Tổng quan nghiên cứu

An toàn thực phẩm (ATTP) là vấn đề cấp bách, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe cộng đồng và sự phát triển kinh tế - xã hội. Tại thành phố Tam Kỳ, tỉnh Quảng Nam, với dân số khoảng 126.097 người năm 2023, sự phát triển nhanh chóng của các ngành dịch vụ, công nghiệp và kinh doanh ăn uống đã đặt ra nhiều thách thức trong công tác quản lý ATTP. Tỷ lệ cơ sở sản xuất, kinh doanh thực phẩm đạt tiêu chuẩn ATTP tăng từ 72% năm 2019 lên 82,5% năm 2023, tuy nhiên số cơ sở vi phạm cũng tăng từ 0,28% lên 16,5% trong cùng giai đoạn. Đặc biệt, năm 2023 không ghi nhận vụ ngộ độc thực phẩm (NĐTP) nào, cho thấy hiệu quả bước đầu của công tác quản lý. Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng, phân tích các tồn tại, hạn chế và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý ATTP trên địa bàn thành phố Tam Kỳ trong giai đoạn 2019-2023, với tầm nhìn đến năm 2030. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc bảo vệ sức khỏe người dân, đảm bảo an ninh lương thực và thúc đẩy phát triển kinh tế bền vững tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý nhà nước về an toàn thực phẩm, bao gồm:

  • Khái niệm an toàn thực phẩm: Đảm bảo thực phẩm không gây hại cho sức khỏe người tiêu dùng, kiểm soát các yếu tố vi sinh, hóa chất và vật lý trong suốt chuỗi cung ứng.
  • Quản lý nhà nước về ATTP: Hệ thống các quy định, chính sách và cơ quan quản lý nhằm đảm bảo thực phẩm được sản xuất, chế biến, lưu thông và tiêu thụ an toàn.
  • Mô hình quản lý ATTP toàn diện: Bao gồm ban hành văn bản pháp luật, tổ chức bộ máy quản lý, tuyên truyền, cấp giấy chứng nhận đủ điều kiện, thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm.
  • Khái niệm về truyền thông và giáo dục ATTP: Tăng cường nhận thức cộng đồng và doanh nghiệp về tầm quan trọng của ATTP thông qua các chương trình tuyên truyền đa dạng.

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Sử dụng số liệu thứ cấp từ các văn bản quy phạm pháp luật, báo cáo của cơ quan quản lý nhà nước về ATTP trên địa bàn Tam Kỳ giai đoạn 2019-2023; kết hợp phỏng vấn trực tiếp 100 đối tượng gồm cán bộ quản lý và chủ cơ sở sản xuất, kinh doanh thực phẩm.
  • Phương pháp thu thập số liệu sơ cấp: Phỏng vấn trực tiếp với bộ câu hỏi chuẩn, chọn mẫu 50 cán bộ quản lý và 50 cơ sở kinh doanh thực phẩm.
  • Phương pháp phân tích số liệu: Thống kê mô tả để tổng hợp, trình bày và phân tích các đặc điểm, xu hướng; phương pháp so sánh để đánh giá sự thay đổi qua các năm và so sánh với tiêu chuẩn quản lý.
  • Timeline nghiên cứu: Thu thập và phân tích dữ liệu từ năm 2019 đến 2023, đề xuất giải pháp và tổ chức thực hiện đến năm 2030.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng ban hành văn bản pháp luật về ATTP: UBND thành phố Tam Kỳ đã ban hành khoảng 300 văn bản chỉ đạo, kế hoạch và hướng dẫn từ 2019 đến 2023. Tỷ lệ đồng ý về việc các văn bản tuân thủ pháp luật đạt 92% ở nhóm cán bộ quản lý và 86% ở nhóm cơ sở kinh doanh. Tuy nhiên, 26% cơ sở cho rằng ý kiến của họ chưa được tiếp thu đầy đủ trong các văn bản.

  2. Tổ chức bộ máy quản lý ATTP: Bộ máy quản lý được đánh giá gọn nhẹ và phối hợp nhịp nhàng với tỷ lệ đồng ý trên 84%. Thời gian giải quyết thủ tục hành chính đã được rút ngắn, với 84% cơ sở đồng ý về cải thiện này. Tuy nhiên, 20% cơ sở vẫn gặp khó khăn do thủ tục còn phức tạp, đặc biệt trong việc nộp hồ sơ trực tuyến.

  3. Công tác tuyên truyền về ATTP: Trong giai đoạn 2019-2023, thành phố tổ chức 47 cuộc nói chuyện với hơn 1.141 lượt người tham dự, 5 lớp tập huấn năm 2023 với 750 người dự. Tỷ lệ quan tâm đến thông tin ATTP đạt 92% ở cán bộ và 90% ở cơ sở kinh doanh. Tuy nhiên, mức độ lan tỏa thông tin còn hạn chế, với 14-24% không chia sẻ thông tin do nội dung chưa phong phú.

  4. Cấp và quản lý Giấy chứng nhận đủ điều kiện ATTP: Việc cấp GCN được thực hiện qua Bộ phận Tiếp nhận và trả kết quả của thành phố, giúp minh bạch và nâng cao trách nhiệm của các cơ sở. Tuy nhiên, một số cơ sở quy mô nhỏ gặp khó khăn trong việc đáp ứng các tiêu chuẩn do hạn chế về nguồn lực.

Thảo luận kết quả

Các kết quả cho thấy công tác quản lý ATTP tại Tam Kỳ đã có nhiều chuyển biến tích cực, đặc biệt trong việc tăng tỷ lệ cơ sở đạt chuẩn và giảm số vụ ngộ độc thực phẩm. Việc ban hành văn bản pháp luật và tổ chức bộ máy quản lý được thực hiện nghiêm túc, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý. Tuy nhiên, sự chưa đồng bộ và thiếu linh hoạt trong một số văn bản gây khó khăn cho cơ sở sản xuất, kinh doanh, nhất là các hộ nhỏ lẻ. Công tác tuyên truyền mặc dù đa dạng về hình thức nhưng chưa đủ liên tục và chưa phân nhóm đối tượng hiệu quả, dẫn đến hạn chế trong việc nâng cao nhận thức toàn diện. Thủ tục hành chính dù đã cải thiện nhưng vẫn còn rườm rà, ảnh hưởng đến sự tuân thủ của các cơ sở. Các dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng tỷ lệ cơ sở đạt chuẩn, bảng so sánh số vụ NĐTP qua các năm và biểu đồ đánh giá mức độ hài lòng về thủ tục hành chính.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện hệ thống văn bản pháp luật về ATTP: Rà soát, điều chỉnh các quy định để đảm bảo tính đồng bộ, rõ ràng và phù hợp với điều kiện thực tế của Tam Kỳ. Thời gian thực hiện: 2024-2025. Chủ thể: UBND thành phố phối hợp Sở Y tế, Sở Công Thương.

  2. Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng cán bộ quản lý ATTP: Tổ chức các khóa tập huấn nâng cao năng lực, cập nhật quy định mới cho cán bộ công chức. Mục tiêu: 100% cán bộ liên quan được đào tạo định kỳ hàng năm. Chủ thể: Trung tâm Y tế thành phố, Phòng Kinh tế.

  3. Đẩy mạnh công tác tuyên truyền đa dạng và liên tục: Phát triển nội dung truyền thông sinh động, phân nhóm đối tượng cụ thể, sử dụng mạng xã hội và các phương tiện truyền thông hiện đại. Mục tiêu: Tăng 20% tỷ lệ chia sẻ thông tin về ATTP trong cộng đồng trong 2 năm tới. Chủ thể: Trung tâm Văn hóa – Thể thao và Truyền thông, UBND xã, phường.

  4. Đơn giản hóa thủ tục hành chính và hỗ trợ cơ sở nhỏ lẻ: Áp dụng công nghệ số để giảm bớt giấy tờ, hỗ trợ kỹ thuật cho các cơ sở nhỏ trong việc đăng ký, cấp GCN. Mục tiêu: Giảm 30% thời gian xử lý hồ sơ trong năm 2024. Chủ thể: Văn phòng HĐND&UBND thành phố, Phòng Kinh tế.

  5. Tăng cường thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm: Thiết lập kế hoạch kiểm tra định kỳ và đột xuất, xử lý nghiêm các vi phạm để nâng cao tính răn đe. Chủ thể: Ban chỉ đạo liên ngành ATTP thành phố, Công an thành phố. Thời gian: liên tục từ 2024.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước về ATTP: Giúp hiểu rõ thực trạng, cơ sở pháp lý và giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý tại địa phương, phục vụ công tác hoạch định chính sách.

  2. Chủ cơ sở sản xuất, kinh doanh thực phẩm: Nắm bắt các quy định pháp luật, quy trình cấp giấy chứng nhận và các yêu cầu về ATTP để tuân thủ và nâng cao chất lượng sản phẩm.

  3. Sinh viên, học viên cao học ngành Quản lý kinh tế, An toàn thực phẩm: Tài liệu tham khảo bổ ích về nghiên cứu thực tiễn, phương pháp nghiên cứu và phân tích dữ liệu trong lĩnh vực quản lý ATTP.

  4. Các tổ chức, doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực thực phẩm: Hiểu rõ các thách thức và cơ hội trong quản lý ATTP, từ đó xây dựng chiến lược kinh doanh phù hợp, đảm bảo an toàn và phát triển bền vững.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao quản lý an toàn thực phẩm lại quan trọng đối với thành phố Tam Kỳ?
    Quản lý ATTP giúp bảo vệ sức khỏe cộng đồng, giảm thiểu các vụ ngộ độc thực phẩm, đồng thời góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội ổn định. Tam Kỳ với dân số hơn 126.000 người và sự phát triển nhanh của các ngành dịch vụ, công nghiệp cần đảm bảo thực phẩm an toàn để duy trì niềm tin người tiêu dùng.

  2. Các cơ quan nào chịu trách nhiệm quản lý ATTP tại Tam Kỳ?
    UBND thành phố là cơ quan quản lý tổng thể, phối hợp với Ban chỉ đạo liên ngành ATTP, Trung tâm Y tế, Phòng Kinh tế, Phòng Văn hóa - Thông tin, UBND các xã, phường và các đơn vị liên quan để thực hiện công tác quản lý, kiểm tra và tuyên truyền.

  3. Những khó khăn chính trong công tác quản lý ATTP tại Tam Kỳ là gì?
    Bao gồm sự chưa đồng bộ trong văn bản pháp luật, thủ tục hành chính còn phức tạp, nguồn lực hạn chế ở các cơ sở nhỏ, công tác tuyên truyền chưa liên tục và chưa phân nhóm đối tượng hiệu quả, cũng như sự phối hợp giữa các cơ quan đôi khi chưa nhịp nhàng.

  4. Làm thế nào để các cơ sở sản xuất, kinh doanh thực phẩm có thể tuân thủ tốt hơn các quy định về ATTP?
    Cần tăng cường đào tạo, hướng dẫn cụ thể, đơn giản hóa thủ tục hành chính, hỗ trợ kỹ thuật và tài chính cho các cơ sở nhỏ, đồng thời nâng cao nhận thức qua các chương trình tuyên truyền đa dạng và liên tục.

  5. Các giải pháp đề xuất trong luận văn có thể được triển khai trong thời gian bao lâu?
    Các giải pháp được đề xuất có thể triển khai trong giai đoạn 2024-2025 với tầm nhìn đến năm 2030 nhằm hoàn thiện hệ thống quản lý ATTP, nâng cao hiệu quả và bền vững trong công tác bảo đảm an toàn thực phẩm tại thành phố Tam Kỳ.

Kết luận

  • Quản lý an toàn thực phẩm tại thành phố Tam Kỳ đã đạt được nhiều kết quả tích cực, đặc biệt là tăng tỷ lệ cơ sở đạt chuẩn và giảm số vụ ngộ độc thực phẩm.
  • Hệ thống văn bản pháp luật và bộ máy quản lý được xây dựng và vận hành tương đối hiệu quả, tuy nhiên vẫn còn tồn tại các hạn chế về tính đồng bộ và phù hợp thực tiễn.
  • Công tác tuyên truyền và đào tạo cán bộ đã góp phần nâng cao nhận thức, nhưng cần được đẩy mạnh và đổi mới về hình thức để tăng cường hiệu quả.
  • Thủ tục hành chính đã được cải thiện nhưng vẫn cần tiếp tục đơn giản hóa, hỗ trợ các cơ sở nhỏ lẻ trong việc tuân thủ quy định.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm hoàn thiện hệ thống quản lý ATTP, tăng cường phối hợp liên ngành và nâng cao năng lực cán bộ, hướng tới mục tiêu bảo vệ sức khỏe cộng đồng và phát triển kinh tế bền vững.

Next steps: Triển khai các giải pháp đề xuất trong giai đoạn 2024-2025, đồng thời theo dõi, đánh giá hiệu quả và điều chỉnh phù hợp.

Call to action: Các cơ quan quản lý, doanh nghiệp và cộng đồng cần phối hợp chặt chẽ để thực hiện các biện pháp đảm bảo an toàn thực phẩm, góp phần xây dựng môi trường sống lành mạnh và phát triển bền vững cho thành phố Tam Kỳ.