I. Tổng Quan Quan Hệ An Ninh Quốc Phòng EU Mỹ 2009 2021
Quan hệ hợp tác giữa Liên minh châu Âu (EU) và Mỹ được thiết lập từ cuối những năm 1950, được xem là một trong những mối quan hệ song phương quan trọng nhất trên thế giới. EU và Mỹ là hai chủ thể kinh tế lớn nhất, chi phối thương mại toàn cầu và đóng vai trò hàng đầu trong các mối quan hệ chính trị quốc tế. Mặc dù EU đang xây dựng một chính sách đối ngoại độc lập và tìm kiếm sự cân bằng tương xứng trong quan hệ với Mỹ, liên minh với Mỹ đã tạo nền tảng vững chắc cho sự ổn định và phát triển của EU trong hơn 70 năm qua [European Source Online, 2014]. An ninh, quốc phòng là hai yếu tố quan trọng hàng đầu, giúp công cuộc xây dựng và bảo vệ đất nước được hoàn thiện hơn. Trong hợp tác an ninh, quốc phòng EU - Mỹ, Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) tiếp tục đóng vai trò trung tâm trong mối quan hệ xuyên Đại Tây Dương. Mối quan hệ đồng minh lâu năm giữa EU và Mỹ có nhiều thời điểm thăng trầm, đối mặt không ít thách thức, đặc biệt là trong giai đoạn cầm quyền của Tổng thống Mỹ Donald Trump.
1.1. Tầm quan trọng của Quan hệ An ninh Xuyên Đại Tây Dương
Mối quan hệ xuyên Đại Tây Dương đóng vai trò then chốt trong việc duy trì sự ổn định toàn cầu. Việc hợp tác giữa EU và Mỹ trong lĩnh vực an ninh quốc phòng là vô cùng quan trọng. Sự phối hợp này giúp đối phó hiệu quả với các mối đe dọa an ninh truyền thống và phi truyền thống. Điều này bao gồm khủng bố, an ninh mạng và các thách thức địa chính trị mới nổi. Mối quan hệ này cũng ảnh hưởng đến các vấn đề khác, bao gồm quan hệ với Nga và Trung Quốc.
1.2. Vai trò của NATO trong Hợp tác An ninh EU Mỹ
NATO tiếp tục đóng vai trò trung tâm trong mối quan hệ xuyên Đại Tây Dương giữa Mỹ và châu Âu, nhằm thích ứng hiệu quả với một môi trường an ninh đang thay đổi nhanh chóng, với các mối đe dọa gia tăng và cạnh tranh mang tính hệ thống, những thay đổi lớn trong cán cân quyền lực toàn cầu. NATO là diễn đàn chính để tham vấn, phối hợp và hành động chung trong các vấn đề an ninh. Tuy nhiên, sự phát triển của các sáng kiến quốc phòng của EU cũng đặt ra câu hỏi về vai trò tương lai của NATO và sự phân chia gánh nặng trong liên minh xuyên Đại Tây Dương.
II. Thách Thức An Ninh Đối Với Hợp Tác Quốc Phòng EU Mỹ
Mối quan hệ giữa EU và Mỹ gặp nhiều sóng gió trong những năm gần đây, một phần xuất phát từ chính sách “Nước Mỹ trên hết” của Tổng thống Donald Trump. Mỹ và EU đã không ít lần bất đồng trước hàng loạt vấn đề. Đáng chú ý, Tổng thống Donald Trump còn yêu cầu thành viên NATO phải tăng chi tiêu quốc phòng lên 2% GDP để tự phòng vệ. Một trong những ví dụ điển hình cho mối quan hệ nguội lạnh giữa hai bên là việc Mỹ quyết định cắt giảm hàng nghìn binh lính đồn trú tại Đức vào tháng 7/2020, qua đó làm gia tăng sự hoài nghi của EU về cam kết của Mỹ và thúc đẩy ý tưởng hình thành liên minh riêng của mình nhằm tránh quá phụ thuộc đồng minh thân cận này.
2.1. Bất đồng về Chi tiêu Quốc phòng và Gánh nặng An ninh
Một trong những điểm gây căng thẳng lớn nhất trong quan hệ an ninh xuyên Đại Tây Dương là vấn đề chi tiêu quốc phòng. Mỹ từ lâu đã kêu gọi các nước thành viên NATO tăng chi tiêu quốc phòng lên mức 2% GDP. Tuy nhiên, nhiều nước châu Âu vẫn chưa đạt được mục tiêu này. Sự khác biệt về quan điểm này đã dẫn đến những lời chỉ trích và nghi ngờ về cam kết của châu Âu đối với an ninh chung. Vấn đề này đặc biệt gay gắt dưới thời chính quyền Trump.
2.2. Chính sách Nước Mỹ trên hết và Ảnh hưởng đến Hợp tác An ninh
Chính sách “Nước Mỹ trên hết” của Tổng thống Trump đã làm suy yếu các thể chế đa phương và gây ra sự bất ổn trong quan hệ xuyên Đại Tây Dương. Quyết định rút khỏi thỏa thuận hạt nhân Iran (JCPOA) và Hiệp định Paris về biến đổi khí hậu đã gây ra sự phẫn nộ ở châu Âu và làm gia tăng nghi ngờ về sự đáng tin cậy của Mỹ như một đối tác. Chính sách này cũng thúc đẩy EU tìm kiếm sự tự chủ hơn trong lĩnh vực an ninh và quốc phòng.
III. Giải Pháp Tăng Cường Hợp Tác Quốc Phòng EU Hoa Kỳ
Kể từ thời điểm Hiệp ước Lisbon có hiệu lực vào năm 2009, quá trình nhất thể hóa và hiện đại hóa các cơ cấu của EU từng bước đạt được những kết quả tích cực, góp phần giúp tổ chức này trở nên đoàn kết, có chủ quyền hơn trong nhiều vấn đề. Về an ninh, quốc phòng, EU tiếp tục giấc mơ xây dựng một khối “Schengen” về quân sự với mong muốn độc lập với Mỹ, tránh bị cuốn vào vòng xoáy của chiến lược mở rộng không gian NATO do Mỹ dẫn đầu. Tuy nhiên, về tổng quan, xu hướng quan hệ vừa hợp tác, vừa đấu tranh giữa EU và Mỹ trong lĩnh vực an ninh, quốc phòng nhiều khả năng sẽ tiếp tục kéo dài do mối liên hệ đan xen trong nhiều năm qua và sự cọ sát về lợi ích chiến lược ngày càng gia tăng trong nhiều vấn đề, bao gồm quan hệ với Trung Quốc, với Nga, vấn đề hạt nhân Iran.
3.1. Phát triển Sáng kiến Quốc phòng Châu Âu PESCO EDF
Sáng kiến Quốc phòng Châu Âu (PESCO) và Quỹ Quốc phòng Châu Âu (EDF) là những nỗ lực quan trọng của EU nhằm tăng cường năng lực quốc phòng và giảm sự phụ thuộc vào Mỹ. Tuy nhiên, những sáng kiến này cũng gây ra lo ngại về sự trùng lặp với NATO và khả năng làm suy yếu liên minh xuyên Đại Tây Dương. Để đạt được hiệu quả tối đa, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa EU và NATO trong việc phát triển năng lực quốc phòng.
3.2. Hợp tác Tình báo và An ninh Mạng EU Mỹ chống Khủng bố
Hợp tác tình báo và an ninh mạng là những lĩnh vực quan trọng khác trong quan hệ an ninh EU-Mỹ. Cả hai bên đều đối mặt với các mối đe dọa khủng bố và an ninh mạng ngày càng gia tăng. Việc chia sẻ thông tin tình báo và phối hợp các biện pháp phòng thủ mạng là rất quan trọng để bảo vệ công dân và cơ sở hạ tầng quan trọng. Sự hợp tác này cũng cần được thực hiện trong khuôn khổ pháp lý và đạo đức để bảo vệ quyền riêng tư và tự do dân sự.
IV. Hợp Tác An Ninh Quốc Phòng EU Mỹ Nghiên Cứu Ứng Dụng
Việc nghiên cứu quan hệ an ninh, quốc phòng EU - Mỹ trong 12 năm từ 2009 - 2021 sẽ không chỉ góp phần đánh giá những kết quả đạt được kể từ khi EU thực thi Hiệp ước Lisbon mà còn nhận diện rõ hơn các yếu tố tác động, phạm vi, mức độ, cấp độ hợp tác EU - Mỹ, đặc biệt là sự khác biệt dưới thời Tổng thống Barack Obama và Donald Trump. Đây là nền tảng, thước đo quan trọng để đưa ra những dự báo về hợp tác EU - Mỹ hiện nay dưới thời Tổng thống Mỹ Joe Biden, đồng thời đánh giá hiệu quả hoạt động của Cơ quan Đối ngoại EU trong thời gian này. Chính vì vậy, tôi đã chọn đề tài “Quan hệ an ninh, quốc phòng Liên minh châu Âu - Mỹ (2009 - 2021)” làm nội dung nghiên cứu cho luận văn của mình.
4.1. Đối phó với Mối đe dọa từ Nga và Cạnh tranh Chiến lược với Trung Quốc
Cả EU và Mỹ đều đối mặt với các thách thức từ Nga và Trung Quốc. Nga bị cáo buộc can thiệp vào các cuộc bầu cử, sử dụng vũ lực ở Ukraine và đe dọa các nước láng giềng. Trung Quốc đang trỗi dậy như một cường quốc kinh tế và quân sự, và có những tranh chấp với các nước láng giềng về Biển Đông. Sự hợp tác giữa EU và Mỹ trong việc đối phó với những thách thức này là rất quan trọng để bảo vệ các giá trị và lợi ích chung.
4.2. Vấn đề Hạt nhân Iran và Duy trì An ninh Năng lượng Toàn cầu
Vấn đề hạt nhân Iran cũng là một lĩnh vực quan trọng trong quan hệ an ninh EU-Mỹ. EU và Mỹ đã cùng nhau tham gia vào các cuộc đàm phán để đạt được JCPOA, nhưng chính quyền Trump đã rút khỏi thỏa thuận này và áp đặt các biện pháp trừng phạt mới đối với Iran. Sự khác biệt về quan điểm này đã gây ra căng thẳng trong quan hệ xuyên Đại Tây Dương. An ninh năng lượng cũng là một vấn đề quan trọng, đặc biệt là đối với châu Âu, vốn phụ thuộc nhiều vào nguồn cung năng lượng từ Nga.
V. Đánh Giá Quan Hệ Quốc Phòng EU Mỹ 2009 2021 và Triển Vọng
Dù đã có nhiều công trình nghiên cứu quan hệ an ninh, quốc phòng xuyên Đại Tây Dương, song hiện chưa có công trình nào nghiên cứu tập trung về quan hệ an ninh, quốc phòng EU - Mỹ từ năm 2009 đến 2021. Đây là giai đoạn chứng kiến sự biến chuyển sâu sắc trong mối quan hệ tổng thể EU - Mỹ nói chung và trong lĩnh vực an ninh, quốc phòng nói riêng, thể hiện rõ nét vai trò, tác động của yếu tố cá nhân (Tổng thống Donald Trump), xu hướng vận động và ưu tiên chiến lược của cả Mỹ và EU ở từng thời điểm. Đây là nền tảng, thước đo quan trọng để đưa ra những dự báo về hợp tác EU - Mỹ hiện nay dưới thời Tổng thống Mỹ Joe Biden, đồng thời đánh giá hiệu quả hoạt động của Cơ quan Đối ngoại EU trong thời gian này.
5.1. Tác động của Chính quyền Biden đến Quan hệ An ninh EU Mỹ
Sự lên nắm quyền của chính quyền Biden đã tạo ra một cơ hội mới để tái thiết quan hệ an ninh xuyên Đại Tây Dương. Tổng thống Biden đã cam kết khôi phục các liên minh và hợp tác với các đối tác châu Âu. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều thách thức phía trước, bao gồm việc giải quyết các bất đồng về chi tiêu quốc phòng, chính sách thương mại và quan hệ với Nga và Trung Quốc.
5.2. Dự báo Xu hướng Hợp tác An ninh Quốc phòng EU Mỹ Tương Lai
Trong tương lai, quan hệ an ninh EU-Mỹ có khả năng tiếp tục phát triển theo hướng hợp tác trong các lĩnh vực như chống khủng bố, an ninh mạng và đối phó với các mối đe dọa từ Nga và Trung Quốc. Tuy nhiên, EU cũng sẽ tiếp tục nỗ lực để tăng cường năng lực quốc phòng của mình và giảm sự phụ thuộc vào Mỹ. Sự cân bằng giữa hợp tác và cạnh tranh sẽ định hình quan hệ an ninh xuyên Đại Tây Dương trong những năm tới.
VI. Kết Luận Quan Hệ Quốc Phòng EU Mỹ trong Bối Cảnh Mới
Tóm lại, quan hệ an ninh, quốc phòng giữa Liên minh Châu Âu và Mỹ giai đoạn 2009-2021 trải qua nhiều thăng trầm, chịu tác động từ cả yếu tố chủ quan và khách quan. Dù còn tồn tại những bất đồng, sự hợp tác giữa hai bên vẫn là yếu tố then chốt để duy trì an ninh và ổn định toàn cầu. Nghiên cứu này cung cấp cái nhìn sâu sắc về mối quan hệ phức tạp này và gợi mở hướng nghiên cứu tiếp theo.
6.1. Tóm tắt Các yếu tố ảnh hưởng đến Hợp Tác Quốc phòng
Các yếu tố chủ quan, như chính sách đối ngoại và quốc phòng của từng chính quyền, cùng yếu tố khách quan, như sự trỗi dậy của Trung Quốc và mối đe dọa từ Nga, đều ảnh hưởng đến quan hệ quốc phòng EU-Mỹ. Khác biệt về chi tiêu quốc phòng và quan điểm về các vấn đề toàn cầu cũng là những thách thức lớn.
6.2. Ý nghĩa của Nghiên cứu và Hướng Nghiên cứu Tiếp Theo
Nghiên cứu này giúp hiểu rõ hơn về động lực và thách thức trong quan hệ quốc phòng EU-Mỹ. Hướng nghiên cứu tiếp theo có thể tập trung vào tác động của các công nghệ mới nổi đối với an ninh, quốc phòng hoặc phân tích chi tiết hơn về vai trò của NATO trong bối cảnh địa chính trị mới.
