong việc phối hợp với nhà trường giáo dục hành vi ứng xử cho con em, góp phần xây dựng môi trường giáo dục lành mạnh.

  4. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý giáo dục, giáo dục học: Là tài liệu tham khảo quý giá về quản lý hoạt động giáo dục hành vi ứng xử có văn hóa, phương pháp nghiên cứu và đề xuất giải pháp thực tiễn.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao giáo dục hành vi ứng xử có văn hóa lại quan trọng trong trường học?
    Giáo dục hành vi ứng xử có văn hóa giúp hình thành nhân cách, nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, tạo môi trường học đường thân thiện, an toàn và phát triển kỹ năng xã hội cho học sinh.

  2. Hoạt động trải nghiệm đóng vai trò gì trong giáo dục hành vi ứng xử?
    Hoạt động trải nghiệm giúp học sinh phát triển kỹ năng giao tiếp, tự nhận thức và ứng xử phù hợp thông qua các hoạt động thực tế, tăng tính sáng tạo và tự tin trong giao tiếp.

  3. Những yếu tố nào ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý giáo dục hành vi ứng xử?
    Bao gồm năng lực quản lý của hiệu trưởng và đội ngũ giáo viên, môi trường gia đình và xã hội, đặc điểm tâm lý lứa tuổi học sinh, đặc biệt là học sinh dân tộc thiểu số.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động giáo dục hành vi ứng xử?
    Cần đào tạo bồi dưỡng cán bộ quản lý, đổi mới phương pháp giáo dục, xây dựng chương trình phù hợp, tăng cường phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội, đồng thời đảm bảo điều kiện cơ sở vật chất.

  5. Phụ huynh có thể tham gia hỗ trợ giáo dục hành vi ứng xử cho con em như thế nào?
    Phụ huynh cần phối hợp chặt chẽ với nhà trường, tạo môi trường gia đình lành mạnh, giáo dục con em về chuẩn mực ứng xử, tham gia các hoạt động giáo dục và trao đổi thông tin thường xuyên với giáo viên.

Kết luận

  • Văn hóa ứng xử là chuẩn mực xã hội định hướng thái độ và hành vi của học sinh trong môi trường học đường, góp phần phát triển nhân cách toàn diện.
  • Giáo dục hành vi ứng xử có văn hóa cho học sinh THPT thông qua hoạt động trải nghiệm là phương pháp hiệu quả, phù hợp với đặc điểm tâm lý và văn hóa vùng miền.
  • Hiệu quả quản lý giáo dục hành vi ứng xử phụ thuộc vào năng lực của cán bộ quản lý, giáo viên, sự phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội, cùng điều kiện cơ sở vật chất.
  • Các biện pháp đề xuất tập trung vào đào tạo cán bộ, xây dựng chương trình, đổi mới phương pháp và tăng cường phối hợp liên ngành nhằm nâng cao chất lượng giáo dục hành vi ứng xử.
  • Tiếp tục triển khai nghiên cứu và áp dụng các giải pháp trong các năm học tiếp theo để nâng cao hiệu quả giáo dục hành vi ứng xử có văn hóa cho học sinh trường THPT Sơn Nam và các trường tương tự.

Hành động tiếp theo: Các nhà quản lý giáo dục và trường học cần triển khai ngay các giải pháp đề xuất, đồng thời theo dõi, đánh giá định kỳ để điều chỉnh phù hợp, góp phần xây dựng môi trường học đường văn minh, thân thiện và phát triển bền vững.