## Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục theo Nghị quyết Hội nghị TW 8 khóa XI, việc phát triển năng lực học sinh trở thành mục tiêu trọng tâm trong dạy học Ngữ văn phổ thông. Đặc biệt, năng lực đọc hiểu tác phẩm truyện ngắn lớp 11 được xem là một trong những kỹ năng cốt lõi giúp học sinh phát triển tư duy, sáng tạo và khả năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn. Theo khảo sát tại trường THPT Định Hóa, tỉnh Thái Nguyên, khoảng 80% giáo viên đánh giá học sinh lớp 11 còn gặp nhiều khó khăn trong việc tiếp nhận và đọc hiểu các tác phẩm truyện ngắn trong SGK Ngữ văn 11 tập 2. Mục tiêu nghiên cứu nhằm phát triển năng lực đọc hiểu tác phẩm truyện ngắn cho học sinh lớp 11, nâng cao chất lượng dạy học Ngữ văn, đáp ứng chuẩn đầu ra của chương trình giáo dục phổ thông mới. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các tác phẩm truyện ngắn Việt Nam hiện đại trong SGK Ngữ văn 11 tập 2, thực nghiệm tại trường THPT Định Hóa trong năm học 2018-2019. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc đổi mới phương pháp dạy học, góp phần phát huy tính chủ động, sáng tạo của học sinh, đồng thời hỗ trợ giáo viên nâng cao hiệu quả giảng dạy.

## Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

### Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên lý thuyết giáo dục định hướng năng lực, nhấn mạnh vai trò chủ thể của người học trong quá trình nhận thức và phát triển toàn diện phẩm chất nhân cách. Lý thuyết đọc hiểu văn bản của Frank Smith (2004) được vận dụng, trong đó đọc hiểu là quá trình kiến tạo nghĩa thông qua tương tác giữa người đọc và văn bản, dựa trên kiến thức nền và bối cảnh xã hội. Ngoài ra, mô hình phát triển năng lực đọc hiểu bao gồm các năng lực nhận biết, khái quát, vận dụng và kiến giải ý nghĩa văn bản được áp dụng để thiết kế các hoạt động dạy học. Các khái niệm chính gồm: năng lực đọc hiểu, kiến tạo nghĩa, phương pháp dạy học tích cực, và đặc trưng thể loại truyện ngắn.

### Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu chính gồm khảo sát thực trạng dạy học tại trường THPT Định Hóa, phỏng vấn sâu 5 giáo viên và khảo sát 50 học sinh lớp 11, cùng với phân tích tài liệu lý thuyết và thực tiễn liên quan. Phương pháp phân tích tổng hợp, so sánh đối chiếu được sử dụng để đánh giá các biện pháp dạy học hiện hành và đề xuất giải pháp mới. Thực nghiệm sư phạm được tiến hành trong học kỳ 1 năm học 2018-2019 với cỡ mẫu 2 lớp 11, sử dụng phương pháp chọn mẫu thuận tiện. Phân tích dữ liệu bằng thống kê mô tả và so sánh tỷ lệ phần trăm nhằm đánh giá hiệu quả các biện pháp phát triển năng lực đọc hiểu. Timeline nghiên cứu kéo dài 12 tháng, từ tháng 9/2018 đến 9/2019.

## Kết quả nghiên cứu và thảo luận

### Những phát hiện chính

- Khoảng 80% học sinh lớp 11 chưa thực sự hứng thú và gặp khó khăn trong việc đọc hiểu các tác phẩm truyện ngắn, đặc biệt là các câu hỏi yêu cầu phân tích sâu sắc và vận dụng kiến thức.
- 60% giáo viên áp dụng các biện pháp phát triển năng lực đọc hiểu nhưng chủ yếu tập trung vào câu hỏi nhận biết thông tin, thiếu các hoạt động phát triển kỹ năng suy luận, phê phán và sáng tạo.
- Kết quả thực nghiệm cho thấy sau khi áp dụng các biện pháp đổi mới, năng lực đọc hiểu của học sinh tăng lên khoảng 25% so với trước thực nghiệm, với sự cải thiện rõ rệt ở kỹ năng suy luận và kiến tạo nghĩa văn bản.
- Hơn 90% học sinh mong muốn được học theo phương pháp hiện đại, kết hợp công nghệ và các hoạt động tương tác nhằm tăng tính hấp dẫn và hiệu quả học tập.

### Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của hạn chế trong năng lực đọc hiểu là do phương pháp dạy học truyền thống, giáo viên chủ yếu giảng giải và học sinh thụ động tiếp nhận. So với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, kết quả này phù hợp với xu hướng cần đổi mới phương pháp dạy học theo hướng phát huy năng lực người học. Việc áp dụng phương pháp dạy học tích cực, kết hợp dạy kiến tạo nghĩa và phát triển kỹ năng tư duy đã chứng minh hiệu quả rõ rệt trong thực nghiệm. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh tỷ lệ phần trăm năng lực đọc hiểu trước và sau thực nghiệm, cũng như bảng thống kê mức độ hứng thú và tham gia của học sinh. Kết quả nghiên cứu góp phần làm rõ vai trò của phương pháp dạy học đổi mới trong phát triển năng lực đọc hiểu tác phẩm truyện ngắn, đồng thời cung cấp cơ sở khoa học cho việc cải tiến chương trình và sách giáo khoa Ngữ văn.

## Đề xuất và khuyến nghị

- **Đổi mới phương pháp dạy học:** Áp dụng phương pháp dạy kiến tạo nghĩa, dạy đọc kí hiệu và giải mã văn bản nhằm phát triển toàn diện năng lực đọc hiểu, tăng cường hoạt động tương tác và thảo luận trong lớp. Thời gian thực hiện: ngay trong năm học tiếp theo. Chủ thể thực hiện: giáo viên Ngữ văn.
- **Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng giáo viên:** Tổ chức các khóa tập huấn về phương pháp dạy học tích cực, kỹ thuật đọc hiểu và sử dụng công nghệ thông tin trong giảng dạy. Mục tiêu nâng cao năng lực chuyên môn và đổi mới phương pháp giảng dạy. Thời gian: 6 tháng đầu năm học. Chủ thể: Sở GD&ĐT, trường đại học sư phạm.
- **Xây dựng tài liệu hỗ trợ:** Phát triển bộ câu hỏi đọc hiểu đa dạng, phù hợp với đặc trưng thể loại truyện ngắn và năng lực học sinh, bao gồm các câu hỏi vận dụng, phân tích, sáng tạo. Thời gian: 3 tháng. Chủ thể: nhóm chuyên gia và giáo viên.
- **Tăng cường ứng dụng công nghệ:** Sử dụng máy chiếu, bảng phụ, video minh họa, phỏng vấn nhân vật, tái hiện hình tượng để tạo hứng thú và tăng cường trải nghiệm học tập. Thời gian: liên tục trong quá trình dạy học. Chủ thể: giáo viên và nhà trường.
- **Tổ chức hoạt động ngoại khóa:** Tổ chức các buổi ngoại khóa, sân khấu hóa tác phẩm truyện ngắn, các trò chơi học tập nhằm phát huy năng lực sáng tạo và kỹ năng giao tiếp của học sinh. Thời gian: 1-2 lần mỗi học kỳ. Chủ thể: nhà trường, giáo viên.

## Đối tượng nên tham khảo luận văn

- **Giáo viên Ngữ văn THPT:** Nắm bắt các biện pháp đổi mới phương pháp dạy học đọc hiểu, áp dụng hiệu quả trong giảng dạy nhằm phát triển năng lực học sinh.
- **Nhà quản lý giáo dục:** Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách đào tạo, bồi dưỡng giáo viên và cải tiến chương trình, sách giáo khoa Ngữ văn.
- **Sinh viên, nghiên cứu sinh ngành Sư phạm Ngữ văn:** Tham khảo cơ sở lý luận và thực tiễn về phát triển năng lực đọc hiểu, làm nền tảng cho các nghiên cứu tiếp theo.
- **Chuyên gia phát triển chương trình giáo dục:** Áp dụng các đề xuất để thiết kế chương trình và tài liệu giảng dạy phù hợp với xu hướng đổi mới giáo dục định hướng năng lực.

## Câu hỏi thường gặp

1. **Tại sao năng lực đọc hiểu tác phẩm truyện ngắn lại quan trọng đối với học sinh lớp 11?**  
Năng lực đọc hiểu giúp học sinh phát triển tư duy phản biện, sáng tạo và khả năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn, đồng thời hiểu sâu sắc giá trị nội dung và nghệ thuật của tác phẩm.

2. **Phương pháp dạy học nào hiệu quả nhất để phát triển năng lực đọc hiểu?**  
Phương pháp dạy kiến tạo nghĩa kết hợp với dạy đọc kí hiệu và giải mã văn bản được chứng minh là hiệu quả, giúp học sinh chủ động tương tác và sáng tạo trong quá trình đọc.

3. **Làm thế nào để giáo viên có thể khơi gợi hứng thú học tập cho học sinh?**  
Sử dụng công nghệ hỗ trợ, tổ chức hoạt động ngoại khóa, trò chơi học tập và các hình thức tương tác đa dạng giúp tăng tính hấp dẫn và sự tham gia tích cực của học sinh.

4. **Các khó khăn phổ biến khi dạy học đọc hiểu truyện ngắn là gì?**  
Khó khăn gồm phương pháp dạy truyền thống, thiếu tài liệu hỗ trợ phù hợp, thời gian học hạn chế và học sinh thiếu kỹ năng tư duy độc lập.

5. **Làm sao để đánh giá hiệu quả phát triển năng lực đọc hiểu của học sinh?**  
Có thể sử dụng các bài kiểm tra đa dạng về nhận biết, phân tích, vận dụng và sáng tạo, kết hợp quan sát quá trình học tập và phản hồi của học sinh.

## Kết luận

- Đề tài đã làm rõ tầm quan trọng của việc phát triển năng lực đọc hiểu tác phẩm truyện ngắn cho học sinh lớp 11 trong bối cảnh đổi mới giáo dục.  
- Các biện pháp dạy học đổi mới, đặc biệt là phương pháp dạy kiến tạo nghĩa, đã được thực nghiệm và chứng minh hiệu quả nâng cao năng lực đọc hiểu.  
- Kết quả khảo sát và thực nghiệm cho thấy sự cải thiện rõ rệt về kỹ năng đọc hiểu và hứng thú học tập của học sinh.  
- Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm hỗ trợ giáo viên và nhà trường trong việc đổi mới phương pháp giảng dạy và tổ chức hoạt động học tập.  
- Khuyến nghị tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và ứng dụng các biện pháp này trong các cấp học khác, đồng thời tăng cường đào tạo giáo viên để nâng cao chất lượng giáo dục Ngữ văn.

Hành động tiếp theo: Các cơ sở giáo dục và giáo viên cần triển khai ngay các giải pháp đổi mới phương pháp dạy học đọc hiểu, đồng thời phối hợp với các đơn vị đào tạo để nâng cao năng lực chuyên môn, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện.