Tổng quan nghiên cứu

Đào tạo nghề cho lao động nông thôn là một trong những nhiệm vụ trọng tâm được xác định trong các nghị quyết và chỉ thị của Đảng, cũng như các quyết định của Thủ tướng Chính phủ. Từ năm 2010 đến 2016, đã có trên 5 triệu lao động nông thôn được học nghề, trong đó khoảng 3,5 triệu người được đào tạo theo Đề án “Đào tạo nghề cho lao động nông thôn đến năm 2020”. Tỉ lệ lao động nông nghiệp trong tổng lao động xã hội dự kiến giảm xuống còn khoảng 40% vào năm 2020, trong khi tỉ lệ lao động qua đào tạo nghề đạt khoảng 65-70%, với 25% có bằng cấp, chứng chỉ. Mục tiêu của công tác đào tạo nghề giai đoạn 2016-2020 là nâng cao hiệu quả đào tạo nghề, tạo việc làm mới và tăng thu nhập cho lao động nông thôn, góp phần tái cơ cấu ngành nông nghiệp và xây dựng nông thôn mới.

Huyện Tân Biên, tỉnh Tây Ninh, là vùng sâu biên giới với dân số khoảng 27.110 người, chủ yếu sống bằng nghề nông. Đến cuối năm 2016, tổng số lao động đã qua đào tạo nghề trên địa bàn là 19.577 người, chiếm 33,78% trong độ tuổi lao động. Mặc dù công tác đào tạo nghề đã thu hút sự quan tâm của hệ thống chính trị và các lực lượng địa phương, nhưng vẫn còn nhiều hạn chế như thiếu tính đồng bộ, phối hợp chưa chặt chẽ giữa các cơ quan, công tác kiểm tra giám sát chưa thường xuyên, và nhận thức của một số lao động về học nghề còn hạn chế.

Luận văn nhằm nghiên cứu thực trạng quản lý nhà nước về đào tạo nghề cho lao động nông thôn của UBND huyện Tân Biên, đánh giá hiệu quả, chỉ ra hạn chế và nguyên nhân, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả công tác quản lý nhà nước trong lĩnh vực này. Nghiên cứu có phạm vi từ năm 2015 đến nay, tập trung trên địa bàn huyện Tân Biên, với mục tiêu góp phần nâng cao chất lượng nguồn nhân lực địa phương, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý nhà nước và đào tạo nghề, trong đó có:

  • Lý thuyết quản lý nhà nước: Quản lý nhà nước là hoạt động điều chỉnh xã hội có mục đích, sử dụng quyền lực nhà nước và pháp luật để điều chỉnh hành vi của cá nhân, tổ chức nhằm phục vụ lợi ích chung và phát triển xã hội. Quản lý nhà nước về đào tạo nghề bao gồm xây dựng chính sách, kế hoạch, tổ chức thực hiện, kiểm tra giám sát và đánh giá hiệu quả.

  • Lý thuyết đào tạo nghề: Đào tạo nghề là quá trình trang bị kiến thức, kỹ năng và thái độ nghề nghiệp cho người học để họ có thể tìm kiếm việc làm hoặc tự tạo việc làm. Mục tiêu đào tạo nghề cho lao động nông thôn là nâng cao năng lực lao động, chuyển dịch cơ cấu lao động, góp phần phát triển kinh tế nông thôn.

Các khái niệm chính bao gồm: đào tạo nghề, lao động nông thôn, hiệu quả đào tạo nghề, quản lý nhà nước về đào tạo nghề, chính sách đào tạo nghề, và nguồn lực đào tạo nghề.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng kết hợp các phương pháp nghiên cứu sau:

  • Phương pháp khảo cứu tài liệu: Thu thập và phân tích các tài liệu, báo cáo, số liệu thống kê về đào tạo nghề cho lao động nông thôn, các chính sách của Đảng, Nhà nước, UBND tỉnh Tây Ninh và huyện Tân Biên. Tài liệu được lấy từ niên giám thống kê huyện năm 2016, các tạp chí chuyên ngành, báo cáo sơ kết, tổng kết.

  • Phương pháp điều tra xã hội học: Phỏng vấn sâu một số lao động nông thôn và cán bộ tham gia đào tạo nghề để hiểu rõ thực trạng và quan điểm. Đồng thời, khảo sát bằng phiếu điều tra với 210 học viên đã được đào tạo nghề trên địa bàn huyện Tân Biên nhằm thu thập dữ liệu định lượng.

  • Phương pháp thống kê và phân tích số liệu: Sử dụng các kỹ thuật phân tổ, số tương đối, số bình quân, so sánh để đánh giá sự biến động của các chỉ tiêu nghiên cứu qua các năm. Phân tích dữ liệu được hỗ trợ bởi công cụ tin học nhằm đảm bảo tính chính xác và khách quan.

  • Phương pháp phân tích so sánh: So sánh kết quả đào tạo nghề và quản lý nhà nước tại huyện Tân Biên với các địa phương khác như tỉnh Đắk Lắk, Kiên Giang để rút ra bài học kinh nghiệm và đề xuất giải pháp phù hợp.

Thời gian nghiên cứu tập trung từ năm 2015 đến nay, với cỡ mẫu khảo sát 210 học viên, lựa chọn theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện cho đối tượng lao động nông thôn trên địa bàn.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tỉ lệ lao động nông thôn được đào tạo nghề tại huyện Tân Biên đạt 33,78% trong độ tuổi lao động, thấp hơn mục tiêu chung của tỉnh và quốc gia. Tổng số lao động đã qua đào tạo là 19.577 người trên tổng số 57.951 người trong độ tuổi lao động.

  2. Hiệu quả đào tạo nghề còn hạn chế: Khoảng 80% số người học nghề có việc làm mới hoặc tiếp tục làm nghề cũ nhưng thu nhập và năng suất lao động chưa tăng đáng kể. Tỉ lệ lao động làm đúng nghề đào tạo phân theo ngành nông nghiệp, công nghiệp và dịch vụ chưa đạt kỳ vọng, đặc biệt các ngành phi nông nghiệp còn thấp.

  3. Công tác quản lý nhà nước về đào tạo nghề còn nhiều hạn chế: Việc xây dựng kế hoạch đào tạo nghề chưa sát với nhu cầu thực tế của lao động và thị trường lao động; công tác thống kê, thông tin về tổ chức và hoạt động đào tạo nghề chưa đầy đủ; bộ máy quản lý còn thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan; công tác thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm chưa thường xuyên.

  4. Nguồn lực đầu tư cho đào tạo nghề chưa đáp ứng yêu cầu: Cơ sở vật chất, trang thiết bị đào tạo còn thiếu và lạc hậu; đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý đào tạo nghề chưa đủ về số lượng và chất lượng; kinh phí đầu tư từ ngân sách và xã hội hóa còn hạn chế.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên xuất phát từ nhiều yếu tố. Thứ nhất, đặc điểm kinh tế - xã hội của huyện Tân Biên là vùng sâu, vùng biên giới với dân cư chủ yếu làm nông nghiệp truyền thống, nên nhu cầu và nhận thức về đào tạo nghề còn hạn chế. Thứ hai, công tác quản lý nhà nước chưa thực sự đồng bộ và hiệu quả, dẫn đến việc lập kế hoạch và triển khai đào tạo nghề chưa phù hợp với thực tế. Thứ ba, nguồn lực đầu tư cho đào tạo nghề chưa được huy động đầy đủ, ảnh hưởng đến chất lượng đào tạo.

So sánh với các địa phương như Đắk Lắk và Kiên Giang, nơi có sự phối hợp chặt chẽ giữa các ngành, sự đầu tư cơ sở vật chất và đội ngũ giáo viên được chú trọng hơn, cho thấy hiệu quả đào tạo nghề cao hơn. Điều này khẳng định vai trò quan trọng của quản lý nhà nước trong việc điều phối nguồn lực và tổ chức thực hiện đào tạo nghề.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tỉ lệ lao động nông thôn được đào tạo nghề qua các năm, bảng so sánh tỉ lệ có việc làm sau đào tạo giữa các ngành nghề, và biểu đồ đánh giá mức độ hài lòng của học viên về chất lượng đào tạo.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Lập kế hoạch đào tạo nghề sát với nhu cầu thực tế: Cần tiến hành điều tra, khảo sát và dự báo nhu cầu đào tạo nghề dựa trên đặc điểm kinh tế - xã hội của huyện Tân Biên, đồng thời cập nhật danh mục nghề đào tạo phù hợp với xu hướng phát triển kinh tế địa phương. Thời gian thực hiện trong vòng 1 năm, do UBND huyện chủ trì phối hợp với các sở, ngành liên quan.

  2. Tăng cường chỉ đạo và phối hợp liên ngành: Thiết lập cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa các phòng ban, UBND các xã và các cơ sở đào tạo nghề để triển khai đồng bộ công tác đào tạo nghề. Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, tư vấn học nghề và việc làm cho lao động nông thôn. Thực hiện thường xuyên, liên tục trong các năm tới, do UBND huyện và các ngành chức năng đảm nhiệm.

  3. Huy động và quản lý hiệu quả nguồn lực xã hội hóa: Khuyến khích doanh nghiệp, tổ chức xã hội tham gia đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị và hỗ trợ đào tạo nghề. Tăng cường quản lý, giám sát việc sử dụng kinh phí đảm bảo hiệu quả và minh bạch. Thời gian triển khai trong 2 năm, do UBND huyện phối hợp với Sở Lao động - Thương binh và Xã hội thực hiện.

  4. Nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý đào tạo nghề: Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ sư phạm và kỹ năng quản lý cho đội ngũ cán bộ, giáo viên. Xây dựng chính sách thu hút và giữ chân nhân lực chất lượng cao. Thực hiện trong 3 năm, do Sở Lao động - Thương binh và Xã hội và UBND huyện phối hợp thực hiện.

  5. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra và giám sát: Thiết lập hệ thống kiểm tra, giám sát thường xuyên việc thực hiện các hoạt động đào tạo nghề, xử lý kịp thời các vi phạm, đảm bảo chất lượng và hiệu quả đào tạo. Thực hiện liên tục, do UBND huyện và các cơ quan chức năng đảm nhiệm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước các cấp: Giúp hiểu rõ thực trạng, hạn chế và giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về đào tạo nghề cho lao động nông thôn, từ đó xây dựng chính sách phù hợp và tổ chức thực hiện hiệu quả.

  2. Các cơ sở đào tạo nghề và giáo viên: Cung cấp thông tin về nhu cầu đào tạo, chất lượng đào tạo và các yếu tố ảnh hưởng, giúp cải tiến chương trình, phương pháp giảng dạy và nâng cao chất lượng đào tạo.

  3. Doanh nghiệp và tổ chức xã hội: Hiểu rõ vai trò và cơ hội tham gia vào công tác đào tạo nghề, từ đó phối hợp hiệu quả với các cơ quan quản lý và cơ sở đào tạo để phát triển nguồn nhân lực địa phương.

  4. Lao động nông thôn và người học nghề: Nắm bắt các chính sách hỗ trợ, điều kiện và trách nhiệm khi tham gia đào tạo nghề, giúp lựa chọn nghề phù hợp, nâng cao kỹ năng và cơ hội việc làm.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao tỉ lệ lao động nông thôn được đào tạo nghề ở Tân Biên còn thấp?
    Do đặc điểm vùng sâu, vùng biên giới với dân cư chủ yếu làm nông nghiệp truyền thống, nhận thức về học nghề còn hạn chế, cùng với công tác quản lý và nguồn lực đầu tư chưa đồng bộ.

  2. Hiệu quả đào tạo nghề được đánh giá như thế nào?
    Hiệu quả được đánh giá qua tỉ lệ lao động có việc làm đúng nghề sau đào tạo, mức tăng thu nhập, năng suất lao động và sự hài lòng của học viên. Ở Tân Biên, khoảng 80% học viên có việc làm mới hoặc tiếp tục làm nghề cũ nhưng thu nhập chưa tăng nhiều.

  3. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý nhà nước về đào tạo nghề là gì?
    Bao gồm đặc điểm kinh tế - xã hội địa phương, chính sách pháp luật của Nhà nước, hệ thống quản lý và bộ máy tổ chức, nguồn lực đầu tư và chất lượng cơ sở đào tạo.

  4. Làm thế nào để nâng cao chất lượng đào tạo nghề?
    Cần cải tiến chương trình đào tạo sát với thực tế, nâng cao trình độ đội ngũ giáo viên, đầu tư cơ sở vật chất, tăng cường kiểm tra giám sát và phối hợp liên ngành hiệu quả.

  5. Ai là chủ thể chịu trách nhiệm chính trong quản lý đào tạo nghề ở huyện Tân Biên?
    UBND huyện Tân Biên là chủ thể chính, phối hợp với các phòng ban chuyên môn, UBND các xã và các cơ sở đào tạo nghề để tổ chức thực hiện công tác đào tạo nghề cho lao động nông thôn.

Kết luận

  • Đào tạo nghề cho lao động nông thôn tại huyện Tân Biên đạt tỉ lệ 33,78%, còn thấp so với mục tiêu đề ra.
  • Hiệu quả đào tạo nghề chưa cao, với nhiều học viên chưa có việc làm đúng nghề hoặc thu nhập chưa cải thiện đáng kể.
  • Công tác quản lý nhà nước còn nhiều hạn chế về lập kế hoạch, phối hợp liên ngành, nguồn lực đầu tư và kiểm tra giám sát.
  • Luận văn đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về đào tạo nghề, bao gồm lập kế hoạch sát thực tế, tăng cường phối hợp, huy động nguồn lực, nâng cao chất lượng đội ngũ và tăng cường kiểm tra.
  • Các bước tiếp theo cần triển khai ngay các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và đối tượng để hoàn thiện công tác đào tạo nghề cho lao động nông thôn.

Kêu gọi hành động: Các cơ quan quản lý, cơ sở đào tạo và cộng đồng lao động cần phối hợp chặt chẽ để thực hiện hiệu quả các giải pháp, góp phần phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững tại huyện Tân Biên và các vùng nông thôn khác.