Tổng quan nghiên cứu

Phát triển kỹ năng tiền đọc – viết cho trẻ 5-6 tuổi là một trong những nhiệm vụ quan trọng của giáo dục mầm non nhằm chuẩn bị nền tảng vững chắc cho trẻ bước vào lớp Một. Theo ước tính, khả năng đọc – viết đóng vai trò then chốt trong việc giúp học sinh tiếp thu kiến thức và phát triển toàn diện. Tuy nhiên, hiện nay nhiều trường mầm non chưa chú trọng đúng mức đến việc phát triển kỹ năng này, đặc biệt qua các hoạt động trải nghiệm với sách. Nghiên cứu tập trung khảo sát thực trạng quản lý hoạt động giáo dục phát triển kỹ năng tiền đọc – viết cho trẻ 5-6 tuổi qua hoạt động trải nghiệm với sách tại các trường mầm non công lập trên địa bàn thành phố Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dương trong năm học 2018-2019 và 2019-2020.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng công tác quản lý, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý hiệu quả nhằm nâng cao chất lượng hoạt động giáo dục kỹ năng tiền đọc – viết cho trẻ. Phạm vi nghiên cứu bao gồm 10 hiệu trưởng, 12 phó hiệu trưởng, 100 giáo viên và 90 phụ huynh học sinh tại các trường mầm non công lập trên địa bàn thành phố Thủ Dầu Một. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc góp phần nâng cao nhận thức, năng lực quản lý của cán bộ quản lý và giáo viên, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi cho trẻ phát triển kỹ năng tiền đọc – viết thông qua các hoạt động trải nghiệm với sách, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục mầm non toàn diện.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình giáo dục mầm non nổi bật:

  • Lý thuyết học tập trải nghiệm của David Kolb (2002): Chu trình học tập gồm bốn bước: kinh nghiệm rời rạc, quan sát có suy tưởng, khái niệm hóa và thử nghiệm tích cực, nhấn mạnh vai trò của trải nghiệm trong việc hình thành kiến thức và kỹ năng.
  • Quan điểm của Friedrich Froebel (1898): Trường mầm non là môi trường giáo dục giúp trẻ phát triển toàn diện thông qua hoạt động vui chơi, tương tác xã hội và trải nghiệm thực tiễn.
  • Mô hình quản lý giáo dục theo Trần Kiểm (2012): Quản lý giáo dục bao gồm lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra đánh giá nhằm đạt mục tiêu phát triển giáo dục.
  • Khái niệm kỹ năng tiền đọc – viết: Theo Marie Clay (2005), đây là tập hợp các kỹ năng phát triển dần dần giúp trẻ làm quen với việc đọc và viết thông qua các hành vi như cầm sách, nhận biết chữ cái, phát âm và kể chuyện.

Các khái niệm chính bao gồm: quản lý giáo dục, kỹ năng tiền đọc – viết, hoạt động trải nghiệm, tổ chức hoạt động giáo dục, đánh giá kết quả học tập.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp cả lý luận và thực tiễn:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập từ khảo sát 10 hiệu trưởng, 12 phó hiệu trưởng, 100 giáo viên và 90 phụ huynh học sinh tại các trường mầm non công lập trên địa bàn thành phố Thủ Dầu Một trong năm học 2018-2019 và 2019-2020.
  • Phương pháp thu thập dữ liệu: Sử dụng bảng hỏi, phỏng vấn sâu với cán bộ quản lý, giáo viên và phụ huynh để thu thập thông tin về nhận thức, thực trạng tổ chức và quản lý hoạt động giáo dục phát triển kỹ năng tiền đọc – viết qua trải nghiệm với sách.
  • Phân tích số liệu: Áp dụng phần mềm SPSS để xử lý và phân tích dữ liệu định lượng, kết hợp phân tích nội dung từ các cuộc phỏng vấn nhằm làm rõ các vấn đề còn chưa rõ ràng.
  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được tiến hành trong hai năm học liên tiếp 2018-2019 và 2019-2020, đảm bảo thu thập dữ liệu đầy đủ và đánh giá thực trạng một cách toàn diện.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về vai trò và mục tiêu hoạt động giáo dục phát triển kỹ năng tiền đọc – viết: Khoảng 85% cán bộ quản lý và giáo viên nhận thức đúng về tầm quan trọng của hoạt động trải nghiệm với sách trong phát triển kỹ năng tiền đọc – viết cho trẻ 5-6 tuổi. Tuy nhiên, chỉ khoảng 60% phụ huynh hiểu rõ và phối hợp cùng nhà trường trong việc hỗ trợ trẻ tại nhà.

  2. Thực trạng tổ chức hoạt động trải nghiệm với sách: 70% trường mầm non đã tổ chức các hoạt động trải nghiệm với sách cho trẻ, nhưng chỉ có khoảng 55% hoạt động được tổ chức thường xuyên và có kế hoạch cụ thể. Hình thức tổ chức chủ yếu là đọc sách cùng cô và làm sách thủ công, trong khi các hình thức như ngày hội sách, câu lạc bộ đọc sách còn hạn chế.

  3. Đánh giá và kiểm tra kết quả phát triển kỹ năng: Chỉ khoảng 50% giáo viên thực hiện đánh giá thường xuyên và có hệ thống về kỹ năng tiền đọc – viết của trẻ qua hoạt động trải nghiệm với sách. Việc đánh giá chủ yếu dựa trên quan sát và nhận xét cá nhân, thiếu công cụ đánh giá chuẩn hóa.

  4. Quản lý các điều kiện hỗ trợ: Cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ hoạt động trải nghiệm với sách còn thiếu và chưa đồng bộ, chỉ khoảng 60% trường có thư viện hoặc góc đọc sách được trang bị đầy đủ. Đội ngũ giáo viên có năng lực chuyên môn tốt nhưng cần được bồi dưỡng thêm về phương pháp tổ chức hoạt động trải nghiệm.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy sự quan tâm của cán bộ quản lý và giáo viên đối với hoạt động phát triển kỹ năng tiền đọc – viết là tích cực, phù hợp với các nghiên cứu trong nước và quốc tế về vai trò của trải nghiệm trong giáo dục mầm non. Tuy nhiên, việc tổ chức và quản lý hoạt động còn nhiều hạn chế do thiếu kế hoạch chi tiết, công cụ đánh giá chưa chuẩn hóa và điều kiện vật chất chưa đáp ứng đầy đủ.

So sánh với các nghiên cứu trước đây, tỷ lệ tổ chức hoạt động trải nghiệm thường xuyên ở mức trung bình, thấp hơn so với một số địa phương phát triển. Điều này phản ánh sự cần thiết phải nâng cao năng lực quản lý và đầu tư cơ sở vật chất. Việc phối hợp giữa nhà trường và gia đình chưa chặt chẽ cũng là nguyên nhân làm giảm hiệu quả phát triển kỹ năng tiền đọc – viết cho trẻ.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ nhận thức của các nhóm đối tượng, biểu đồ tần suất tổ chức hoạt động trải nghiệm, bảng tổng hợp kết quả đánh giá kỹ năng của trẻ và biểu đồ đánh giá điều kiện cơ sở vật chất phục vụ hoạt động.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức và năng lực quản lý cho cán bộ quản lý và giáo viên: Tổ chức các khóa bồi dưỡng chuyên sâu về quản lý hoạt động giáo dục phát triển kỹ năng tiền đọc – viết qua trải nghiệm với sách, nhằm nâng cao kỹ năng lập kế hoạch, tổ chức và đánh giá hiệu quả hoạt động. Thời gian thực hiện trong vòng 6 tháng, do Sở Giáo dục và Đào tạo phối hợp với các trường đại học tổ chức.

  2. Xây dựng kế hoạch chi tiết và đa dạng hóa hình thức tổ chức hoạt động trải nghiệm: Các trường cần xây dựng kế hoạch hàng năm, phân công rõ trách nhiệm cho giáo viên, đồng thời tổ chức các hình thức phong phú như ngày hội sách, câu lạc bộ đọc sách, làm sách thủ công để thu hút trẻ. Thời gian triển khai ngay từ đầu năm học.

  3. Đầu tư cơ sở vật chất và trang thiết bị: Nhà trường phối hợp với các cấp quản lý và phụ huynh huy động nguồn lực để xây dựng thư viện, góc đọc sách với sách truyện đa dạng, hình ảnh sinh động, phù hợp với lứa tuổi. Ưu tiên hoàn thành trong vòng 1 năm.

  4. Tăng cường phối hợp giữa nhà trường và gia đình: Xây dựng kênh liên lạc thường xuyên, tổ chức các buổi tập huấn cho phụ huynh về cách hỗ trợ trẻ đọc sách tại nhà, tạo phong trào đọc sách gia đình. Thực hiện liên tục trong năm học.

  5. Xây dựng công cụ đánh giá chuẩn hóa: Phát triển bộ công cụ đánh giá kỹ năng tiền đọc – viết phù hợp với trẻ 5-6 tuổi, giúp giáo viên đánh giá khách quan và có căn cứ để điều chỉnh phương pháp giáo dục. Thời gian nghiên cứu và áp dụng trong 1 năm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục mầm non: Giúp nâng cao năng lực quản lý, xây dựng kế hoạch và tổ chức hoạt động giáo dục phát triển kỹ năng tiền đọc – viết hiệu quả.

  2. Giáo viên mầm non: Cung cấp kiến thức và phương pháp tổ chức hoạt động trải nghiệm với sách, hỗ trợ phát triển kỹ năng tiền đọc – viết cho trẻ.

  3. Phụ huynh học sinh: Hiểu rõ vai trò của gia đình trong việc phối hợp với nhà trường hỗ trợ trẻ phát triển kỹ năng đọc – viết từ sớm.

  4. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý giáo dục, giáo dục mầm non: Là tài liệu tham khảo quý giá về cơ sở lý luận, thực trạng và biện pháp quản lý hoạt động giáo dục kỹ năng tiền đọc – viết qua trải nghiệm với sách.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao kỹ năng tiền đọc – viết quan trọng đối với trẻ 5-6 tuổi?
    Kỹ năng này là nền tảng giúp trẻ làm quen với chữ viết, phát triển vốn từ và khả năng ngôn ngữ, tạo điều kiện thuận lợi cho việc học đọc – viết ở bậc tiểu học, góp phần phát triển toàn diện.

  2. Hoạt động trải nghiệm với sách được tổ chức như thế nào?
    Bao gồm các hình thức như đọc sách cùng cô, làm sách thủ công, trải nghiệm với sách khổ lớn, tổ chức ngày hội sách và câu lạc bộ đọc sách nhằm tạo môi trường học tập sinh động, hấp dẫn.

  3. Những khó khăn chính trong quản lý hoạt động này là gì?
    Thiếu kế hoạch chi tiết, công cụ đánh giá chưa chuẩn hóa, cơ sở vật chất chưa đầy đủ và sự phối hợp chưa chặt chẽ giữa nhà trường và gia đình là những thách thức lớn.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động giáo dục kỹ năng tiền đọc – viết?
    Cần tổ chức bồi dưỡng nâng cao năng lực quản lý cho cán bộ, xây dựng kế hoạch cụ thể, đầu tư cơ sở vật chất, tăng cường phối hợp với phụ huynh và áp dụng công cụ đánh giá chuẩn hóa.

  5. Phụ huynh có thể hỗ trợ con phát triển kỹ năng tiền đọc – viết như thế nào?
    Phụ huynh nên đọc sách cùng con, tạo môi trường đọc sách tại nhà, khuyến khích trẻ kể chuyện, phát âm đúng và phối hợp chặt chẽ với giáo viên để theo dõi tiến bộ của trẻ.

Kết luận

  • Nghiên cứu đã làm rõ thực trạng quản lý hoạt động giáo dục phát triển kỹ năng tiền đọc – viết cho trẻ 5-6 tuổi qua trải nghiệm với sách tại các trường mầm non công lập ở Thủ Dầu Một, Bình Dương.
  • Phát hiện nhiều điểm mạnh về nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên, nhưng còn tồn tại hạn chế về tổ chức, đánh giá và điều kiện vật chất.
  • Đề xuất các biện pháp quản lý thiết thực, bao gồm nâng cao năng lực quản lý, xây dựng kế hoạch chi tiết, đầu tư cơ sở vật chất và tăng cường phối hợp với gia đình.
  • Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục mầm non và chuẩn bị tốt cho trẻ bước vào tiểu học.
  • Khuyến nghị các cơ quan quản lý giáo dục và nhà trường triển khai các biện pháp đề xuất trong vòng 1-2 năm tới để đạt hiệu quả bền vững.

Hãy hành động ngay hôm nay để tạo dựng nền tảng vững chắc cho thế hệ tương lai thông qua việc phát triển kỹ năng tiền đọc – viết cho trẻ mầm non!