Tổng quan nghiên cứu
Trong bối cảnh phát triển kinh tế - xã hội của thành phố Đà Nẵng, làng nghề truyền thống giữ vai trò quan trọng trong việc bảo tồn giá trị văn hóa, đồng thời góp phần thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Theo báo cáo của Sở Công thương Đà Nẵng năm 2020, trên địa bàn thành phố có 10 làng nghề truyền thống với các ngành nghề đa dạng như điêu khắc đá mỹ nghệ, chế biến nông sản, mây tre đan, trong đó làng nghề điêu khắc đá mỹ nghệ Non Nước đã được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Tuy nhiên, các làng nghề này vẫn còn nhiều khó khăn như quy mô sản xuất nhỏ lẻ, công nghệ lạc hậu, thị trường tiêu thụ hạn chế và vấn đề ô nhiễm môi trường.
Luận văn tập trung nghiên cứu vai trò của báo chí Đà Nẵng trong việc phản ánh và thúc đẩy phát triển làng nghề truyền thống trong giai đoạn 2019-2020, khảo sát trên hai cơ quan báo chí địa phương là Báo Đà Nẵng và Báo Công an thành phố Đà Nẵng. Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng thông tin báo chí về phát triển làng nghề truyền thống, nhận diện những thành công và hạn chế, từ đó đề xuất giải pháp nâng cao chất lượng thông tin, góp phần phát triển bền vững các làng nghề truyền thống tại Đà Nẵng. Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc hỗ trợ công tác quản lý, quảng bá và phát triển kinh tế - văn hóa địa phương, đồng thời nâng cao nhận thức cộng đồng về giá trị của làng nghề truyền thống.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Luận văn dựa trên hai khung lý thuyết chính: lý thuyết truyền thông đại chúng và lý thuyết phát triển bền vững làng nghề truyền thống. Lý thuyết truyền thông đại chúng nhấn mạnh vai trò của báo chí như một kênh thông tin, diễn đàn phản biện xã hội và công cụ định hướng dư luận, giúp truyền tải các chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước về phát triển làng nghề. Lý thuyết phát triển bền vững làng nghề truyền thống tập trung vào ba trụ cột: phát triển kinh tế, bảo tồn văn hóa và bảo vệ môi trường, nhằm đảm bảo sự phát triển lâu dài, ổn định của các làng nghề.
Các khái niệm chính được sử dụng gồm:
- Báo chí: sản phẩm thông tin về các sự kiện xã hội, có vai trò phản biện và định hướng dư luận.
- Làng nghề truyền thống: cộng đồng dân cư nông thôn có nghề thủ công truyền thống được hình thành lâu đời, tạo ra sản phẩm mang giá trị văn hóa đặc trưng.
- Phát triển làng nghề truyền thống: quá trình duy trì bản sắc nghề truyền thống đồng thời thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa, đảm bảo phát triển kinh tế, văn hóa và môi trường.
- Thông tin báo chí về làng nghề: các tin, bài viết phản ánh thực trạng, chính sách, hoạt động và giá trị của làng nghề truyền thống trên các phương tiện báo chí.
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu sử dụng phương pháp nghiên cứu ứng dụng kết hợp định tính và định lượng.
Nguồn dữ liệu:
- Các tin, bài viết về phát triển làng nghề truyền thống trên Báo Đà Nẵng và Báo Công an thành phố Đà Nẵng trong giai đoạn từ tháng 01/2019 đến tháng 12/2020, bao gồm cả ấn phẩm báo in và báo điện tử.
- Phỏng vấn sâu với lãnh đạo các cơ quan báo chí, Sở Công thương Đà Nẵng, nhà báo chuyên trách mảng kinh tế - làng nghề.
- Tài liệu pháp luật, văn bản chính sách liên quan đến phát triển làng nghề và báo chí.
Phương pháp phân tích:
- Phân tích nội dung văn bản để xác định tần suất, mức độ xuất hiện và chất lượng thông tin về làng nghề truyền thống trên báo chí.
- So sánh số lượng, tỷ lệ tin bài giữa hai cơ quan báo chí khảo sát trong hai năm 2019 và 2020.
- Phân tích định tính từ các cuộc phỏng vấn sâu nhằm đánh giá ưu, nhược điểm trong công tác tuyên truyền và đề xuất giải pháp nâng cao chất lượng thông tin.
Cỡ mẫu và chọn mẫu:
- Tổng số tin bài khảo sát khoảng 72 tin bài liên quan đến phát triển làng nghề truyền thống trên hai tờ báo trong hai năm.
- Phỏng vấn sâu với 5 đối tượng chủ chốt gồm lãnh đạo báo chí, Sở Công thương và nhà báo chuyên trách.
Timeline nghiên cứu:
- Thu thập dữ liệu từ tháng 01/2019 đến tháng 12/2020.
- Phân tích và tổng hợp dữ liệu trong năm 2021.
- Hoàn thiện luận văn và đề xuất giải pháp trong quý cuối năm 2021.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
Tần suất và nội dung thông tin về làng nghề truyền thống còn hạn chế
Trong giai đoạn 2019-2020, tổng số tin bài về phát triển làng nghề truyền thống trên Báo Đà Nẵng và Báo Công an thành phố Đà Nẵng là khoảng 72 bài, chiếm tỷ lệ nhỏ so với tổng số tin bài kinh tế - xã hội. Nội dung chủ yếu tập trung vào các hoạt động hỗ trợ phát triển, quảng bá sản phẩm và phản ánh khó khăn của các làng nghề như đá mỹ nghệ Non Nước, bánh tráng Túy Loan, chiếu Cẩm Nê. Tuy nhiên, nhiều bài viết còn mang tính khái quát, thiếu chiều sâu phân tích và chưa khai thác đa dạng các góc độ như văn hóa, môi trường.Chất lượng bài viết chưa đồng đều, thiếu sự chuyên sâu và đổi mới
Qua phỏng vấn, lãnh đạo và nhà báo cho biết chất lượng bài viết phụ thuộc nhiều vào năng lực và sự đam mê của phóng viên. Một số bài viết có hình thức hấp dẫn, sử dụng đa phương tiện như infographic, video, nhưng phần lớn vẫn là bài viết truyền thống, chưa khai thác hiệu quả các hình thức báo chí đa nền tảng. Việc thiếu nguồn lực và thời gian đầu tư cũng ảnh hưởng đến chất lượng thông tin.Vai trò tích cực của báo chí trong việc nâng cao nhận thức và quảng bá làng nghề
Báo chí Đà Nẵng đã góp phần quan trọng trong việc tuyên truyền chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước về phát triển làng nghề truyền thống, đồng thời nâng cao nhận thức của cộng đồng về giá trị văn hóa và kinh tế của làng nghề. Các bài viết đã giúp thu hút sự quan tâm của các cấp chính quyền, doanh nghiệp và du khách, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế địa phương.Những hạn chế về cơ chế, chính sách và nguồn lực hỗ trợ báo chí
Các nhà báo phản ánh rằng thu nhập và chế độ đãi ngộ chưa tương xứng với công sức đầu tư cho các bài viết về làng nghề truyền thống. Ngoài ra, sự cạnh tranh với mạng xã hội và hạn chế về trang thiết bị hiện đại cũng là những thách thức lớn. Điều này dẫn đến việc số lượng và chất lượng bài viết chưa đạt kỳ vọng, ảnh hưởng đến hiệu quả tuyên truyền.
Thảo luận kết quả
Kết quả nghiên cứu cho thấy báo chí Đà Nẵng đã thực hiện tốt vai trò truyền tải thông tin về phát triển làng nghề truyền thống, tuy nhiên vẫn còn nhiều hạn chế cần khắc phục. Việc tần suất tin bài còn thấp và nội dung chưa đa dạng phản ánh thực trạng chung của báo chí địa phương khi đối mặt với áp lực cạnh tranh và nguồn lực hạn chế. So sánh với các nghiên cứu về báo chí phát triển làng nghề tại Hà Nội và Đồng bằng sông Hồng, Đà Nẵng có điểm tương đồng về khó khăn trong việc duy trì sự đổi mới và chuyên sâu trong thông tin.
Việc báo chí tập trung phản ánh các chính sách hỗ trợ, quảng bá sản phẩm và những khó khăn của làng nghề đã góp phần nâng cao nhận thức xã hội và thúc đẩy sự quan tâm của các bên liên quan. Tuy nhiên, để phát huy tối đa vai trò này, cần có sự đầu tư bài bản hơn về nhân lực, kỹ thuật và cơ chế khuyến khích sáng tạo. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tần suất tin bài theo tháng, bảng so sánh tỷ lệ tin bài giữa hai cơ quan báo chí, và infographic minh họa các nội dung chính được phản ánh.
Đề xuất và khuyến nghị
Tăng cường đào tạo, nâng cao năng lực chuyên môn cho phóng viên
Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về làng nghề truyền thống, kỹ năng viết bài đa phương tiện và nghiên cứu thị trường nhằm nâng cao chất lượng bài viết. Mục tiêu đạt 80% phóng viên chuyên trách được đào tạo trong vòng 12 tháng. Chủ thể thực hiện: Ban biên tập các cơ quan báo chí phối hợp với các viện nghiên cứu, trường đại học.Đầu tư trang thiết bị hiện đại và công nghệ sản xuất tin bài đa nền tảng
Cải thiện cơ sở vật chất như máy quay, phần mềm biên tập video, công cụ thiết kế infographic để tạo ra các sản phẩm báo chí hấp dẫn, thu hút công chúng. Mục tiêu hoàn thiện hạ tầng kỹ thuật trong 18 tháng. Chủ thể thực hiện: Ban lãnh đạo cơ quan báo chí, Sở Thông tin và Truyền thông.Xây dựng chuyên trang, chuyên mục định kỳ về làng nghề truyền thống
Thiết lập chuyên trang trên báo in và báo điện tử với các bài viết, phóng sự, phỏng vấn chuyên sâu, cập nhật thường xuyên các hoạt động, chính sách và câu chuyện thành công của làng nghề. Mục tiêu duy trì ít nhất 2 bài viết chuyên sâu/tháng. Chủ thể thực hiện: Ban biên tập, đội ngũ phóng viên chuyên trách.Hoàn thiện cơ chế chính sách hỗ trợ phóng viên và khuyến khích sáng tạo
Xây dựng chính sách nhuận bút, khen thưởng đặc thù cho các tác phẩm báo chí về làng nghề truyền thống, tạo động lực đầu tư thời gian và công sức cho đề tài. Mục tiêu áp dụng chính sách trong vòng 6 tháng. Chủ thể thực hiện: Ban lãnh đạo cơ quan báo chí, Sở Văn hóa - Thể thao và Du lịch.Tăng cường phối hợp giữa báo chí với các cơ quan quản lý và làng nghề
Thiết lập kênh thông tin liên lạc thường xuyên giữa báo chí, Sở Công thương, các hiệp hội làng nghề để cập nhật thông tin chính xác, kịp thời và đa chiều. Mục tiêu tổ chức ít nhất 2 cuộc họp phối hợp/năm. Chủ thể thực hiện: Ban biên tập báo chí, Sở Công thương Đà Nẵng.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Lãnh đạo và cán bộ quản lý các cơ quan báo chí địa phương
Giúp hiểu rõ vai trò, thách thức và giải pháp nâng cao chất lượng thông tin về làng nghề truyền thống, từ đó xây dựng kế hoạch tuyên truyền hiệu quả.Cán bộ quản lý nhà nước về phát triển kinh tế nông thôn và làng nghề
Cung cấp cơ sở dữ liệu và phân tích thực trạng thông tin báo chí, hỗ trợ trong việc hoạch định chính sách, phối hợp truyền thông và giám sát hiệu quả thực thi.Nhà báo, phóng viên chuyên trách lĩnh vực kinh tế, văn hóa, làng nghề
Nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của đề tài, phương pháp khai thác thông tin và kỹ năng sản xuất tin bài đa dạng, chuyên sâu.Các nhà nghiên cứu, sinh viên ngành báo chí, truyền thông và phát triển nông thôn
Là tài liệu tham khảo quý giá về mối quan hệ giữa báo chí và phát triển làng nghề truyền thống, đồng thời cung cấp phương pháp nghiên cứu ứng dụng thực tiễn.
Câu hỏi thường gặp
Báo chí Đà Nẵng đã phản ánh như thế nào về phát triển làng nghề truyền thống?
Báo chí Đà Nẵng tập trung phản ánh các chính sách hỗ trợ, hoạt động phát triển, quảng bá sản phẩm và những khó khăn của làng nghề. Tuy nhiên, số lượng bài viết còn hạn chế và chưa đa dạng về góc độ tiếp cận.Những khó khăn chính của báo chí khi đưa tin về làng nghề truyền thống là gì?
Bao gồm nguồn lực hạn chế, thu nhập chưa tương xứng, thiếu trang thiết bị hiện đại, và sự cạnh tranh với mạng xã hội khiến việc đầu tư bài viết chuyên sâu gặp nhiều thách thức.Vai trò của báo chí trong phát triển làng nghề truyền thống tại Đà Nẵng là gì?
Báo chí đóng vai trò cầu nối giữa chính sách và cộng đồng, nâng cao nhận thức xã hội, quảng bá sản phẩm và giá trị văn hóa, đồng thời phản ánh thực trạng để các bên liên quan điều chỉnh kịp thời.Làm thế nào để nâng cao chất lượng thông tin báo chí về làng nghề truyền thống?
Cần tăng cường đào tạo chuyên môn, đầu tư công nghệ, xây dựng chuyên trang chuyên mục, hoàn thiện cơ chế khuyến khích và tăng cường phối hợp giữa báo chí với các cơ quan quản lý.Làng nghề truyền thống nào ở Đà Nẵng được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia?
Làng nghề điêu khắc đá mỹ nghệ Non Nước được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia vào năm 2014, đóng góp quan trọng vào phát triển kinh tế và quảng bá văn hóa địa phương.
Kết luận
- Báo chí Đà Nẵng đã thực hiện vai trò quan trọng trong việc phản ánh và thúc đẩy phát triển làng nghề truyền thống, tuy nhiên còn nhiều hạn chế về số lượng và chất lượng thông tin.
- Các làng nghề truyền thống tại Đà Nẵng như đá mỹ nghệ Non Nước, bánh tráng Túy Loan, chiếu Cẩm Nê có tiềm năng phát triển lớn nhưng đang đối mặt với nhiều khó khăn về quy mô, công nghệ và thị trường.
- Nghiên cứu đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao năng lực phóng viên, đầu tư công nghệ, xây dựng chuyên trang và hoàn thiện cơ chế hỗ trợ nhằm nâng cao hiệu quả tuyên truyền.
- Kết quả nghiên cứu có thể áp dụng trong giai đoạn 2022-2025 để hỗ trợ công tác quản lý, quảng bá và phát triển bền vững làng nghề truyền thống tại Đà Nẵng.
- Khuyến khích các cơ quan báo chí, nhà quản lý và cộng đồng cùng phối hợp thực hiện các giải pháp nhằm phát huy tối đa vai trò của báo chí trong phát triển làng nghề truyền thống.
Call-to-action: Các cơ quan báo chí và quản lý địa phương cần nhanh chóng triển khai các giải pháp đề xuất để nâng cao chất lượng thông tin, góp phần bảo tồn và phát triển bền vững các làng nghề truyền thống, đồng thời quảng bá hình ảnh văn hóa đặc sắc của Đà Nẵng đến với công chúng trong và ngoài nước.