Vận dụng dạy học phân hóa trong chuyên đề địa lí tự nhiên lớp 12 để phát triển phẩm chất năng lực học sinh

Nhiều nhà nghiên cứu đã định nghĩa dạy học phân hóa. Tomlinson, Brimijoin và Narvaez cho rằng DHPH là triết lý giáo dục, điều chỉnh quá trình dạy học phù hợp với trình độ, sở thích, và phong cách học tập của học sinh. Lê Thị Thu Hương nhấn mạnh DHPH là cách tiếp cận, giáo viên điều chỉnh quá trình dạy học cho phù hợp với từng cá nhân hoặc nhóm học sinh. Thông tư số 32/2018/TT-BGDĐT khẳng định DHPH là định hướng dạy học đáp ứng học sinh khác nhau, phát triển tối đa tiềm năng. DHPH không chỉ điều chỉnh nội dung mà còn phương pháp dạy học, hình thức tổ chức dạy học, và đánh giá. Mục tiêu là phát triển toàn diện học sinh, đảm bảo công bằng trong giáo dục. DHPH đòi hỏi sự chuẩn bị kỹ lưỡng của giáo viên, hiểu rõ đặc điểm tâm lý, khả năng học tập của từng học sinh.

Thực tiễn dạy học hiện nay cho thấy giáo viên thường chưa chú trọng đến sự khác biệt của học sinh. Dạy học đại trà dẫn đến nhiều học sinh bị quá tải hoặc không được đáp ứng đầy đủ. Học sinh trung bình bị áp lực, học sinh giỏi thiếu thách thức, học sinh yếu bị bỏ rơi. Địa lí tự nhiên lớp 12 có nội dung khá phức tạp, đòi hỏi năng lực phân tích, suy luận, và vận dụng kiến thức. Dạy học phân hóa giúp giải quyết vấn đề này. DHPH giúp học sinh phát triển năng lực địa lí, năng lực giải quyết vấn đề địa lí, và kĩ năng thực hành. Nghiên cứu này khảo sát thực trạng dạy học phân hóa tại trường THPT Lê Lợi để làm rõ những thách thức và cơ hội áp dụng DHPH hiệu quả. Kết quả nghiên cứu sẽ đóng góp vào việc nâng cao chất lượng giáo dục địa lí.

Các nguyên tắc quan trọng của DHPH trong Địa lí 12 bao gồm: Xác định rõ mục tiêu dạy học phù hợp với từng nhóm học sinh. Tạo môi trường học tập tích cực, khuyến khích sự tham gia của tất cả học sinh. Sử dụng đa dạng phương pháp dạy học và hình thức tổ chức dạy học. Cung cấp sự hỗ trợ phù hợp cho từng học sinh. Đánh giá kết quả học tập một cách đa dạng và công bằng. Yêu cầu đối với việc tổ chức DHPH bao gồm: Giáo viên cần có kiến thức chuyên môn vững chắc về Địa lí. Giáo viên cần có kỹ năng quan sát, phân tích và đánh giá học sinh. Giáo viên cần có khả năng thiết kế các bài học linh hoạt và sáng tạo. Trường học cần cung cấp cơ sở vật chất và tài liệu hỗ trợ phù hợp.

Kế hoạch DHPH cần cụ thể hóa các giai đoạn trên. Đối với từng bài học, giáo viên cần xác định rõ mục tiêu học tập cho từng nhóm học sinh. Nội dung học tập cần được phân hóa về độ khó và mức độ chi tiết. Phương pháp dạy học cần được lựa chọn phù hợp với từng nhóm học sinh. Ví dụ, học sinh giỏi có thể được giao nhiệm vụ nghiên cứu sâu hơn, học sinh trung bình có thể tập trung vào kiến thức cơ bản, học sinh yếu có thể được hỗ trợ thêm. Hình thức tổ chức dạy học cũng cần đa dạng, ví dụ như học tập nhóm, học tập cá nhân, hoạt động thực hành, sử dụng bản đồ, hình ảnh, video. Bài tập và giáo án cũng cần được phân hóa, sao cho phù hợp với năng lực của từng nhóm học sinh. Việc đánh giá cần linh hoạt, có thể sử dụng nhiều hình thức như kiểm tra viết, kiểm tra miệng, bài tập thực hành, dự án, bài thuyết trình.

Kết quả định lượng của thực nghiệm sư phạm cho thấy sự cải thiện điểm số của học sinh sau khi áp dụng DHPH. Cụ thể, học sinh yếu có sự tiến bộ đáng kể, học sinh khá giỏi được thách thức và phát triển năng lực hơn. Kết quả định tính thể hiện qua phản hồi của học sinh và giáo viên. Học sinh cho biết họ thấy hứng thú hơn với các bài học, cảm thấy được hỗ trợ tốt hơn, và có thể học tập hiệu quả hơn. Giáo viên nhận thấy DHPH giúp họ hiểu rõ hơn về học sinh và điều chỉnh phương pháp dạy học cho phù hợp. Dữ liệu thu thập được từ các phiếu khảo sát, bài kiểm tra, và quan sát lớp học. Việc phân tích dữ liệu này cần được thực hiện một cách khoa học và khách quan.

Qua thực nghiệm sư phạm, một số bài học kinh nghiệm được rút ra. DHPH hiệu quả đòi hỏi sự chuẩn bị kỹ lưỡng của giáo viên. Giáo viên cần có thời gian để tìm hiểu học sinh và thiết kế bài học phù hợp. Việc sử dụng đa dạng phương pháp dạy học và hình thức tổ chức dạy học rất quan trọng. Hỗ trợ thường xuyên cho học sinh yếu là cần thiết. Cần có sự phối hợp giữa giáo viên và phụ huynh để đảm bảo hiệu quả. Đề xuất cho việc áp dụng DHPH trong tương lai bao gồm: Tăng cường tập huấn cho giáo viên về DHPH. Cung cấp tài liệu và cơ sở vật chất hỗ trợ. Xây dựng mạng lưới chia sẻ kinh nghiệm giữa các giáo viên. Nghiên cứu thêm về DHPH trong ngữ cảnh cụ thể của từng trường học.