Tổng quan nghiên cứu

Giáo dục STEM (Khoa học, Công nghệ, Kỹ thuật và Toán học) đã trở thành một xu hướng giáo dục toàn cầu nhằm phát triển năng lực và phẩm chất học sinh, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế. Tại Việt Nam, đặc biệt là các trường Trung học cơ sở (THCS) huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang, giáo dục STEM được triển khai từ năm học 2017-2018 theo chỉ đạo của Bộ Giáo dục và Đào tạo. Tuy nhiên, việc quản lý hoạt động giáo dục STEM trong quá trình dạy học còn nhiều khó khăn, như chưa gắn kết chặt chẽ với chương trình giáo dục phổ thông chính khóa, đội ngũ giáo viên chưa được đào tạo bài bản về phương pháp liên môn, và cơ sở vật chất còn hạn chế.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lý hoạt động giáo dục STEM tại các trường THCS huyện Yên Sơn, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý hiệu quả nhằm nâng cao chất lượng giáo dục STEM trong quá trình dạy học. Nghiên cứu khảo sát khoảng 200 học sinh, 30 cán bộ quản lý và 60 giáo viên tại 5 trường THCS trên địa bàn huyện trong năm học 2020-2021. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ các nhà quản lý giáo dục, giáo viên và các cơ quan chức năng nâng cao hiệu quả triển khai giáo dục STEM, góp phần thực hiện thành công chương trình giáo dục phổ thông mới.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý giáo dục STEM được phát triển trên thế giới và trong nước. Hai khung lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  1. Mô hình quản lý giáo dục STEM theo 4 chức năng cơ bản: Kế hoạch hóa, tổ chức, lãnh đạo và kiểm tra, nhằm đảm bảo hoạt động giáo dục STEM được thực hiện có hệ thống và hiệu quả.

  2. Khung lý thuyết tích hợp STEM của Hội đồng nghiên cứu khoa học giáo dục quốc gia Mỹ (NGSS), gồm ba trụ cột: thực hành khoa học kỹ thuật, khái niệm liên ngành và kiến thức khoa học cốt lõi. Khung này giúp xây dựng các hoạt động dạy học STEM phù hợp với năng lực và trình độ học sinh.

Các khái niệm chính trong nghiên cứu bao gồm: giáo dục STEM, quản lý hoạt động giáo dục STEM, mục tiêu giáo dục STEM, nội dung và hình thức dạy học STEM, phương pháp dạy học tích cực, và điều kiện hỗ trợ (đội ngũ giáo viên, cơ sở vật chất).

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp phối hợp giữa nghiên cứu lý thuyết và thực tiễn:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập dữ liệu sơ cấp qua khảo sát bảng hỏi với 200 học sinh, 30 cán bộ quản lý và 60 giáo viên tại 5 trường THCS huyện Yên Sơn. Dữ liệu thứ cấp được tổng hợp từ các văn bản pháp luật, báo cáo ngành và các nghiên cứu liên quan.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phần mềm SPSS để xử lý và phân tích số liệu thống kê, bao gồm phân tích độ tin cậy thang đo, phân tích mô tả và kiểm định giả thuyết.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được thực hiện trong năm học 2020-2021, bắt đầu từ tháng 9/2020 đến tháng 12/2022, bao gồm các giai đoạn thu thập dữ liệu, phân tích và đề xuất biện pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về mục tiêu giáo dục STEM: Khoảng 85% cán bộ quản lý và giáo viên nhận thức đúng và đầy đủ về mục tiêu của giáo dục STEM, trong khi chỉ có khoảng 70% học sinh hiểu rõ mục tiêu này. Điều này cho thấy sự cần thiết tăng cường truyền thông và hướng dẫn cho học sinh.

  2. Thực trạng tổ chức hình thức dạy học STEM: 60% giáo viên đánh giá việc tổ chức các hoạt động STEM theo hình thức dạy học tích hợp còn hạn chế do thiếu kinh nghiệm và tài liệu hướng dẫn. Học sinh tham gia các câu lạc bộ STEM chiếm khoảng 40%, phản ánh mức độ phổ biến chưa cao.

  3. Quản lý đội ngũ giáo viên: Chỉ 55% giáo viên được tham gia các khóa bồi dưỡng về giáo dục STEM, trong khi 45% còn lại chưa được đào tạo bài bản, ảnh hưởng đến chất lượng dạy học.

  4. Cơ sở vật chất và trang thiết bị: Khoảng 50% trường THCS tại huyện Yên Sơn có phòng học STEM và trang thiết bị tối thiểu theo quy định, còn lại thiếu thốn thiết bị hỗ trợ dạy học thực hành.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những hạn chế trên là do sự thiếu đồng bộ trong công tác quản lý, từ việc xây dựng kế hoạch, phân công giáo viên đến kiểm tra, đánh giá hoạt động giáo dục STEM. So với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, kết quả này tương đồng với thực trạng chung của nhiều địa phương khi mới triển khai giáo dục STEM. Việc thiếu nguồn lực và đào tạo chuyên sâu cho giáo viên là rào cản lớn nhất.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ nhận thức của các nhóm đối tượng về mục tiêu giáo dục STEM, biểu đồ tròn về tỷ lệ giáo viên được bồi dưỡng, và bảng tổng hợp cơ sở vật chất các trường. Những kết quả này nhấn mạnh vai trò quan trọng của công tác quản lý trong việc nâng cao hiệu quả giáo dục STEM, đồng thời khẳng định sự cần thiết của các biện pháp đồng bộ, thiết thực.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường bồi dưỡng chuyên môn cho cán bộ quản lý và giáo viên: Tổ chức các khóa đào tạo, tập huấn về quản lý và phương pháp dạy học STEM định kỳ hàng năm nhằm nâng cao năng lực chuyên môn, đảm bảo 100% giáo viên tham gia trong vòng 2 năm tới. Chủ thể thực hiện là Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện phối hợp với các trường đại học.

  2. Xây dựng kế hoạch quản lý hoạt động giáo dục STEM chi tiết và khả thi: Hiệu trưởng các trường cần xây dựng kế hoạch dạy học STEM cụ thể, phân công nhiệm vụ rõ ràng cho tổ chuyên môn, đảm bảo thực hiện đúng mục tiêu và nội dung chương trình. Thời gian thực hiện trong mỗi năm học.

  3. Đầu tư cơ sở vật chất và trang thiết bị dạy học STEM: Huy động nguồn lực từ ngân sách nhà nước và xã hội hóa để trang bị phòng học STEM, thiết bị thực hành phù hợp với điều kiện địa phương, hoàn thành trong vòng 3 năm tới. Ban giám hiệu nhà trường phối hợp với các cấp quản lý địa phương chịu trách nhiệm.

  4. Tăng cường kiểm tra, giám sát và đánh giá hiệu quả hoạt động giáo dục STEM: Thiết lập hệ thống kiểm tra định kỳ, đánh giá kết quả dạy học STEM, từ đó điều chỉnh kịp thời các hoạt động không hiệu quả. Phòng Giáo dục và Đào tạo chủ trì, phối hợp với hiệu trưởng các trường thực hiện hàng năm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục các cấp: Nhận diện các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý giáo dục STEM, từ đó xây dựng chính sách và kế hoạch phù hợp nhằm nâng cao chất lượng giáo dục STEM tại địa phương.

  2. Giáo viên các trường THCS: Áp dụng các biện pháp quản lý và phương pháp dạy học STEM hiệu quả, nâng cao năng lực chuyên môn và kỹ năng tổ chức hoạt động STEM trong lớp học.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lý giáo dục: Tham khảo cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu và kết quả thực tiễn để phát triển các đề tài nghiên cứu liên quan đến giáo dục STEM và quản lý giáo dục.

  4. Các cơ quan quản lý giáo dục và đào tạo: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng các chương trình đào tạo, bồi dưỡng giáo viên và chính sách hỗ trợ phát triển giáo dục STEM trên phạm vi rộng hơn.

Câu hỏi thường gặp

  1. Giáo dục STEM là gì và tại sao quan trọng?
    Giáo dục STEM là phương pháp giáo dục tích hợp Khoa học, Công nghệ, Kỹ thuật và Toán học nhằm phát triển năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo cho học sinh. Nó quan trọng vì đáp ứng nhu cầu nhân lực chất lượng cao trong kỷ nguyên công nghiệp 4.0.

  2. Những khó khăn chính trong quản lý giáo dục STEM tại các trường THCS là gì?
    Khó khăn gồm thiếu đội ngũ giáo viên được đào tạo bài bản, cơ sở vật chất hạn chế, thiếu tài liệu hướng dẫn và chưa có hệ thống kiểm tra, đánh giá hiệu quả hoạt động STEM.

  3. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động giáo dục STEM?
    Cần tăng cường bồi dưỡng chuyên môn cho giáo viên, xây dựng kế hoạch quản lý chi tiết, đầu tư cơ sở vật chất và thiết lập hệ thống kiểm tra, giám sát thường xuyên.

  4. Vai trò của cán bộ quản lý trong giáo dục STEM là gì?
    Cán bộ quản lý chịu trách nhiệm xây dựng kế hoạch, phân công nhiệm vụ, tổ chức bồi dưỡng, kiểm tra và đánh giá hoạt động giáo dục STEM nhằm đảm bảo thực hiện mục tiêu giáo dục.

  5. Hoạt động trải nghiệm STEM được tổ chức như thế nào?
    Hoạt động trải nghiệm STEM được tổ chức qua câu lạc bộ, dự án nghiên cứu khoa học kỹ thuật, ngày hội STEM, kết hợp giữa học trên lớp và thực hành ngoài giờ nhằm phát triển kỹ năng thực tiễn cho học sinh.

Kết luận

  • Quản lý hoạt động giáo dục STEM tại các trường THCS huyện Yên Sơn còn nhiều hạn chế về nhận thức, đội ngũ giáo viên và cơ sở vật chất.
  • Việc xây dựng kế hoạch quản lý chi tiết, đồng bộ và khả thi là yếu tố then chốt để nâng cao chất lượng giáo dục STEM.
  • Đầu tư bồi dưỡng chuyên môn cho giáo viên và cán bộ quản lý là nhiệm vụ ưu tiên trong giai đoạn tới.
  • Cần tăng cường kiểm tra, giám sát và đánh giá hiệu quả hoạt động giáo dục STEM để kịp thời điều chỉnh, nâng cao hiệu quả.
  • Nghiên cứu đề xuất các biện pháp quản lý cụ thể, khả thi, phù hợp với điều kiện thực tế địa phương, góp phần thực hiện thành công chương trình giáo dục phổ thông mới.

Hành động tiếp theo: Các nhà quản lý giáo dục và hiệu trưởng các trường THCS cần triển khai ngay các biện pháp đề xuất, đồng thời phối hợp với các cơ quan chức năng để tổ chức bồi dưỡng và đầu tư cơ sở vật chất. Để biết thêm chi tiết và hỗ trợ triển khai, liên hệ với Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Yên Sơn.