Quan hệ thương mại Nam Bộ với Đông Nam Á từ thế kỷ XVII đến giữa thế kỷ XIX

LỜI CẢM ƠN

LỜI CAM ĐOAN

1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU

1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài

1.1.1. Nhóm các công trình nghiên cứu trong nước

1.1.2. Nhóm các công trình nghiên cứu nước ngoài

1.2. Những kết quả đạt được của các công trình nghiên cứu liên quan đến đề tài

1.3. Những vấn đề luận án sẽ tập trung nghiên cứu

1.4. Tiểu kết chương

2. CHƯƠNG 2: MỘT SỐ KHÁI NIỆM, THUẬT NGỮ VÀ TỔNG QUAN VỀ VÙNG NAM BỘ (TỪ THẾ KỶ XVII ĐẾN GIỮA THẾ KỶ XIX)

2.1. Một số khái niệm, thuật ngữ vùng Nam Bộ

2.2. Đông Nam Á và các khu vực (địa lý) thuộc Đông Nam Á trong lịch sử

2.3. Thương mại, quan hệ thương mại

2.4. Mậu dịch, mậu dịch triều đình

2.5. Tổng quan về vùng Nam Bộ (từ thế kỷ XVII đến giữa thế kỷ XIX)

2.5.1. Vị trí địa lý, điều kiện tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên vùng Nam Bộ

2.5.2. Điều kiện về văn hóa — xã hội

2.5.3. Quá trình xác lập chủ quyền, tổ chức hành chính, khai hoang và lập làng ở Nam Bộ (từ thế kỷ XVII đến nửa đầu thế kỷ XIX)

2.5.3.1. Giai đoạn thế kỷ XVII — XVIII

2.5.3.2. Giai đoạn Nguyễn Ánh xây dựng chính quyền ở Gia Định (1778 — 1802)

2.5.3.3. Dưới thời nhà Nguyễn (1802 — 1858)

2.6. Tiểu kết chương

3. CHƯƠNG 3: QUAN HỆ THƯƠNG MẠI GIỮA VÙNG NAM BỘ VỚI MỘT SỐ NƯỚC ĐÔNG NAM Á TỪ THẾ KỶ XVII ĐẾN THẾ KỶ XVIII

3.1. Bối cảnh lịch sử và chính sách thương mại của chính quyền Đàng Trong đối với vùng Nam Bộ (từ thế kỷ XVI đến thế kỷ XVIII)

3.1.1. Bối cảnh lịch sử khu vực Đông Nam Á và Việt Nam (từ thế kỷ XVII đến thế kỷ XVIII)

3.1.2. Đường lối kinh tế “nông — thương liên hợp” của chính quyền Đàng Trong trên vùng Nam Bộ

3.2. Quan hệ thương mại giữa vùng Nam Bộ với Chân Lạp (từ thế kỷ XVII đến 1776)

3.3. Quan hệ thương mại giữa vùng Nam Bộ với Xiêm (từ thế kỷ XVII đến thế kỷ XVIII)

3.3.1. Giai đoạn trước năm 1776

3.4. Quan hệ thương mại giữa vùng Nam Bộ với một số nước Đông Nam Á hải đảo (từ thế kỷ XVII đến thế kỷ XVIII)

3.4.1. Giai đoạn trước năm 1776

3.5. Một vài nhận xét về quan hệ thương mại giữa vùng Nam Bộ với một số nước Đông Nam Á (từ thế kỷ XVII đến thế kỷ XVIII)

3.5.1. Các yếu tố nội sinh và lịch sử tác động tích cực đến hoạt động giao thương giữa vùng Nam Bộ với một số nước Đông Nam Á

3.5.2. Thành quả khai hoang và sự phát triển của kinh tế nông nghiệp hàng hóa thúc đẩy kinh tế thương mại phát triển

3.5.3. Quan hệ chính trị — ngoại giao của chính quyền chúa Nguyễn tạo thuận lợi cho hoạt động giao thương

3.5.4. Vai trò năng động của thương nhân Nam Bộ, đặc biệt là thương nhân người Hoa trong hoạt động thương mại

3.6. Tiểu kết chương

4. CHƯƠNG 4: QUAN HỆ THƯƠNG MẠI GIỮA VÙNG NAM BỘ VỚI MỘT SỐ NƯỚC ĐÔNG NAM Á TRONG NỬA ĐẦU THẾ KỶ XIX

4.1. Bối cảnh lịch sử và chính sách thương mại của chính quyền nhà Nguyễn (nửa đầu thế kỷ XIX)

4.1.1. Bối cảnh châu Á trong nửa đầu thế kỷ XIX

4.1.2. Tình hình chính trị ở Xiêm và sự ra đời của cảng Singapore thuộc Anh

4.1.3. Một số quy định của nhà Nguyễn đối với kinh tế thương mại vùng Nam Bộ

4.2. Quan hệ thương mại giữa vùng Nam Bộ với Chân Lạp (nửa đầu thế kỷ XIX)

4.2.1. Khái quát về bang giao giữa Việt Nam và Chân Lạp

4.2.2. Mậu dịch trong hệ thống triều cống giữa Việt Nam và Chân Lạp

4.2.3. Một số hoạt động buôn bán giữa vùng Nam Bộ với Chân Lạp

4.2.4. Hàng hóa, phương tiện và thương nhân trong giao thương giữa vùng Nam Bộ với Chân Lạp

4.3. Quan hệ thương mại giữa vùng Nam Bộ với Xiêm (nửa đầu thế kỷ XIX)

4.3.1. Khái quát về bang giao và giao thương giữa Việt Nam và Xiêm

4.3.2. Hoạt động buôn bán giữa vùng Nam Bộ với Xiêm

4.3.3. Trọng tải, hàng hóa trong giao thương giữa vùng Nam Bộ với Xiêm

4.4. Quan hệ thương mại giữa vùng Nam Bộ với một số nước Đông Nam Á hải đảo (nửa đầu thế kỷ XIX)

4.4.1. Một số hoạt động mậu dịch triều đình giữa chính quyền nhà Nguyễn với một số cảng thuộc địa của các nước phương Tây ở Đông Nam Á hải đảo

4.4.2. Một số hoạt động buôn bán giữa vùng Nam Bộ với Singapore thuộc Anh

4.4.3. Phương tiện, trọng tải và hàng hóa trong giao thương giữa Việt Nam với Singapore

4.5. Một vài nhận xét về quan hệ thương mại giữa vùng Nam Bộ với một số nước Đông Nam Á (nửa đầu thế kỷ XIX)

4.6. Những nhân tố mới tác động đến quan hệ thương mại giữa vùng Nam Bộ với một số nước Đông Nam Á

4.7. Kế thừa thành quả giao thương của các thế kỷ trước (thương nhân và mạng lưới)

4.8. Vai trò của thương mại vùng Nam Bộ đối với kinh tế Việt Nam và vị trí vùng Nam Bộ trong mạng lưới thương mại Đông Nam Á

4.9. Tiểu kết chương

TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ LỤC BẢNG BIỂU

PHỤ LỤC SƠ ĐỒ, BẢN ĐỒ VÀ HÌNH ẢNH

PHỤ LỤC LƯỢC ĐỒ

PHỤ LỤC HÌNH ẢNH

DANH MỤC BIỂU ĐỒ

DANH MỤC BẢNG BIỂU

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

I. Giới thiệu về quan hệ thương mại Nam Bộ với Đông Nam Á

Quan hệ thương mại giữa Nam Bộ và Đông Nam Á từ thế kỷ XVII đến giữa thế kỷ XIX là một chủ đề quan trọng trong lịch sử kinh tế Việt Nam. Thương mại không chỉ phản ánh sự phát triển kinh tế mà còn là cầu nối văn hóa giữa các vùng miền. Từ thế kỷ XVII, thương mại đã trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống kinh tế của Nam Bộ, giúp vùng này hội nhập vào mạng lưới thương mại khu vực. Các cảng như Sài Gòn, Mỹ Tho đã trở thành trung tâm giao thương sôi động, thu hút thương nhân từ nhiều nơi. Theo nghiên cứu, đường biển và hàng hóa là hai yếu tố chính thúc đẩy sự phát triển này. "Thương mại là động lực chính cho sự phát triển kinh tế của Nam Bộ trong giai đoạn này".

1.1. Bối cảnh lịch sử

Bối cảnh lịch sử của Nam Bộ trong giai đoạn này rất đa dạng. Từ thế kỷ XVII, khi các thương nhân từ phương Tây và các nước láng giềng như Chân Lạp, Xiêm bắt đầu thiết lập quan hệ thương mại, Nam Bộ đã trở thành một điểm đến hấp dẫn. Chính sách thương mại của chính quyền Đàng Trong đã tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển này. "Chính quyền Đàng Trong đã áp dụng nhiều chính sách khuyến khích giao thương với các nước láng giềng, từ đó thúc đẩy sự phát triển kinh tế của vùng".

II. Đặc điểm thương mại giữa Nam Bộ và các nước Đông Nam Á

Thương mại giữa Nam Bộ và các nước Đông Nam Á có những đặc điểm riêng biệt. Các mặt hàng chủ yếu được giao dịch bao gồm nông sản, thủy sản và hàng hóa tiêu dùng. Thương nhân người Hoa đóng vai trò quan trọng trong việc kết nối các hoạt động thương mại này. Họ không chỉ là người buôn bán mà còn là cầu nối văn hóa giữa các dân tộc. "Sự hiện diện của thương nhân người Hoa đã tạo ra một mạng lưới thương mại phong phú, giúp Nam Bộ trở thành một trung tâm thương mại lớn". Điều này cho thấy sự đa dạng trong văn hóa giao lưu và kinh tế khu vực.

2.1. Hàng hóa và phương tiện giao thương

Hàng hóa được giao dịch chủ yếu là nông sản như gạo, đường, và muối. Ngoài ra, các mặt hàng thủ công mỹ nghệ cũng được xuất khẩu sang các nước trong khu vực. Phương tiện giao thương chủ yếu là thuyền buồm, một phương tiện truyền thống nhưng rất hiệu quả trong việc vận chuyển hàng hóa qua các tuyến đường biển. "Hệ thống cảng biển phát triển đã tạo điều kiện thuận lợi cho việc vận chuyển hàng hóa, góp phần vào sự phát triển kinh tế của Nam Bộ".

III. Tác động của thương mại đến kinh tế và xã hội Nam Bộ

Thương mại đã có tác động sâu sắc đến kinh tế và xã hội của Nam Bộ. Sự phát triển của các cảng thương mại đã thúc đẩy sự gia tăng dân số và sự phát triển của các làng nghề. Kinh tế khu vực trở nên đa dạng hơn với sự xuất hiện của nhiều ngành nghề mới. "Thương mại không chỉ tạo ra của cải mà còn làm phong phú thêm đời sống văn hóa của cư dân nơi đây". Điều này cho thấy rằng thương mại không chỉ là một hoạt động kinh tế mà còn là một phần quan trọng trong việc hình thành bản sắc văn hóa của Nam Bộ.

3.1. Sự phát triển của các làng nghề

Sự phát triển của thương mại đã dẫn đến sự hình thành và phát triển của nhiều làng nghề truyền thống. Các sản phẩm thủ công mỹ nghệ, nông sản chế biến đã trở thành hàng hóa xuất khẩu chủ lực. "Các làng nghề không chỉ tạo ra việc làm mà còn góp phần bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống của Nam Bộ". Điều này cho thấy sự kết nối giữa kinh tế và văn hóa trong quá trình phát triển của vùng đất này.

IV. Kết luận và giá trị thực tiễn

Nghiên cứu về quan hệ thương mại giữa Nam Bộ và Đông Nam Á từ thế kỷ XVII đến giữa thế kỷ XIX không chỉ giúp hiểu rõ hơn về lịch sử kinh tế mà còn cung cấp cái nhìn sâu sắc về sự phát triển văn hóa và xã hội của vùng đất này. Những kết quả đạt được từ nghiên cứu có giá trị thực tiễn trong việc định hướng phát triển kinh tế hiện nay. "Việc hiểu rõ lịch sử thương mại sẽ giúp các nhà hoạch định chính sách có cái nhìn tổng thể hơn về phát triển kinh tế bền vững cho Nam Bộ trong tương lai".

4.1. Định hướng phát triển kinh tế

Dựa trên những giá trị lịch sử, việc phát triển kinh tế của Nam Bộ cần chú trọng đến việc bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống. Các chính sách cần được xây dựng dựa trên nền tảng của sự phát triển bền vững, kết hợp giữa kinh tế và văn hóa. "Chỉ khi nào phát triển kinh tế gắn liền với bảo tồn văn hóa, Nam Bộ mới có thể phát triển một cách toàn diện và bền vững".

Luận án tiến sĩ: Quan hệ thương mại giữa vùng Nam Bộ và các nước Đông Nam Á (thế kỷ XVII - giữa thế kỷ XIX)