Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới giáo dục phổ thông theo hướng phát triển năng lực và phẩm chất người học, hoạt động dạy học môn Toán theo hướng tích hợp tại các trường tiểu học ngày càng được chú trọng. Tại thị xã Tân Uyên, tỉnh Bình Dương, với sự phát triển kinh tế - xã hội nhanh chóng và dân cư đa dạng, việc đổi mới phương pháp dạy học môn Toán nhằm nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học là yêu cầu cấp thiết. Nghiên cứu này tập trung khảo sát thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo hướng tích hợp tại 12 trường tiểu học trên địa bàn thị xã Tân Uyên trong hai năm học 2020-2021 và 2021-2022. Mục tiêu chính là đánh giá thực trạng quản lý, nhận diện những tồn tại, hạn chế và đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả dạy học môn Toán theo hướng tích hợp. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ các nhà quản lý giáo dục và giáo viên tiểu học nâng cao năng lực tổ chức, chỉ đạo và thực hiện dạy học tích hợp, góp phần phát triển năng lực toán học và kỹ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn cho học sinh. Các chỉ số khảo sát cho thấy khoảng 80% cán bộ quản lý và giáo viên nhận thức được tầm quan trọng của dạy học tích hợp, tuy nhiên chỉ khoảng 60% giáo viên nắm chắc nội dung cốt lõi và phương pháp dạy học tích hợp. Thực trạng lập kế hoạch và tổ chức dạy học còn chung chung, chưa đa dạng hình thức và đổi mới phương pháp, ảnh hưởng đến hiệu quả học tập của học sinh.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và dạy học tích hợp. Theo Nguyễn Lộc và cộng sự, quản lý là quá trình tác động có định hướng nhằm giữ ổn định và phát triển đối tượng quản lý. Quản lý nhà trường được hiểu là hoạt động chỉ đạo, điều khiển các hoạt động giáo dục nhằm đạt mục tiêu phát triển giáo dục. Về dạy học tích hợp, UNESCO (1972) định nghĩa đây là cách trình bày các khái niệm khoa học nhằm thể hiện sự thống nhất nội tại, tránh sự phân tách rời rạc giữa các lĩnh vực. Các mô hình dạy học tích hợp phổ biến gồm tích hợp nội bộ môn học, tích hợp đa môn, tích hợp liên môn và tích hợp xuyên môn, trong đó tích hợp liên môn được xem là hình thức kết hợp nhiều môn học thành một môn học mới với chủ đề xuyên suốt. Các phương pháp dạy học tích hợp được áp dụng bao gồm phương pháp gợi mở - vấn đáp, trực quan, nêu và giải quyết vấn đề, hoạt động nhóm, luyện tập thực hành, động não, giảng giải - minh họa và trò chơi học tập. Các khái niệm chính gồm: quản lý hoạt động dạy học, dạy học tích hợp, năng lực toán học, phương pháp dạy học tích hợp, và kiểm tra đánh giá kết quả dạy học tích hợp.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp phân tích lý luận và khảo sát thực tiễn. Nguồn dữ liệu chính gồm: hồ sơ quản lý hoạt động dạy học, phiếu khảo sát ý kiến 288 cán bộ quản lý, tổ trưởng chuyên môn và giáo viên tại 12 trường tiểu học trên địa bàn thị xã Tân Uyên, cùng các cuộc phỏng vấn sâu với cán bộ quản lý và giáo viên có kinh nghiệm. Cỡ mẫu khảo sát gồm 24 cán bộ quản lý, 24 tổ trưởng chuyên môn và 240 giáo viên, được chọn theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện. Phân tích dữ liệu sử dụng phần mềm SPSS 20.0 và Microsoft Excel để tính toán các chỉ số trung bình, độ lệch chuẩn, tỷ lệ phần trăm và kiểm định tương quan Pearson. Thời gian nghiên cứu kéo dài trong hai năm học 2020-2021 và 2021-2022, nhằm đánh giá thực trạng và đề xuất biện pháp quản lý phù hợp với điều kiện thực tế địa phương.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về tầm quan trọng của dạy học tích hợp: Khoảng 80% cán bộ quản lý và giáo viên tại các trường tiểu học thị xã Tân Uyên đánh giá cao vai trò của hoạt động dạy học môn Toán theo hướng tích hợp trong việc phát triển năng lực học sinh. Tuy nhiên, vẫn còn khoảng 20% chưa nhận thức đầy đủ về tầm quan trọng này.

  2. Thực trạng nội dung và phương pháp dạy học tích hợp: Chỉ khoảng 60% giáo viên nắm chắc nội dung cốt lõi và phương pháp dạy học tích hợp. Việc lập kế hoạch dạy học còn chung chung, chưa đa dạng hình thức tổ chức và đổi mới phương pháp, dẫn đến hiệu quả dạy học chưa cao.

  3. Tổ chức và chỉ đạo dạy học tích hợp: Việc tổ chức thực hiện và chỉ đạo dạy học tích hợp tại các trường còn hạn chế về tính chuyên môn và sư phạm. Khoảng 55% giáo viên cho biết chưa được bồi dưỡng đầy đủ về năng lực dạy học tích hợp.

  4. Kiểm tra, đánh giá và điều kiện hỗ trợ: Công tác kiểm tra, đánh giá kết quả dạy học tích hợp chưa thống nhất giữa các trường, ảnh hưởng đến việc đánh giá chính xác năng lực học sinh. Cơ sở vật chất và trang thiết bị phục vụ dạy học tích hợp còn thiếu và chưa đồng bộ, chỉ khoảng 65% trường có đủ thiết bị hỗ trợ.

Thảo luận kết quả

Kết quả khảo sát phản ánh thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo hướng tích hợp tại các trường tiểu học thị xã Tân Uyên còn nhiều hạn chế, đặc biệt trong công tác lập kế hoạch, tổ chức thực hiện và kiểm tra đánh giá. Nguyên nhân chủ yếu do nhận thức chưa đồng đều của cán bộ quản lý và giáo viên, thiếu các chương trình bồi dưỡng chuyên sâu về dạy học tích hợp, cũng như hạn chế về cơ sở vật chất. So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, tình hình tương tự được ghi nhận tại nhiều địa phương khác, cho thấy nhu cầu cấp thiết về nâng cao năng lực quản lý và giảng dạy tích hợp. Việc trình bày dữ liệu qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ nhận thức, năng lực và điều kiện hỗ trợ sẽ giúp minh họa rõ nét các điểm mạnh và hạn chế. Ý nghĩa của nghiên cứu là cung cấp cơ sở khoa học để các nhà quản lý giáo dục xây dựng các chính sách, kế hoạch bồi dưỡng và đầu tư phù hợp nhằm nâng cao chất lượng dạy học môn Toán theo hướng tích hợp, góp phần phát triển toàn diện năng lực học sinh.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức cho lực lượng giáo dục: Tổ chức các hội thảo, tập huấn nâng cao nhận thức về tầm quan trọng và lợi ích của dạy học môn Toán theo hướng tích hợp cho cán bộ quản lý và giáo viên trong vòng 6 tháng tới, do Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Bình Dương chủ trì.

  2. Bồi dưỡng năng lực chuyên môn cho giáo viên: Xây dựng và triển khai chương trình bồi dưỡng chuyên sâu về phương pháp dạy học tích hợp cho giáo viên tiểu học, tập trung vào kỹ năng thiết kế bài giảng và tổ chức hoạt động dạy học tích hợp, thực hiện trong năm học tiếp theo, do Phòng Giáo dục và Đào tạo thị xã Tân Uyên phối hợp với các trường đại học sư phạm.

  3. Xây dựng kế hoạch dạy học tích hợp phù hợp thực tiễn: Các trường tiểu học cần xây dựng kế hoạch dạy học môn Toán theo hướng tích hợp dựa trên đặc điểm học sinh và điều kiện thực tế của nhà trường, cập nhật hàng năm và được giám sát chặt chẽ bởi ban giám hiệu.

  4. Đổi mới phương pháp và hình thức tổ chức dạy học: Khuyến khích giáo viên áp dụng linh hoạt các phương pháp tích cực như hoạt động nhóm, giải quyết vấn đề, trò chơi học tập nhằm tăng cường sự chủ động, sáng tạo của học sinh, triển khai ngay trong các tiết học môn Toán.

  5. Cải tiến công tác kiểm tra, đánh giá: Xây dựng bộ tiêu chí kiểm tra, đánh giá kết quả dạy học tích hợp thống nhất trên toàn địa bàn, đảm bảo đánh giá đúng năng lực và phẩm chất học sinh, áp dụng trong vòng 1 năm tới.

  6. Tăng cường quản lý cơ sở vật chất và trang thiết bị: Đầu tư bổ sung trang thiết bị dạy học hiện đại, phù hợp với yêu cầu dạy học tích hợp, đồng thời quản lý và bảo trì hiệu quả, thực hiện theo kế hoạch 3 năm của các trường tiểu học.

Các biện pháp trên được đánh giá có tính cần thiết và khả thi cao, phù hợp với điều kiện thực tế của thị xã Tân Uyên, góp phần nâng cao chất lượng quản lý và hiệu quả dạy học môn Toán theo hướng tích hợp.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục: Hiệu trưởng, phó hiệu trưởng và cán bộ quản lý các phòng giáo dục có thể sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách, kế hoạch quản lý dạy học tích hợp phù hợp với đặc điểm địa phương, nâng cao hiệu quả quản lý giáo dục tiểu học.

  2. Giáo viên tiểu học: Đặc biệt là giáo viên dạy môn Toán, có thể tham khảo các phương pháp, hình thức tổ chức dạy học tích hợp và các biện pháp nâng cao năng lực chuyên môn để áp dụng hiệu quả trong giảng dạy.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên cao học ngành quản lý giáo dục: Luận văn cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý hoạt động dạy học tích hợp, là tài liệu tham khảo quý giá cho các nghiên cứu tiếp theo trong lĩnh vực đổi mới phương pháp dạy học và quản lý giáo dục.

  4. Các cơ quan quản lý giáo dục cấp tỉnh và địa phương: Có thể vận dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng các chương trình bồi dưỡng, đầu tư cơ sở vật chất và phát triển chương trình giáo dục tích hợp phù hợp với yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông.

Câu hỏi thường gặp

  1. Dạy học môn Toán theo hướng tích hợp là gì?
    Dạy học môn Toán theo hướng tích hợp là quá trình kết hợp kiến thức, kỹ năng từ môn Toán với các môn học khác hoặc các lĩnh vực liên quan nhằm giúp học sinh phát triển năng lực vận dụng kiến thức vào thực tiễn. Ví dụ, tích hợp Toán với Tự nhiên và Xã hội để giải quyết các vấn đề thực tế.

  2. Tại sao cần quản lý hoạt động dạy học tích hợp?
    Quản lý giúp đảm bảo hoạt động dạy học tích hợp được tổ chức hiệu quả, phù hợp với mục tiêu giáo dục, đồng thời hỗ trợ giáo viên trong việc thiết kế và thực hiện bài giảng, kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh.

  3. Những khó khăn phổ biến trong quản lý dạy học tích hợp là gì?
    Khó khăn thường gặp gồm nhận thức chưa đồng đều của cán bộ quản lý và giáo viên, thiếu chương trình bồi dưỡng chuyên sâu, hạn chế về cơ sở vật chất và trang thiết bị, cũng như thiếu sự thống nhất trong kiểm tra, đánh giá.

  4. Các phương pháp dạy học tích hợp hiệu quả là gì?
    Các phương pháp hiệu quả gồm gợi mở - vấn đáp, trực quan, nêu và giải quyết vấn đề, hoạt động nhóm, luyện tập thực hành, động não và trò chơi học tập, giúp học sinh chủ động, sáng tạo và phát triển kỹ năng vận dụng kiến thức.

  5. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý dạy học tích hợp tại trường tiểu học?
    Cần nâng cao nhận thức và năng lực chuyên môn cho cán bộ quản lý và giáo viên, xây dựng kế hoạch dạy học phù hợp, đổi mới phương pháp và hình thức tổ chức, cải tiến công tác kiểm tra đánh giá, đồng thời tăng cường đầu tư cơ sở vật chất và trang thiết bị hỗ trợ.

Kết luận

  • Quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo hướng tích hợp tại các trường tiểu học thị xã Tân Uyên đã được quan tâm nhưng còn nhiều hạn chế về nhận thức, phương pháp và điều kiện thực hiện.
  • Khoảng 80% cán bộ quản lý và giáo viên nhận thức được tầm quan trọng của dạy học tích hợp, nhưng chỉ 60% nắm chắc nội dung và phương pháp.
  • Công tác lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra đánh giá còn chưa đồng bộ và hiệu quả, ảnh hưởng đến chất lượng dạy học.
  • Đề xuất 6 biện pháp quản lý thiết thực, có tính khả thi cao nhằm nâng cao hiệu quả dạy học môn Toán theo hướng tích hợp trong thời gian tới.
  • Nghiên cứu là cơ sở khoa học quan trọng để các nhà quản lý giáo dục và giáo viên tiểu học cải tiến công tác quản lý và giảng dạy, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học tại địa phương.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan quản lý giáo dục và nhà trường cần triển khai ngay các biện pháp đề xuất, đồng thời tổ chức đánh giá định kỳ để điều chỉnh phù hợp, đảm bảo mục tiêu phát triển năng lực học sinh được thực hiện hiệu quả.