Tổng quan nghiên cứu

Giáo dục pháp luật (GDPL) cho học sinh trung học phổ thông (THPT) là một nội dung quan trọng trong hệ thống giáo dục phổ thông Việt Nam, đặc biệt trong bối cảnh đổi mới chương trình giáo dục phổ thông 2018. Trường THPT Đào Duy Từ, thành phố Thanh Hóa, với quy mô gần 1800 học sinh và 87 cán bộ giáo viên, là một trong những cơ sở giáo dục trọng điểm của tỉnh Thanh Hóa. Mặc dù GDPL đã được quan tâm và tổ chức thông qua nhiều hình thức như dạy học chính khóa và các hoạt động ngoại khóa, thực tế cho thấy công tác quản lý giáo dục pháp luật còn nhiều hạn chế, chưa phát huy hiệu quả tối đa. Các hoạt động GDPL còn mang tính hình thức, chưa đi sâu vào chiều sâu, thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa các lực lượng giáo dục trong và ngoài nhà trường.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm khảo sát thực trạng quản lý giáo dục pháp luật cho học sinh trường THPT Đào Duy Từ theo hướng trải nghiệm, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả giáo dục pháp luật, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông 2018. Nghiên cứu tập trung trong giai đoạn 2019-2021, với đối tượng khảo sát gồm 30 cán bộ quản lý, 60 giáo viên và 150 học sinh của trường. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc góp phần xây dựng môi trường giáo dục an toàn, lành mạnh, phát triển toàn diện phẩm chất và năng lực công dân cho học sinh THPT.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục, giáo dục pháp luật và hoạt động trải nghiệm. Quản lý giáo dục được hiểu là quá trình tác động có tổ chức, có định hướng của chủ thể quản lý nhằm đạt mục tiêu giáo dục đã đề ra. Giáo dục pháp luật là hoạt động có hệ thống, có kế hoạch nhằm hình thành tri thức, tình cảm và hành vi phù hợp với pháp luật cho học sinh. Hoạt động trải nghiệm, theo John Dewey, là quá trình học tập thông qua thực tiễn, giúp học sinh phát triển năng lực sáng tạo và kỹ năng sống.

Khung lý thuyết còn bao gồm các khái niệm chính: quản lý giáo dục pháp luật, giáo dục pháp luật theo hướng trải nghiệm, vai trò của Hiệu trưởng trong quản lý giáo dục pháp luật, và các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý giáo dục pháp luật. Chương trình giáo dục phổ thông 2018 cũng được xem là cơ sở lý luận quan trọng, nhấn mạnh vai trò của hoạt động trải nghiệm trong giáo dục pháp luật cho học sinh THPT.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa lý thuyết và thực tiễn. Phương pháp điều tra viết được áp dụng với mẫu gồm 30 cán bộ quản lý, 60 giáo viên và 150 học sinh trường THPT Đào Duy Từ. Phương pháp phỏng vấn sâu được thực hiện với cán bộ quản lý và chuyên viên Phòng Giáo dục Trung học của Sở GD&ĐT tỉnh Thanh Hóa để thu thập thông tin bổ sung về thực trạng và khó khăn trong quản lý giáo dục pháp luật. Phương pháp quan sát được sử dụng để đánh giá trực tiếp các hoạt động giáo dục pháp luật tại trường.

Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng phương pháp thống kê toán học, sử dụng phần mềm Excel để xử lý số liệu và vẽ biểu đồ minh họa. Timeline nghiên cứu kéo dài từ năm 2019 đến năm 2021, đảm bảo thu thập dữ liệu đầy đủ và cập nhật. Cỡ mẫu được lựa chọn dựa trên tiêu chí đại diện cho các nhóm đối tượng liên quan, đảm bảo tính khách quan và độ tin cậy của kết quả nghiên cứu.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng quản lý giáo dục pháp luật còn hạn chế: Khoảng 65% cán bộ quản lý và giáo viên cho rằng công tác quản lý giáo dục pháp luật tại trường THPT Đào Duy Từ chưa thường xuyên và chưa có kế hoạch cụ thể. Hơn 70% học sinh phản ánh các hoạt động giáo dục pháp luật mang tính hình thức, thiếu sự hấp dẫn và chưa tạo được sự trải nghiệm thực tế.

  2. Vai trò của Hiệu trưởng trong quản lý chưa phát huy tối đa: Chỉ khoảng 60% cán bộ quản lý đánh giá Hiệu trưởng thực hiện tốt vai trò lập kế hoạch và chỉ đạo giáo dục pháp luật. Việc kiểm tra, đánh giá kết quả giáo dục pháp luật còn thiếu thường xuyên và chưa có hệ thống tiêu chuẩn rõ ràng.

  3. Sự phối hợp giữa các lực lượng giáo dục còn yếu: Khoảng 55% giáo viên và cán bộ quản lý cho biết sự phối hợp giữa nhà trường, gia đình và các tổ chức xã hội trong giáo dục pháp luật chưa chặt chẽ, ảnh hưởng đến hiệu quả giáo dục.

  4. Cơ sở vật chất và nguồn lực hạn chế: Trường chưa đầu tư đầy đủ cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ cho các hoạt động giáo dục pháp luật theo hướng trải nghiệm, chỉ khoảng 40% giáo viên đánh giá cơ sở vật chất đáp ứng được yêu cầu.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên xuất phát từ nhận thức chưa đầy đủ về tầm quan trọng của giáo dục pháp luật theo hướng trải nghiệm, cũng như sự thiếu hụt nguồn lực và cơ chế phối hợp hiệu quả giữa các lực lượng giáo dục. So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, việc tăng cường trải nghiệm thực tế trong giáo dục pháp luật được xem là yếu tố then chốt để nâng cao nhận thức và hành vi pháp luật của học sinh.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ đánh giá của các nhóm đối tượng về hiệu quả quản lý giáo dục pháp luật, cũng như bảng tổng hợp các yếu tố ảnh hưởng chính. Kết quả nghiên cứu khẳng định vai trò quyết định của Hiệu trưởng trong việc xây dựng kế hoạch, tổ chức và kiểm tra các hoạt động giáo dục pháp luật, đồng thời nhấn mạnh sự cần thiết của việc phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường, gia đình và xã hội.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường tuyên truyền nâng cao nhận thức: Tổ chức các buổi tập huấn, hội thảo cho cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh về mục đích, ý nghĩa của giáo dục pháp luật theo hướng trải nghiệm. Mục tiêu đạt 90% cán bộ và giáo viên tham gia trong vòng 6 tháng, do Ban Giám hiệu trường chủ trì.

  2. Xây dựng và thực hiện kế hoạch giáo dục pháp luật theo hướng trải nghiệm: Thiết kế kế hoạch cụ thể, lồng ghép các hoạt động trải nghiệm thực tế trong chương trình học và ngoại khóa. Thời gian triển khai trong năm học tiếp theo, do tổ chuyên môn và giáo viên chủ nhiệm phối hợp thực hiện.

  3. Bồi dưỡng năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm: Tổ chức các khóa đào tạo kỹ năng tổ chức hoạt động trải nghiệm cho giáo viên chủ nhiệm, giáo viên bộ môn và cán bộ Đoàn Thanh niên. Mục tiêu nâng cao năng lực cho ít nhất 80% giáo viên trong vòng 1 năm.

  4. Phát huy vai trò phối hợp giữa các lực lượng giáo dục: Thiết lập cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường, gia đình, công an địa phương và các tổ chức xã hội trong tổ chức giáo dục pháp luật. Xây dựng quy chế phối hợp và tổ chức họp định kỳ 3 tháng/lần, do Ban Giám hiệu và Hội cha mẹ học sinh chủ trì.

  5. Đầu tư cơ sở vật chất và trang thiết bị: Huy động nguồn lực từ ngân sách nhà trường và các nguồn xã hội hóa để nâng cấp phòng học, trang thiết bị phục vụ các hoạt động trải nghiệm giáo dục pháp luật. Kế hoạch đầu tư trong vòng 2 năm tới, do Ban Quản lý cơ sở vật chất trường đảm nhiệm.

  6. Tăng cường kiểm tra, đánh giá: Xây dựng tiêu chuẩn đánh giá kết quả giáo dục pháp luật, tổ chức kiểm tra định kỳ và tổng kết cuối năm học để rút kinh nghiệm và điều chỉnh kế hoạch. Thực hiện thường xuyên, do Ban Giám hiệu và tổ chuyên môn phối hợp thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục: Giúp nâng cao năng lực quản lý giáo dục pháp luật, xây dựng kế hoạch và tổ chức các hoạt động giáo dục pháp luật theo hướng trải nghiệm hiệu quả.

  2. Giáo viên trung học phổ thông: Cung cấp phương pháp và hình thức giáo dục pháp luật sáng tạo, giúp giáo viên chủ động lồng ghép nội dung pháp luật vào môn học và hoạt động ngoại khóa.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành giáo dục: Là tài liệu tham khảo quý giá về quản lý giáo dục pháp luật, hoạt động trải nghiệm và đổi mới chương trình giáo dục phổ thông.

  4. Các cơ quan quản lý giáo dục và tổ chức xã hội: Hỗ trợ xây dựng chính sách, phối hợp tổ chức các hoạt động giáo dục pháp luật cho học sinh, góp phần nâng cao nhận thức pháp luật trong cộng đồng.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý giáo dục pháp luật theo hướng trải nghiệm là gì?
    Là quá trình tác động có tổ chức, có kế hoạch của chủ thể quản lý nhằm kích thích học sinh tham gia trải nghiệm thực tế trong các hoạt động giáo dục pháp luật, từ đó hình thành tri thức, tình cảm và hành vi phù hợp với pháp luật.

  2. Tại sao hoạt động trải nghiệm lại quan trọng trong giáo dục pháp luật?
    Hoạt động trải nghiệm giúp học sinh tiếp cận thực tế, phát triển kỹ năng giải quyết tình huống, nâng cao nhận thức và thái độ tích cực đối với pháp luật, góp phần hình thành nhân cách công dân có trách nhiệm.

  3. Vai trò của Hiệu trưởng trong quản lý giáo dục pháp luật là gì?
    Hiệu trưởng chịu trách nhiệm lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra các hoạt động giáo dục pháp luật, đồng thời phối hợp với các lực lượng giáo dục trong và ngoài nhà trường để đảm bảo hiệu quả giáo dục.

  4. Những khó khăn thường gặp trong quản lý giáo dục pháp luật cho học sinh THPT?
    Bao gồm nhận thức chưa đầy đủ về tầm quan trọng của giáo dục pháp luật, thiếu nguồn lực và cơ sở vật chất, sự phối hợp chưa chặt chẽ giữa các lực lượng giáo dục, và các hoạt động còn mang tính hình thức.

  5. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả giáo dục pháp luật cho học sinh?
    Cần xây dựng kế hoạch cụ thể theo hướng trải nghiệm, bồi dưỡng năng lực cho giáo viên, tăng cường phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội, đầu tư cơ sở vật chất và tổ chức kiểm tra, đánh giá thường xuyên.

Kết luận

  • Quản lý giáo dục pháp luật cho học sinh THPT theo hướng trải nghiệm là giải pháp thiết thực nhằm nâng cao hiệu quả giáo dục pháp luật tại trường THPT Đào Duy Từ.
  • Thực trạng quản lý còn nhiều hạn chế do thiếu kế hoạch cụ thể, phối hợp chưa chặt chẽ và nguồn lực hạn chế.
  • Vai trò của Hiệu trưởng và các lực lượng giáo dục trong và ngoài nhà trường là then chốt để tổ chức các hoạt động giáo dục pháp luật hiệu quả.
  • Đề xuất các biện pháp quản lý bao gồm tăng cường tuyên truyền, xây dựng kế hoạch, bồi dưỡng năng lực, phối hợp liên ngành và đầu tư cơ sở vật chất.
  • Nghiên cứu mở ra hướng phát triển tiếp theo trong việc áp dụng mô hình quản lý giáo dục pháp luật theo hướng trải nghiệm tại các trường THPT khác, góp phần thực hiện thành công chương trình giáo dục phổ thông 2018.

Hành động tiếp theo: Các nhà quản lý và giáo viên cần triển khai ngay các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu, đánh giá để hoàn thiện mô hình quản lý giáo dục pháp luật theo hướng trải nghiệm.