Tổng quan nghiên cứu

Ngành dệt may Việt Nam hiện là một trong những ngành công nghiệp trọng điểm với gần 2 triệu lao động, đóng góp quan trọng vào xuất khẩu và phát triển kinh tế quốc gia. Tuy nhiên, theo Bộ Công Thương (2022), khoảng 75% lao động trong ngành chưa qua đào tạo hoặc chỉ được đào tạo dưới 3 tháng, dẫn đến hạn chế về năng lực nghề nghiệp, ảnh hưởng đến năng suất và chất lượng sản phẩm. Trong bối cảnh cạnh tranh toàn cầu ngày càng khốc liệt, đặc biệt từ các quốc gia như Bangladesh, Ấn Độ, Trung Quốc, việc nâng cao năng lực nghề nghiệp cho người lao động ngành may trở thành yêu cầu cấp thiết để đáp ứng tiêu chuẩn ngày càng cao của thị trường.

Luận văn tập trung nghiên cứu phát triển năng lực nghề nghiệp cho người lao động tại Công ty TNHH Un – Available, một doanh nghiệp sản xuất hàng may mặc tại TP. Hồ Chí Minh. Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng năng lực nghề nghiệp của người lao động, từ đó đề xuất các biện pháp đào tạo, bồi dưỡng hiệu quả nhằm nâng cao kỹ năng, kiến thức và thái độ làm việc, góp phần phát triển bền vững công ty. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào toàn bộ cán bộ công nhân viên trực tiếp sản xuất tại công ty trong giai đoạn năm 2023-2024.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp cơ sở khoa học cho doanh nghiệp ngành may trong việc xây dựng chương trình phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, nâng cao năng suất lao động và khả năng cạnh tranh trên thị trường quốc tế. Đồng thời, kết quả nghiên cứu cũng góp phần bổ sung lý luận về phát triển năng lực nghề nghiệp trong ngành dệt may tại Việt Nam.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết về năng lực và phát triển năng lực nghề nghiệp. Năng lực được định nghĩa là tập hợp các kiến thức, kỹ năng, thái độ và hành vi cần thiết để thực hiện công việc hiệu quả (Bartram và cộng sự, 2002). Năng lực nghề nghiệp là khả năng thực hiện các nhiệm vụ chuyên môn trong ngành may một cách thành thạo, bao gồm kỹ năng sử dụng máy móc, kiểm soát chất lượng, và phối hợp làm việc nhóm.

Phát triển năng lực nghề nghiệp được hiểu là quá trình nâng cao kỹ năng, kiến thức và thái độ của người lao động thông qua các chương trình đào tạo, huấn luyện và thực hành nhằm đáp ứng yêu cầu công việc và thị trường lao động. Các khái niệm chính bao gồm: năng lực cắt, năng lực may, năng lực in, năng lực thêu, năng lực kiểm tra chất lượng, năng lực ủi, năng lực gấp xếp và năng lực đóng thùng sản phẩm.

Ngoài ra, luận văn áp dụng mô hình đánh giá năng lực nghề nghiệp theo tiêu chí Rubrics, giúp phân loại mức độ thành thạo của người lao động từ rất yếu đến tốt dựa trên các tiêu chí cụ thể như khả năng sử dụng máy móc, kiểm soát chất lượng và thời gian thực hiện công việc.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn. Về lý luận, tác giả tổng hợp, phân tích các tài liệu chuyên ngành, các nghiên cứu quốc tế và trong nước về phát triển năng lực nghề nghiệp ngành may. Về thực tiễn, nghiên cứu tiến hành khảo sát bằng bảng hỏi với mẫu gồm toàn bộ cán bộ công nhân viên trực tiếp sản xuất tại Công ty TNHH Un – Available, với cỡ mẫu khoảng 150 người.

Dữ liệu thu thập được xử lý bằng phần mềm SPSS, sử dụng các phương pháp thống kê mô tả, phân tích tần suất, so sánh tỷ lệ phần trăm để đánh giá thực trạng năng lực nghề nghiệp và nhu cầu phát triển năng lực. Ngoài ra, phương pháp lấy ý kiến chuyên gia được áp dụng để kiểm chứng tính cần thiết và khả thi của các biện pháp đề xuất.

Thời gian nghiên cứu kéo dài từ tháng 1 đến tháng 8 năm 2024, bao gồm các giai đoạn thu thập dữ liệu, phân tích và đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng năng lực nghề nghiệp còn hạn chế: Kết quả khảo sát cho thấy khoảng 68% người lao động chưa đạt mức khá về năng lực sử dụng máy may và máy cắt, trong khi 75% chưa qua đào tạo chuyên sâu hoặc chỉ được đào tạo dưới 3 tháng. Tỷ lệ này phản ánh sự thiếu hụt kỹ năng chuyên môn cần thiết trong sản xuất.

  2. Nhu cầu phát triển năng lực cao: Khoảng 82% người lao động mong muốn được tham gia các khóa đào tạo nâng cao kỹ năng chuyên môn, đặc biệt là kỹ năng vận hành máy móc hiện đại và kiểm soát chất lượng sản phẩm. Điều này cho thấy nhu cầu bồi dưỡng năng lực nghề nghiệp là rất lớn.

  3. Hình thức và phương pháp đào tạo chưa đa dạng: 60% người lao động đánh giá các hình thức đào tạo hiện tại chủ yếu là đào tạo truyền thống, ít áp dụng các phương pháp đào tạo thực hành, đào tạo theo dự án hoặc đào tạo trực tuyến. Điều này hạn chế hiệu quả phát triển năng lực.

  4. Yếu tố chủ quan ảnh hưởng đến phát triển năng lực: Ý thức học tập và tinh thần tự học của người lao động còn hạn chế, chỉ khoảng 55% thể hiện sự chủ động trong việc nâng cao kỹ năng nghề nghiệp. Đây là rào cản quan trọng cần được khắc phục.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của thực trạng năng lực nghề nghiệp còn hạn chế là do phần lớn lao động chưa được đào tạo bài bản, chương trình đào tạo chưa phù hợp với đặc thù ngành may và thiếu sự đổi mới trong phương pháp đào tạo. So sánh với các nghiên cứu tại Bangladesh và Ethiopia, việc áp dụng các chương trình đào tạo kết hợp lý thuyết và thực hành, đào tạo theo dự án đã giúp nâng cao hiệu quả phát triển năng lực nghề nghiệp.

Việc người lao động có nhu cầu cao về đào tạo cho thấy sự nhận thức về tầm quan trọng của năng lực nghề nghiệp trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng gay gắt. Tuy nhiên, sự thiếu đa dạng trong hình thức đào tạo và hạn chế về tinh thần học tập chủ động là những điểm cần cải thiện.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ người lao động theo mức độ năng lực từng kỹ năng, biểu đồ tròn về tỷ lệ mong muốn các hình thức đào tạo khác nhau, và bảng so sánh mức độ hài lòng với các phương pháp đào tạo hiện tại.

Kết quả nghiên cứu khẳng định vai trò then chốt của phát triển năng lực nghề nghiệp trong nâng cao chất lượng sản phẩm, tăng năng suất lao động và tạo lợi thế cạnh tranh cho doanh nghiệp ngành may.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Xây dựng chương trình đào tạo chuyên sâu và thực hành: Thiết kế các khóa đào tạo kỹ năng vận hành máy móc hiện đại, kiểm soát chất lượng và kỹ năng mềm phù hợp với đặc thù ngành may. Thời gian thực hiện trong 6 tháng, do phòng nhân sự phối hợp với các trung tâm đào tạo chuyên ngành tổ chức.

  2. Đa dạng hóa hình thức đào tạo: Áp dụng phương pháp đào tạo theo dự án, đào tạo trực tuyến kết hợp với đào tạo tại chỗ nhằm tăng tính linh hoạt và hiệu quả. Triển khai thí điểm trong quý IV năm 2024, mở rộng toàn công ty trong năm 2025.

  3. Tăng cường động viên và nâng cao ý thức học tập: Xây dựng chính sách khuyến khích người lao động tham gia đào tạo như thưởng, công nhận thành tích học tập, tạo môi trường học tập tích cực. Thực hiện ngay trong năm 2024 với sự phối hợp của ban lãnh đạo và phòng nhân sự.

  4. Cải thiện môi trường làm việc và trang thiết bị: Đầu tư nâng cấp máy móc, công nghệ sản xuất hiện đại, tạo điều kiện thuận lợi cho người lao động phát triển kỹ năng. Lập kế hoạch đầu tư dài hạn từ năm 2024 đến 2026, do ban quản lý dự án và phòng kỹ thuật thực hiện.

  5. Tăng cường hợp tác với các tổ chức đào tạo và chuyên gia: Mời chuyên gia ngành may tham gia giảng dạy, tư vấn xây dựng chương trình đào tạo, đồng thời hợp tác với các trường nghề để nâng cao chất lượng đào tạo. Thực hiện trong năm 2024 và duy trì liên tục.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban lãnh đạo doanh nghiệp ngành may: Giúp hiểu rõ thực trạng năng lực nghề nghiệp của người lao động, từ đó xây dựng chiến lược phát triển nguồn nhân lực phù hợp, nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm.

  2. Phòng nhân sự và đào tạo: Cung cấp cơ sở khoa học để thiết kế chương trình đào tạo, lựa chọn phương pháp đào tạo hiệu quả, đồng thời đánh giá và cải tiến công tác phát triển năng lực nghề nghiệp.

  3. Người lao động ngành may: Nhận thức được tầm quan trọng của việc phát triển năng lực nghề nghiệp, từ đó chủ động tham gia các khóa đào tạo, nâng cao kỹ năng và cơ hội thăng tiến trong nghề nghiệp.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành giáo dục nghề nghiệp, quản trị nhân lực: Tham khảo mô hình nghiên cứu, phương pháp khảo sát và phân tích dữ liệu, đồng thời áp dụng kết quả nghiên cứu vào các đề tài liên quan về phát triển nguồn nhân lực trong ngành công nghiệp.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao phát triển năng lực nghề nghiệp lại quan trọng trong ngành may?
    Phát triển năng lực nghề nghiệp giúp người lao động nâng cao kỹ năng chuyên môn, đáp ứng yêu cầu công việc, tăng năng suất và chất lượng sản phẩm, từ đó nâng cao khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp trên thị trường.

  2. Những yếu tố nào ảnh hưởng đến việc phát triển năng lực nghề nghiệp?
    Bao gồm yếu tố khách quan như công nghệ, chính sách đào tạo, môi trường làm việc và thị trường lao động; cùng yếu tố chủ quan như ý thức học tập, tinh thần sáng tạo, tự tin và kỹ năng quản lý thời gian của người lao động.

  3. Phương pháp đào tạo nào hiệu quả nhất cho người lao động ngành may?
    Phương pháp đào tạo kết hợp giữa lý thuyết và thực hành, đào tạo theo dự án, đào tạo trực tuyến và đào tạo tại chỗ được đánh giá cao vì giúp người lao động áp dụng kiến thức vào thực tế nhanh chóng và hiệu quả.

  4. Làm thế nào để đánh giá năng lực nghề nghiệp của người lao động?
    Sử dụng các tiêu chí đánh giá cụ thể dựa trên kỹ năng sử dụng máy móc, kiểm soát chất lượng, thời gian thực hiện công việc và thái độ làm việc, kết hợp với bảng Rubrics để phân loại mức độ thành thạo.

  5. Doanh nghiệp cần làm gì để nâng cao năng lực nghề nghiệp cho người lao động?
    Doanh nghiệp cần xây dựng chương trình đào tạo phù hợp, đa dạng hóa hình thức đào tạo, tạo môi trường làm việc thuận lợi, khuyến khích người lao động học tập và hợp tác với các tổ chức đào tạo chuyên nghiệp.

Kết luận

  • Năng lực nghề nghiệp của người lao động ngành may tại Công ty TNHH Un – Available còn nhiều hạn chế, đặc biệt về kỹ năng vận hành máy móc và kiểm soát chất lượng.
  • Người lao động có nhu cầu cao về phát triển năng lực nghề nghiệp, mong muốn được tham gia các khóa đào tạo chuyên sâu và đa dạng hình thức học tập.
  • Các hình thức đào tạo hiện tại chủ yếu truyền thống, chưa đáp ứng hiệu quả phát triển năng lực trong bối cảnh công nghệ và thị trường thay đổi nhanh.
  • Yếu tố chủ quan như ý thức học tập và tinh thần tự học của người lao động cần được nâng cao để phát huy hiệu quả đào tạo.
  • Đề xuất các giải pháp đào tạo chuyên sâu, đa dạng hóa phương pháp đào tạo, cải thiện môi trường làm việc và tăng cường hợp tác với các tổ chức đào tạo nhằm nâng cao năng lực nghề nghiệp, góp phần phát triển bền vững doanh nghiệp.

Next steps: Triển khai thí điểm chương trình đào tạo mới trong quý IV năm 2024, đánh giá hiệu quả và mở rộng áp dụng toàn công ty trong năm 2025. Mời các doanh nghiệp ngành may khác tham khảo và áp dụng mô hình phát triển năng lực nghề nghiệp phù hợp.

Call to action: Các doanh nghiệp ngành may cần ưu tiên đầu tư phát triển năng lực nghề nghiệp cho người lao động để nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển bền vững trong thời kỳ hội nhập quốc tế.